بهترین روش های آموزش ریاضی به کودکان ‌+ راهنمای سنی

ریاضی بر اساس طبیعت است و کودکان هم به صورت طبیعی دوست‌دار ریاضی‌اند. اکثر بچه‌ها قبل از ورود به مدرسه، اشکال هندسی ساده را تشخیص می‌‌دهند، با الگوها و الگویابی آشنا می‌شوند و شمارش را از بَرند. ما در این مقاله درباره ۵ مرحله (گام) اصلی آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان پیش دبستانی و دبستانی صحبت می‌کنیم. آموزش ریاضی به کودکان طبق این مراحل باعث افزایش علاقه طبیعی کودکان به این درس می‌شود. بیایید ابتدا نگاهی به این ۵ مرحله بیندازیم و سپس به سراغ توضیح بهترین روش‌های آموزش ریاضی به کودکان دبستانی و پیش دبستانی برویم.

آموزش ریاضی به کودکان | راهنمای گروه‌های سنی

کودکان در بازه‌های سنی مختلف به مهارت‌های خاصی در ریاضی دست پیدا می‌کنند که پیش از ارائه مراحل آموزش ریاضی به کودکان بد نیست نگاهی به آن‌ها بیندازیم:

آموزش ریاضی به کودک سه ساله تا چهار ساله

کودک ۳ ساله مهارت‌های لازم برای یادگیری مباحث زیر را دارد:

پس حتما در آموزش ریاضی کودک 4 ساله به نکات بالا توجه داشته باشید.

آموزش ریاضی برای کودکان 5 ساله

آموزش ریاضی به کودکان دبستانی

بچه‌ها در سنین دبستان به مهارت‌های زیادی در زمینه ریاضی دست پیدا می‌کنند:

از پایه سوم به بعد، رشد مهارت‌های ریاضی کودکان به یکباره رشد زیادی می‌کنند؛ به حدی که اکثر بچه‌ها بدون شمارش با انگشتان می‌توانند محاسبات ریاضی را در ذهن خود یا روی کاغذ انجام دهند. 

مراحل آموزش ریاضی به کودکان

مراحل زیر مطابق طبیعت یادگیری کودکان‌اند و بهتر است برنامه‌های آموزشی را مطابق آن‌ها بچینیم. دو مرحله اول بر آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان پیش دبستانی تمرکز دارند و سه مرحله بعدی به توضیح اصول آموزش ریاضی به کودکان دبستانی می‌پردازند و برای تدریس محتوای کلاسی درسی مناسب‌اند.

آموزش اعداد و ارزش ترتیبی آن‌ها

اعداد پایه‌ای‌ترین مفهوم ریاضی‌اند و یادگیری آن‌ها برای درک مفاهیم پچیده‌تر ریاضی ضروری‌‌ست. برای اینکه بچه‌ها درک درستی از اعداد و کاربرد آن‌ها در دنیای واقعی به دست آورند، باید طبق گام‌های زیر عمل کرد:

۱. درک شهودی اعداد

ما معمولا اعداد روی یک تاس را نمی‌شماریم، زیرا این اعداد صورت شهودی و بر اثر تکرار، ملکه ذهنمان شده‌اند. خیلی از افراد بی‌سواد، حساب‌وکتاب‌های معمول خود را با همین روش انجام می‌دهند. شما هم در اولین گام آموزش ریاضی، به کودکان کمک کنید تا بدون نیاز به شمارش، تعداد کل اشیا را در مجموعه‌های کوچک (یک تا سه‌تایی) تشخیص دهند؛ برای مثال:

وقتی کودکان مثال‌های متعددی از کمیت‌های ۱، ۲ و ۳ ببینند، درک عمیق و دقیقی از معنای این اعداد در دنیای خارج پیدا می‌کنند. وقتی کودک برای مثال ۳ دفتر را ببیند و بدون شمارش آن‌ها بتواند تعدادشان را تشخیص دهد، آماده رفتن به مرحله بعد و شمارش دقیق اشیا است.

۲. شمارش دقیق، یک به یک و معنادار اعداد

بعد از درک ارتباط بین اعداد و کمیت‌ها، حالا شیوه شمارش یک به یک اعداد را با توجه به نکات زیر به کودکان بیاموزید:

وقتی کودک بتواند اشیای مختلف درون یک ردیف یا مجموعه خاص را یک به یک بشمارد و مجموعه‌های عددی مختلف را تشخیص دهد، برای رفتن به گام بعدی آماده است.

۳. مقایسه مجموعه‌های عددی

در این مرحله کودک با ارزش اعداد آشنا می‌شود. مقایسه‌ را با مجموعه‌های کوچک ۱ تا ۳ عددی شروع کنید. برای مثال، ۲ خودکار در یک ردیف و ۳ خودکار در ردیفی دیگر قرار دهید و از کودک بپرسید تعداد کدام یک بیشتر است. رفته‌رفته به سراغ مجموعه‌های بزرگ‌تر بروید تا کودک به صورت عمیق با ارزش ترتیبی اعداد و بزرگی و کوچکی آن‌ها در مقایسه با یکدیگر آشنا شود. وقتی کودک برای مثال دو مجموعه کتاب ۷ جلدی و ۸ جلدی را مقایسه کرد و مجموعه بزرگ‌تر را به درستی تشخیص داد، آماده یادگیری مهارت بعدی‌ست.

۴. تشخیص ذهنی ترتیب اعداد

کودکان در ابتدا برای رسیدن به یک عدد و درک ارزش کوچکی و بزرگی آن باید از یک شروع به شمارش کنند و با دست‌های خود یکی‌یکی بشمارند تا به عدد مورد نظر برسند. در این مرحله شما باید به آن‌ها کمک کنید تا اعداد نزدیک به هم را بدون شمارش از یک، پیدا کنند. برای مثال:

• به محض اینکه شما از او می‌پرسید: «بعد از ۶ چه عددی‌ست»، جواب بدهد: «۷».

۵. شناسایی ارزش ترتیبی اعداد

وقتی کودک توانست مجموعه‌های کوچک‌تر و بزرگ‌تر را به راحتی تشخیص دهد و توالی اعداد را ملکه ذهن خود کند، حالا راحت‌تر می‌تواند درک کند که در توالی اعداد، هر عدد به اندازه یک واحد از عدد قبل خود بیشتر و به اندازه یک واحد از عدد بعد خود کمتر است. او حالا کاملا کار با اعداد را فرا گرفته است و آماده ورود به مرحله بعدی آموزش ریاضی به کودکان پیش دبستانی است. 

۲. آموزش اشکال هندسی، الگوها و اندازه‌گیری تقریبی به کودکان

ریاضی فقط شمارش و حساب و کتاب نیست. هندسه، الگویابی، اندازه‌گیری و طبقه‌بندی ۴ مفهوم پایه‌ای دیگر ریاضی‌اند که بچه‌ها در سنین پیش‌دبستانی با آن‌ها آشنا می‌شوند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به هر کدام از این مفاهیم بیندازیم.

شناسایی اشکال هندسی

با استفاده از مثال‌های واقعی و عینی، اشکال هندسی مختلف را به کودکان آموزش دهید. برای مثال:

• وقتی کنار باغچه ایستاده‌اید، به محوطه آن اشاره کنید و بگویید: «باغچه به شکل مستطیل است».

بعد از معرفی اشکال هندسی، از کودک بخواهید در محیط بگردد و نمونه‌هایی از اشکال هندسی مختلف پیدا کند. 

آموزش الگویابی به کودکان

بر اساس تحقیقات، الگویابی یکی از مهم‌ترین مهارت‌های پایه‌ای ریاضی‌ست و تاثیر بسیار زیادی بر پیشرفت تحصیلی کودکان دارد. با استفاده از کاربرگ‌های الگویابی، لگوهای خانه‌سازی، بازی‌هایی مثل چام‌چام، مهره‌های رنگارنگ و… می‌توان الگویابی را به کودکان آموزش داد. ما در مقاله آموزش الگو به کودکان به معرفی بهترین روش‌های آموزش این مفهوم به کودکان پرداخته‌ایم.

آموزش اندازه گیری به کودکان

به کودک کمک کنید تا با معیارهای مختلف غیررسمی مانند وجب‌ گرفتن و رسمی مانند خط‌کش و متر، به مقایسه اندازه‌ اشیای موجود در محیط بپردازد. از آموزش مفهوم کوتاه و بلند و کوچک و بزرگ به کودکان شروع کنید و سپس به آن‌ها کمک کنید تا با معیارهای غیر رسمی مثل اندازه دست، یک تکه چوب و…، اشیای دوروبرشان را از لحاظ بلندی و کوتاهی با هم مقایسه کنند. بعد از اینکه به خوبی با مفهوم اندازه‌گیری آشنا شدند، معیارها رسمی مثل خط‌کش و متر را به آن‌ها معرفی کنید تا شیوه استفاده درست از آن‌ها را بیاموزند.

آموزش نحوه سازمان‌دهی اطلاعات به کودکان

کودکان پیش‌دبستانی عاشق دسته‌بندی و طبقه‌بندی اشیا و وسایل‌اند؛ فقط کافی‌ست اشیای مختلف مثل اسباب‌بازی‌ها، ظروف و… را جلوی کودک بگذارید و از او بخواهید که موارد مشابه را در یک دسته قرار دهد و برای اشیای متفاوت، طبقه‌های مجزایی در نظر بگیرد. او خیلی زود و براساس معیارهای مختلفی مثل کاربرد، رنگ، شکل، جنس و… شروع به دسته‌بندی و طبقه‌بندی اشیا می‌کند و روز به روز، معیارهای بیشتری برای سازمان‌دهی اطلاعات در نظر می‌گیرد. 

۳. فردی سازی فرآیند آموزش

هر کودکی با روش و سرعت خاص خود یاد می‌گیرد. این موضوع اهمیت زیادی در آموزش درست و اصولی ریاضی به کودکان دارد و بی‌توجهی به آن باعث کاهش بازدهی یادگیری و علاقه کودکان به فرآیند آموزش می‌شود. پس حتما:

آموزش ارتباط بین مفاهیم ریاضی با دنیای واقعی

به کودکان کمک کنید تا با توجه به نکات زیر، بین دانسته‌های خود، بین مفاهیم ریاضی و کاربرد آن‌ها در دنیای واقعی ارتباط برقرار کنند:

استفاده از روش‌های متنوع آموزش ریاضی به کودکان

در کنار آموزش‌های رسمی کلاس درس، با استفاده از روش‌های متنوع دیگر مثل بازی‌ها، معماها، تمرینات عملی و کارهای گروهی، پویایی و شادابی فضای آموزش را افزایش دهید. هر چه فضای کلاس پویاتر باشد، مسلما میزان بازدهی یادگیری کودکان نیز بیشتر می‌شود. 

بهترین روش‌های آموزش ریاضی کودکان

در این قسمت چند ایده جذاب و کاربردی برای آموزش ریاضی به کودکان را معرفی می‌کنیم و به صورت مختصر به توضیح آن‌ها می‌پردازیم:

استفاده از تصاویر، نمودارها و جدول‌ها

تصاویر ابزارهای مفیدی برای آموزش مفاهیم ریاضی به کودکان‌اند. استفاده از تصاویر و نمودارها می‌تواند یادگیری مفاهیمی مانند شمارش را برای کودکان آسان‌تر کند. برای مثال: 

• برای معرفی اعداد ۱ تا ۱۰ به کودک می‌توانید یک نمودار سلسله‌مراتبی با خانه‌های مربعی‌شکل طراحی کنید که تعداد مربع‌های ردیف‌های آن یکی‌یکی افزایش پیدا می‌کنند.

ساخت فلش‌کارت‌های آموزشی

کارت‌های آموزشی برای برطرف‌کردن مشکلات آموزشی کودکان کاربرد زیادی دارند و می‌توان به‌راحتی آن‌ها را در خانه یا مدرسه با وسایل ساده تهیه کرد. برای مثال: 

• اگر کودکی در یادآوری شکل اعداد مشکل دارد، چند کارت مقوایی تهیه کنید و اعداد مختلف را با ماژیک روی هر کارت بنویسید. 
• سپس متناسب با هر عدد، تعدادی علامت روی هر کارت‌ بکشید؛ مثلا ۳ مربع روی عدد ۳ و ۶ مربع روی عدد ۶ رسم کنید. این کار را برای همه اعداد انجام دهید.

برقراری ارتباط بین مفاهیم ریاضی و دنیای واقعی

ریاضی ریشه در طبیعت دارد و اگر در آموزش آن از مثال‌های واقعی و عینی استفاده نشود، به صورت سطحی و کتابی باقی می‌ماند. پس از هر فرصتی برای برقراری ارتباط بین مفاهیم ریاضی با دنیای واقعی استفاده کنید. برای مثال:

بازی های ریاضی

از هر چه بگذریم، سخن از بازی خوش‌تر است. بچه‌ها عاشق بازی‌اند و در حین بازی انگیزه بیشتری برای یادگیری دارند. خوش‌بختانه بازی‌های زیادی برای آموزش ریاضی وجود دارد که در ادامه چند نمونه از آن‌ها را به صورت فهرست‌وار بیان می‌‌کنیم:

همچنین در مقاله بازی ریاضی برای کودکان، ایده‌های متنوع بسیار زیادی دراین‌باره برایتان آورده‌ایم، پس حتما به آن مقاله هم سری بزنید.

استفاده از کاربرگ‌های آموزش مفاهیم ریاضی

برای آموزش اکثر مفاهیم ریاضی مثل الگویابی، کوتاه و بلند و زیر و رو، کاربرگ‌های آموزشی جذاب و خلاقانه‌ای وجود دارد که برای تمرین این مفاهیم طراحی شده‌اند. حتما این کاربرگ‌ها را هم تهیه کنید و برای تنوع‌بخشی به فضای آموزش و بهبود درک کودکان از مفاهیم مختلف از آن‌ها استفاده کنید. 

آموزش ریاضی به کودکان کم توان ذهنی

آموزش ریاضی به کودکان کم‌‌توان ذهنی دشواری‌های خاصی دارد و به همین دلیل، آموزش ریاضی به آن‌ها بر روش‌های خاصی متمرکز است که در ادامه به صورت فهرست‌وار آن‌ها را بیان می‌کنیم:

این روش‌ها را در مقاله آموزش ریاضی به کودکان کم توان ذهنی به صورت جامع و کامل توضیح داده‌ایم.

سخن پایانی

در این مقاله سعی کردیم به توضیح مهم‌ترین نکات درباره آموزش ریاضی برای کودکان بپردازیم. ابتدا اشاره‌ای به مهارت‌های ریاضی کودکان در سنین مختلف کردیم، سپس به مراحل آموزش ریاضی به کودکان پرداختیم و سپس درباره بهترین روش‌های آموزش مهارت‌های ریاضی پرداختیم. مهم‌ترین نکته در آموزش ریاضی به کودکان، برقراری ارتباط بین مفاهیم و دنیای واقعی‌ست، زیرا بدون آن، مفاهیم ریاضی برای بچه‌ها بی‌معنا به نظر می‌رسند و علاقه‌ای به آموزش‌ها نشان نمی‌دهند.