دانش‌آموزان اهل هر شهری که باشند، با هر امکاناتی که تحصیل کرده باشند، در یک جلسه مشترک کنکور می‌دهند و به سوالات یکسانی جواب می‌دهند. اما آیا شرایط همه دانش‌آموزان در کل کشور یکسان است؟ قانون‌گذاران، مسئولین سازمان سنجش و برگزارکنندگان کنکور همواره در تلاش هستند که با ایجاد و اصلاح برخی قوانین مانند سهمیه های کنکور شرایط عادلانه‌تری برای داوطلبان ایجاد کنند.
در کنار سهمیه مناطق، سهمیه‌های کنکور دیگری مثل سهمیه رزمندگان، کارمندان هم وجود دارد که هر کدام شرایط و ویژگی‌های مخصوص به خودشان دارند. در این مقاله درباره سهمیه‌های کنکور ۱۴۰۳ توضیح داده‌ایم و خبرهای جدید مثل حذف یا کاهش سهمیه های کنکور را هم بررسی می‌کنیم.
سهمیه های کنکور سراسری
هر سال در دفترچه کنکور سراسری مجموعه‌ای از شرایط به عنوان سهمیه های کنکور در نظر گرفته می‌شوند که تأثیر مستقیم روی تراز کنکور ندارند اما داوطلبان در صورتی که مشمول یکی از این سهمیه‌ها باشند، درون مجموعه‌ای مجزا سنجیده می‌شوند. داوطلبان دارای سهمیه، متناسب با نوع سهمیه خود نسبت به سایر داوطلبان شامل درصدی الویت پذیرش هستند. در واقع بخشی از طرفیت پذیرش دانشگاه‌ها به داوطلبان با شرایط و سهمیه‌های خاص کنکور تعلق دارد. هنگام ثبت نام کنکور میتوانید قوانین جدید سهمیه‌ها را در دفترچه آزمون سراسری که توسط سازمان سنجش ارائه میشود، مطالعه کنید.
لیست سهمیه های کنکور سراسری ۱۴۰۳
سهمیه‌های کنکور سراسری به چند دسته تقسیم می‌شوند که میزان اثرگذاری هرکدام در نتیجه کنکور متفاوت است. لیست این سهمیه ها را در ادامه آورده‌ایم:
- سهمیه مناطق
- سهمیه رزمندگان
- سهمیه ایثارگران، جانبازان و خانواده شهدا
- سهمیه بهیاران
- سهمیه کارمندان دولت
- سهمیه رتبه‌های برتر المپیاد
- سهمیه فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها
- سهمیه مناطق زلزله زده و سیل زده
- سهمیه مناطق محروم
- سهمیه جشنواره جوان خوارزمی
سهمیه مناطق در کنکور
مهم‌ترین هدف سهمیه‌بندی مناطق، نزدیک شدن به عدالت آموزشی است. سهمیه هر منطقه به داوطلبی تعلق می‌گیرد که سه سال آخر دبیرستان را در آن منطقه گذرانده باشد. اگر داوطلبی ۳ سال دبیرستان را در شهرها و منطقه‌های مختلف درس خوانده باشد، ملاک محاسبه منطقه مرفه‌تر خواهد بود. مثلا اگر دو سال در تبریز درس خوانده و یک سال آخر را در شهرستانی از مناطق ۳ تحصیل کرده، زمان کنکور از سهمیه منطقه یک استفاده خواهد کرد. کنکوری‌ها در ۳ منطقه کلی دسته‌بندی شدهاند و فقط با هم‌منطقه‌ای‌های خودشان رقابت می‌کنند:
- منطقه ۱: شامل شهرهای بزرگ مثل تهران، تبریز، اصفهان، شیراز و مشهد
- منطقه ۲: شامل شهرهایی معمولی با امکانات متوسط؛ بیشتر شهرها و مناطق ایران جزو این منطقه دسته‌بندی شدهاند.
- منطقه ۳: شامل مناطق محرومی که کم‌ترین امکانات رفاهی و آموزشی را دارند.
نحوه اختصاص سهمیه مناطق در کنکور
نحوه محاسبه سهمیه مناطق بستگی به تعداد داوطلبان در هر منطقه دارد. فرض کنید در یک سال ۳۵ درصد شرکت‌کنندگان جزو منطقه یک باشند؛ ۴۵ درصد از منطقه دو در آزمون شرکت کنند و ۲۰درصد شرکت‌کنندگان هم سهمیه منطقه ۳ داشته باشند. حالا اگر ظرفیت یک رشته محل، ۱۰۰ نفر باشد؛ ۳۵ نفر از منطقه یک، ۴۵ نفر از منطقه ۲ و ۲۰درصد از منطقه سه در آن شهر و رشته پذیرفته خواهند شد.
داوطلبان معلول از سهمیه منطقه ۳ استفاده خواهند کرد. داوطلبانی که سه سال آخر دبیرستان را خارج از کشور بوده‌اند هم جزو سهمیه منطقه ۳ طبقه‌بندی خواهند شد.
سهمیه رزمندگان در کنکور
سهمیه رزمندگان شامل افراد زیر میشود:
- افرادی که از تاریخ ۳۱ شهریور سال ۵۹ تا ۳۱ شهریور سال ۶۷، حداقل ۶ ماه پشت سرهم یا ناپیوسته در جبهه حضور داشته‌اند می‌توانند از سهمیه رزمندگان در کنکور سراسری استفاده کنند.
- کارمندان ارتشی که حداقل ۸ ماه در جبهه حضور داشته‌اند و سربازان وظیفه‌ای که حداقل ۱۲ ماه در جبهه خدمت کرده‌اند می‌توانند از سهمیه رزمندگان استفاده کنند.
- کارمندان نیروی مسلح که ۶ ماه پیوسته یا ۹ ماه ناپیوسته در جبهه بوده‌اند، امکان استفاده از این سهمیه را خواهند داشت.
- سهمیه رزمندگان شامل همسر و فرزندان رزمنده هم میشود.
شرط استفاده از سهمیه رزمندگان کسب حداقل ۷۵درصد نمره آخرین فرد قبول شده است.
سهمیه شهدا و سهمیه جانبازان و سهمیه ایثارگران
در مورد سهمیه خانواده شهدا و جانبازان، ۲۵درصد سهم قبولی در رشته‌ها به گروه‌های زیر تعلق می‌گیرد:
- همسر، پدر، مادر، خواهر، برادر و فرزندان شهدا و رزمندگان مفقودالاثر
- آزادگان، همسر و فرزندان‌شان
- جانبازان ۲۵ درصد به بالا به همراه همسر و فرزندان‌شان
اگر کد رشته‌ای ۲۵ نفر ظرفیت داشته باشد، ۵ نفر به جانبازان و ایثارگران تعلق می‌گیرد. البته درصورتی‌که ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبول شده را به‌دست بیاورند.
اما سرنوشت سهمیه جانبازان زیر ۲۵ درصد چه خواهد بود؟ ۵ درصد از ظرفیت هر کد رشته هم به این دو دسته تعلق می‌گیرد:
- جانبازان زیر ۲۵درصد و همسر و فرزندان آنها
- همسر و فرزند رزمندگان
مشمولین این گروه در سهمیه آزاد گزینش می‌شوند و در صورت عدم قبولی با شرایط ایثارگران، در سهمیه ایثارگر ۵ درصد و سپس در خالی مانده ظرفیت سهمیه ایثارگران ۲۵ درصد گزینش می‌شوند. کسب ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی برای این افراد هم برقرار است.
سهمیه بهیاری در کنکور سراسری
سهمیه بهیاری به صورت ۵ درصد ظرفیت، برای رشته‌های پرستاری، اتاق عمل و هوشبری و صرفا برای پذیرش در استان محل خدمت بهیار اعمال میشود. داوطلبان رشته علوم تجربی می‌توانند از سهمیه بهیاری استفاده کنند اما به ۳ شرط:
۱- دیپلم بهیاری نظام قدیم یا دیپلم بهیاری نظام سال واحدی/ ترمی واحدی و دریافت مدرک پیش دانشگاهی حداکثر تا پایان شهریور ۱۴۰۳ داشته باشند.
۲- به مدت ۳ سال سابقه کار مرتبط با رشته بهیاری در بخش دولتی یا غیردولتی کار کرده باشند.
۳- حداقل ۷۰درصد از نمره آخرین قبولی گزینش آزاد را کسب کرده باشند.
سهمیه مناطق سیل زده و زلزله زده در کنکور
داوطلبان بومی مناطقی که در اثر سیل یا زلزله یا بلایای طبیعی آسیب جدی دیده‌اند می‌توانند از این نوع سهمیه استفاده کنند. البته به چند شرط:
- باید ۸۰ درصد نمره گزینش علمی را به‌دست بیاورند.
- در دانشگاه‌های بومی استان خودشان یا نهایتا چند استان همجوار سهمیه خواهند داشت.
- حق تغییر رشته ندارند.
- دو برابر بقیه پذیرفته شدگان تعهد خدمت خواهند داشت.
سهمیه کارمندان دولت
در شرایط زیر، ده درصد از ظرفیت دوره‌های شبانه دانشگاه‌ها به کارمندان دولت تعلق می‌گیرد:
- زیر ۳۵ سال سن داشته باشند.
- از وام و تسهیلات دانشجویی نمی‌توانند استفاده کنند.
- فقط در شهر محل کارشان سهمیه پذیرش خواهند داشت.
سهمیه فرزندان هیئت علمی
سهمیه فرزندان هیئت علمی نیز مانند المپیاد و جشنواره خوارزمی، بر رتبه داوطلبان تاثیری ندارد و فقط به عنوان ظرفیت مازاد بعد از اعلام نتایج می‌توان از آن استفاده کرد. همچنین داوطلبان باید مدارک کارگزینی و مدارک هویتی مربوط به هیئت علمی والد یا والدین را در زمان مققر در سایت سازمان سنجش بارگذاری کنند. این سهمیه با شرایط زیر اجرا میشود:
- امکان انتقالی از یک شهر به شهر دیگر و یا تغییر رشته وجود دارد.
- امکان انتقال یا تغییر رشته از مقطع تحصیلی پایین‌تر به مقطع تحصیلی بالاتر وجود ندارد.
- انتقال یا تغییر رشته از نوبت دوم (شبانه) به دوره روزانه امکان‌پذیر نیست.
- امکان انتقال دانشجو بین دانشگاه‌های یک شهر وجود ندارد.
- امکان انتقال مشروط برای تغییر رشته وجود ندارد.
- تغییر رشته یا انتقال برای رشته‌های بدون آزمون امکان‌پذیر است.
- فرزندان اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های تهران می‌توانند برای تهران انتقالی بگیرند.
- داوطلبان مشمول این سهمیه، از آزمون عملی معاف نمی‌شوند.
سهمیه رتبه های برتر المپیاد
دارندگان مدال طلای المپیادهای علمی دانش‌آموزی، از شرکت در کنکور معاف هستند و می‌توانند در یکی از رشته‌های زیرگروه مرتبط با المپیاد، در هر رشته و دانشگاهی بدون کنکور و با ظریت مازاد درس بخوانند. اما دارندگان مدال برنز و نقره المپیاد، فقط در بعضی کد رشته‌های خاص که در دفترچه کنکور مشخص میشود، ۹۰ درصد نمره تراز آخرین فرد قبول شده را کسب کنند، به صورت ۵درصد مازاد بر ظرفیت سهمیه پذیرش دارند. به این معنا که این امتیاز تاثیری در رتبه داوطلبان ندارد و بعد از اعلام نتایج، صرفا در قبولی نهایی داوطلبان اعمال میشود. این قوانین فقط برای ۷ رشته المپیاد قابل اجرا است:
- ادبی
- ریاضی
- زیست شناسی
- شیمی
- نجوم و اخترفیزیک
- کامپیوتر
- فیزیک
برگزیدگان سایر رشته‌های المپیاد صرفا می‌توانند از امتیازات و تسهیلات ویژه مربوط به بنیاد ملی نخبگان استفاده کنند.
سهمیه برگزیدگان جشنواره خوارزمی
رتبه‌های اول تا سوم جشنواره جوان خوارزمی حداکثر ۱۰درصد از ظرفیت هریک از کد رشته محل‌ها را به صورت مازاد دریافت می‌کنند. این در شرایطی است که در صورت کسب ۹۰درصد از نمره آخرین فرد قبولی در رشته مورد نظر خود را کسب کنند. لازم به ذکر است مانند آنچه درباره سهمیه رتبه‌های برتر المپیاد گفته شد، سهمیه برگزیدگان جشنواره خوارزمی نیز در رتبه داوطلبان محاسبه نمی‌شود بلکه بعد از اعلام نتایج، صرفا در قبولی نهایی داوطلبان، به صورت ظرفیت مازاد تاثیرگذار است.
سهمیه مناطق محروم یا بومی گزینی
۴۰درصد از ظرفیت کد رشته محل‌های ناحیه‌ای، قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در استان‌های زیر به داوطلبان بومی اختصاص یافته:
- ایلام
- بوشهر
- چهارمحال و بختیاری
- سیستان و بلوچستان
- کردستان
- کرمانشاه
- کهگیلویه و بویر احمد
- لرستان
- هرمزگان
تغییر رشته و انتقالی داوطلبان ممنوع است. دوره تحصیلی قبول‌شدگان نیز مانند روزانه و رایگان است.
آیا اعضای بسیج در کنکور سراسری سهمیه دارند؟
خیر؛ بسیجی‌ها حتی بسیجی‌های فعال سهمیه‌ای در کنکور سراسری ندارند. البته بسیجی‌ها در کنکور دانشگاه آزاد می‌توانند از سهمیه خاصی استفاده کنند. این افراد باید ۱۰۰ امتیاز درمجموع از عضویت در بسیج، شورای پایگاه و شورای حوزه داشته باشند تا بتوانند از این سهمیه بهره ببرند. البته استفاده از سهمیه درصورتی امکان دارد که حداقل ۹۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی را به‌دست بیاورند. این مقدار برای قبولی در رشته‌های علوم پزشکی به ۹۵ درصد می‌رسد.
اصلاحات سهمیه های کنکور
لایحه جدیدی درمورد کاهش سهمیه‌های کنکور یا در مواردی حذف سهمیه های کنکور به مجلس داده شده است. البته نمایندگان باید درباره برخی از آنها نظر نهایی را بدهند و با تایید به مرحله اجرا برسانند. برای کنکور ۱۴۰۲ این موارد و تغییرات انجام شد که همچنان پابرجا هستند:
- بر اساس تغییرات سهمیه های ایثارگران و مناطق، ۳۰ درصد مجموع سهمیه رزمندگان و ایثارگران به ۵ درصد کاهش پیدا می‌کند. البته قرار است این ۵ درصد، مازاد بر ظرفیت اصلی باشد.
- سهمیه دانشجویان المپیادی به تعدادی از رشته‌های مرتبط و خاص حداکثر به میزان ۵ درصد و به صورت ظرفیت مازاد، محدود میشود. المپیادی‌ها باید در رشته‌های مرتبط ۹۰ درصد حدنصاب گزینش آزاد را به‌دست بیاورند تا بتوانند ثبت‌نام کنند.
- بومی گزینی رشته‌ها شامل منطقهای، قطبی و بومی ناحیه‌ای حذف شدند.
- امتیازات قهرمانان، حافظان قرآن و کشاورزی بر اساس این لایحه حذف شدهاند.
- سهمیه فرزندان اعضای هیات علمی حذف میشود.
- سهمیه مناطق محروم فقط در صورت نیاز منطقهای و مصوبه شورای گسترش دانشگاه‌ها اعمال میشود.
پیشنهاد می‌کنیم مطلب شرایط کنکور ۱۴۰۳ را نیز مطالعه کنید که درباره قوانین جدید کنکور نوشته شدهاند.
استفاده همزمان از چند سهمیه
داوطلبان فقط می‌توانند از یک سهمیه استفاده کنند. مثلا اگر داوطلبی در منطقه ۳ زندگی می‌کند و همزمان سهمیه ایثارگری هم دارد باید بین این دو سهمیه یکی را انتخاب کند و در کنکور هم فقط از همان سهمیه استفاده کند. بهتر است بدانید عزیزان ایثارگر و خانواده‌هایشان برای پذیرش در دوره‌های روزانه فقط یک با حق استفاده از سهمیه را دارند. این افراد اگر بخواهند در دوره‌های شبانه تحصیل کنند، دو بار حق استفاده از سهمیه‌شان را خواهند داشت. درباره شرکت همزمان در دو کنکور هم مطالعه کنید.
سخن پایانی
سهمیه های کنکور با تمام کم و کاستی‌هایشان یک نکته را به داوطلبان گوشزد می‌کنند؛ آن‌هم این‌که دانش‌آموزان مناطق محروم، معلولین، کسانی که از سیل و زلزله آسیب دیده‌اند باید با توجه به شرایط خود اولویت بیشتری برای قبولی در کنکور داشته باشند.
در این مطلب تمام آنچه درباره نحوه اعمال سهمیه های کنکور لازم است بدانید را مطرح کردیم تا با توجه به این قوانین بتوانید نسبت به نحوه برنامه‌ریزی درسی و انتخاب رشته خود اقدام کنید. در حال حاضر لایحه تغییرات سهمیه های کنکور به تصویب نرسیده است. به محض مشخص شدن وضعیت سهمیه های کنکور ۱۴۰۳، در همین مقاله موارد جدید را به اطلاع شما خواهیم رساند.
سوالات متداول
- میزان اثر سهمیه در کنکور چقدر است؟
بر اساس نوع سهمیه، از ۵ تا ۲۵ درصد اثرگذار است. - چگونه سهمیه کنکور بگیریم؟
در زمان ثبت نام گزینههای مختلفی در فرم ثبت نام وجود دارد که در صورت داشتن تمام شرایط سهمیه، با انتخاب آنها میتوانید از سهیمه مورد نظر بهرهمند شوید. - سهمیه های کنکور سراسری ۱۴۰۳ چه هستند؟
مانند سالهای گذشته، سهمیه مناطق، سهمیه ایثارگران، جانبازان، رزمندگان، خانواده شهدا، بهیاران، اعضای هیئت علمی، کارمندان دولت و نخبگان علمی در پذیرش کنکور اعمال میشود که درباره درصد و شرایط آنها در همین مقاله توضیح دادیم. - از چند سهمیه کنکور به صورت همزمان می توان استفاده کرد؟
اگر داوطلبی مشمول چند مورد از سهمیه های کنکور سراسری باشد فقط مجاز به استفاده از یک سهمیه است. - حذف سهمیه های کنکور شامل چه مواردی است؟
از سال ۱۴۰۲بر اساس اعلام شورای انقلاب فرهنگی، سهمیه های کنکور سراسریبرای قهرمانان و حافظان قرآن، بومی گزینی، بومی محلی و منطقهای حذف شدهاند.
