اغلب پیشنهاد می‌شود که کودکان قبل از مدرسه، فقط با حروف الفبا آشنا شوند یا کلمات ساده را یاد بگیرند. اما بسیاری از والدین یا حتی خود کودکان، علاقه زیادی به یادگیری خواندن و نوشتن قبل از مدرسه دارند. کودکان زیادی هم شوق خواندن کتاب و نوشتن را دارند. اما نباید فراموش کنیم که روش یادگیری خواندن و نوشتن در خانه و مدرسه با هم تفاوت‌های اساسی دارند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که با چه روش‌ها و مراحلی و چگونه به کودکان خواندن را آموزش دهید.
مزایای آموزش خواندن به کودکان پیش دبستانی
آموزش خواندن به کودکان قبل از ورود به دبستان میتواند پایه‌ای قوی برای یادگیری آموزه‌های دیگر در زندگی تحصیلی و حرفه‌ای آنها فراهم کند. این مهارت اساسی به آنها کمک میکند تا در پایه اول و با ورود به دبستان، با موفقیت بیشتری به مسائل مختلف بپردازند. از دیگر مزایای آموزش خواندن به کودکان پیش دبستانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
توانایی انتقال اطلاعات
یادگیری خواندن به کودکان این امکان را می‌دهد که به صورت مستقل اطلاعات از متون مختلف را مطالعه و درک کنند. این مهارت اساسی برای موفقیت در تمامی دروس مدرسه به کار می‌آید و از حجم چالش‌های آنها در مطع دبستان کم میکند.
توسعه مهارت های تفکری
خواندن به کودکان کمک میکند تا توانایی تفکر، تحلیل، تفکر انتقادی و حل مسئله خود را تقویت کنند. آنها می‌آموزند که سوال بپرسند، مفاهیم را تحلیل کنند و نتایج منطقی بگیرند.
تقویت ارتباطات مغزی
ارتباطات حیاتی بین سلول‌های مغزی در ۶ سال اول زندگی هرف رد شکل می‌گیرند. تحریک مغز کودک از طریق تجربیات اولیه، با تقویت ارتباط بین سلول‌های مغزی منجر به بهبود یادگیری و توانایی‌های فکری در آینده کودک می‌شود.
افزایش دایره لغات
آموزش خواندن به کودکان این امکان را می‌دهد تا دایره لغات خود را گسترش دهند و با کلمات و اصطلاحات مختلف آشنا شوند.
تقویت مهارت های اجتماعی
بهبود دایره لغات و افزایش اطلاعات عمومی، به طور مستقیم بر توانایی ارتباطی آنها تأثیر می‌گذارد.
تقویت مهارت های نوشتاری
خواندن به کودکان کمک میکند تا مهارتهای نوشتاری خود را تقویت کنند. آنها با مشاهده ساختار جملات و نحوه استفاده از کلمات در متون مختلف، نوشتار قوی‌تری پیدا می‌کنند.
کاهش ترس از مطالعه
کودکانی که قبل از ورود به دبستان یادگیری خواندن را تجربه کرده‌اند، به مطالعه به عنوان یک فعالیت لذت‌بخش و مفید نگاه می‌کنند و ترس از مطالعه را کاهش می‌دهد. اگر فرزندتان برای ورود به دبستان مضطرب است بد نیست دو مطلب ترس از مدرسه در کودکان و ترس و اضطراب جدایی کلاس اولی ها را نیز مطالعه کنید.
ایجاد علاقه به یادگیری
خواندن کتب و داستان‌های جذاب به کودکان این امکان را می‌دهد تا علاقه به یادگیری و کشف دنیا را داشته باشند.
توانایی پیشرفت در دروس مختلف
آموزش خواندن به کودکان به آنها کمک میکند تا در دروس مختلفی که در مدرسه می‌آموزند، پیشرفت کنند.
شناسایی مشکلات یادگیری
مشکلات خواندن در کودکان مانند انواع اختلالات یادگیری، اختلال خواندن و اختلال املا را می‌توان در سن پایین‌تر شناسایی کرد.
معایب آموزش خواندن به کودکان از پیش دبستانی
آموزش خواندن و نوشتن از پیش دبستانی در کنار همه خوبی‌ها و مزایایی که دارد، مورد تایید اغلب معلمان و متخصصان علوم تربیتی نیست. در مدارس پیش دبستانی نیز خواندن و نوشتن به کودکان آموزش داده نمی‌شود بلکه این پایه مختص آموزش مهارتهای پیش از دبستان است. در ادامه دلایلی را مطرح کرده‌ایم که نشان می‌دهند چرا نباید خواندن و نوشتن را از پیش دبستانی آغاز کرد:
- آموزش و پرورش پایه اول را مختص آموزش حروف، خواندن و نوشتن طراحی کرده است. بنابراین کودکی که این موارد را در پیش‌دبستانی آموخته، در پایه اول دچار خستگی و کسالت می‌شود.
- طبق نمودار رشد، هر گروه سنی نیازمند تقویت و آموزش یک سری از مهارتها است. در گروه سنی پیش‌دبستانی مهارت‌هایی مانند دست‌ورزی، فعالیت‌گروهی، مهارتهای شنیداری و کلامی مورد نیاز است که در یک سال آموزش داده می‌شوند تا کودک آماده کلاس اول شود.
- در پیش‌دبستانی کودکان صرفا برای تشخیص آواها و کل‌خوانی (تشخیص شکل حروف) آموزش داده می‌شوند تا آماده یادگیری حروف شوند.
به طور مثال کودکان پیش دبستانی، یاد می‌گیرند که حرف «س» در کدام کلمات وجود دارد؟ «س» در کجای هر کلمه قرار دارد؟ و در مسیر یادگیری خواندن و نوشتن، همین آموزش برای سال پیش‌دبستانی کافی است.
روش آموزش خواندن به کودکان در خانه
در گذشته و پیش از تغییرات اساسی کتاب‌های کلاس اول، روش آموزش الفبا جزء به کل بود. یعنی معلم حروف مختلف را به مرور به کودکان آموزش می‌داد. آواها و هجاها و سپس کلمه‌سازی به نوآموزان آموزش داده می‌شد. اما شیوه جدیدتری برای آموزش خواندن به کودکان، روش کل به جزء است. هرچند این روش به صورت صد در صدی در مدارس استفاده نمی‌شود، اما میتواند در شروع سال تحصیلی نوآموزان یا برای کودکان پیش‌دبستانی کاربرد داشته باشد.
آموزش خواندن با روش کل به جزء
مزیت روش کل به جزء برای آموزش خواندن به کودکان، تقویت مهارتهای تفکر، حل مسئله و خلاقیت است که کودک باید برای رمزگشایی از نوشتار فارسی آنها به کار بگیرد. طبیعتا کودک نمی‌تواند تصویر همه کلمات زبان فارسی را حفظ کند. اما نکته این روش در این است که کودکان بدون اینکه متوجه شوند تحت آموزش حروف هستند، از شباهت بین کلمات و اشکال، به مرور حروف را نیز یاد می‌گیرند.
- قبل از اینکه کودکان هرگونه آشنایی با علامت‌های نوشتاری و حروف داشته باشند، با شکل هر کلمه به عنوان یک تصویر، آشنا می‌شوند.
- کلمات باید در کنار شی یا هر چیزی که کلمه نماینده آن است، برای کودک تکرار شود.
- به این ترتیب با کنار هم قرار دادن کلمات و تصویر آنها، کودک مفهوم تصویر هر کلمه را متوجه می‌شود.
- در این روش باید از کلمات مهم، پرکاربرد و کلیدی را به کودک بیاموزیم.
- حدود ۳۰ تا ۴۰ کلمه به کودک آموزش داده می‌شود و به مرور کودک خود به خود قادر به رمزگشایی زبان فارسی خواهد بود.
- کلماتی که پایان یا آغاز یکسان دارند، باعث می‌شود کودک بین تلفظ، هجا و شکل حروف و کلمات ارتباط برقرار کند.
آموزش خواندن با روش دیداری
- تعدادی فلش کارت بسازید که یک سمت آن کلمه و یک سمت آن تصویر کلمه وجود دارد.
- می‌توانید از مدل‌های آماده در بازار یا اپلیکیشن‌ها نیز استفاده کنید.
- برای اینکه آموزش را به امری مفرح‌تر تبدیل کنید، از کلمات آشنا مثل اسم کودک یا اطرافیان، اسم عروسک‌ها، شخصیت‌ها یا انیمیشن‌های مورد علاقه او را استفاده کنید.
- کلمات باید برای کودک ساده و مناسب باشند.
نکات مهم آموزش خواندن به کودکان پیش دبستانی
آموزش خواندن به کودکان قبل از ورود به مدرسه نیاز به برنامه‌ریزی، صبوری و توجه ویژه دارد. در ادامه، نکات مهم برای آموزش خواندن به کودکان را شرح داده‌ایم:
ایجاد محیط دوستانه برای خواندن
یک محیط دنج و خوشایند برای مطالعه کتاب‌ها، مجله‌ها و داستان‌های کودکانه داشته باشید. مثلا می‌توانید آموزش یا تمرین را در فضا و زمان خاصی انجام دهید که برای کودک خوشایند باشد. زمان‌های مشخص برای مطالعه که به تدریج به روال روزانه کودک تبدیل شوند، اراده و ذوق کودک را تقویت میکند.
تشویق به تجربه کتاب ها
به کودک کمک کنید که با کتاب‌ها و تصاویر در آنها آشنا شوند. نام کتاب‌ها را برای آنها بخوانید و تصاویر را نشان دهید. زمانی که کودکان نمی‌توانند بخوانند، برای آنها داستان بخوانید تا با تلفظ صحیح کلمات و جملات آشنا شوند.
تشویق به تشکیل کلمات و جملات
با کودکان تمریناتی انجام دهید که آنها را به تشکیل کلمات ساده و جملات ساده ترغیب کند. جملات ساده را برای آنها بنویسید و بخواهید تا به مرور با استفاده از کلماتی که یاد گرفته‌اند، جمله بسازند.
استفاده از منابع کمک آموزشی
انتخاب کتاب‌های آموزشی مناسب کودکان برای یادگیری خواندن که تصاویری جذاب و متن‌های ساده و قابل درک داشته باشند.
بازی و تمرینات تعاملی
همراه با کتاب‌های آموزشی، از انیمیشن‌ها و نرم‌افزارهای آموزشی برای کمک به تعلیم خواندن استفاده کنید. بازی‌ها و تمرینات تعاملی برای کمک به یادگیری واژگان موثر هستند. مثلاً کارت یا مکعب حروف بسازید و گاهی خواندن را به یک بازی برای تقویت خلاقیت کودکان و مسابقه برای رقابت‌پذیری آنها تبدیل کنید.
تشویق به مطالعه مستقل
به کودکان کمک کنید تا به مرور با خودشان بخوانند و کلمات را بخوانند. کتاب‌ها و منابع متنوعی در دسترس آنها قرار دهید تا علاقه آنها به مطالعه افزایش یابد.
تشویق به بحث و گفتگو
بعد از مطالعه کتاب، با کودکان در مورد داستان‌ها و مفاهیمی که یاد گرفته‌اند بحث کنید. از آنها بخواهید که داستان‌ها را دوباره بگویند یا جملات خود را بنویسند. این کار توجه کودکان را به کلمات، معانی آنها و یادآوری شکل کلمات و جملات و تلفظ صحیح افزایش می‌دهد.
تعریف اهداف و ترقی پایدار
همیشه اهداف مشخص برای یادگیری خواندن برای کودکان تعیین کنید و ترقی آنها را پایدار نگه دارید. تشویق و تمجید از تلاش‌ها و پیشرفت‌های کودکان در زمینه خواندن بسیار مهم است.
صبوری و حمایت والدین
توجه و تحمل صبر در این مسیر بسیار اهمیت دارند. همچنین، باید به نیازها و توانایی‌های هر کودک توجه داشته باشید و آموزش را به شکلی مناسب به نیازهای او تطبیق دهید. نظارت مداوم بر پیشرفت کودکان و حمایت از آنها در طول زمان بسیار مهم است. به آنها اعتماد کرده و همراهشان باشید. پیشنهاد می‌کنیم مطلب آماده سازی کودک برای کلاس اول را نیز بخوانید.
سخن پایانی
اغلب والدین تمایل دارند که فرزندشان زودتر از سن مدرسه، خواندن و نوشتن را یاد بگیرد. برخی از کودکان نیز شوق زیادی برای کتاب و درس خواندن دارند. اما بهترین سن برای یادگیری خواندن و نوشتن چه سنی است؟ کودکان می‌توانند از سنین ۳ یا ۴ سالگی حروف الفبا یا کلمات را با استفاده از کل یاد بگیرند. اما خواندن آن‌گونه که در مدرسه آموزش داده می‌شود، اصول متفاوتی دارد که در این مطلب از آن صحبت کردیم. بهترین روش آموزش خواندن به کودکان در خانه، با استفاده از روش کل به جزء یا روش دیداری است که در این مقاله اصول و فواید آن را توضیح دادیم.
اگر فکر می‌کنید فرزندتان میتواند جهشی درس بخواند سری به مطلب شرایط جهشی خواندن بزنید و از قوانین آن اطلاع کامل کسب کنید.
سوالات متداول
- مزیت آموزش خواندن به کودکان چیست؟
در صورتی که از روشهای صحیح برای آموزش خواندن و نوشتن به کودکان استفاده کنیم، شوق و علاقه کودکان به مطالعه، یادگیری و مدرسه افزایش پیدا میکند. کودک با ورود به مدرسه اعتماد به نفس بیشتری خواهد داشت. در روشهایی مانند کل به جزء و آموزش تصویری کلمات فارسی نیز کودک تفکر، حل مسئله و خلاقیت را تمرین میکند. - چگونه به کودک خود خواندن بیاموزیم؟
خواندن نیازمند مهارتهای مختلف مانند یادگیری شکل، معنا و صدای حروف مختلف است. با روش کل به جزء که در این مطلب توضیح داده شد، باید این مهارتها را به کودک آموزش دهید. - روش کل به جزء برای آموزش خواندن به کودکان چگونه است؟
در این روش کودک کلمات مهم که بخشها و حروف مشترکی دارند را، در کنار تصویر آنها حفظ میکند. به مرور هر کلمه به صورت یک تصویر در ذهن کودک شکل میگیرد. کودک با یادگیری تعدادی از کلمات کلیدی فارسی، میتواند از نوشتار فارسی رمزگشایی کند و درکی از حروف و هجاها داشته باشد. بنابراین در عین حال که خواندن را آموزش میبیند، قادر به خواندن نیز خواهد بود.
