همه شما داوطلبان کنکور سراسری، به دنبال راه پیدا کردن به بهترین دانشگاه های کشور هستید. یکی از مراحل مهم پس از شرکت در کنکور سراسری، انتخاب رشته و دانشگاه است که باید با توجه به اهداف و رتبه کنکور خود انجام دهید. معیارهای شخصی مختلفی برای انتخاب انواع دانشگاه وجود دارند که به شما در انتخاب رشته کمک می‌کنند. ما در این مقاله درباره انواع دانشگاه در ایران صحبت کرده‌ایم که هریک مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارند. همچنین با بررسی انواع پذیرش دانشگاه، نحوه آموزش دانشگاه‌ها به مقایسه انواع دانشگاه ها پرداخته‌ایم.
شباهت ها و تفاوت های دانشگاه ها در ایران
به طور کلی انواع دانشگاه در ایران وابسته به یکی از این دو وزارتخانه هستند:
- وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
اما دانشگاه‌ها، دانشکده‌ها، موسسات و مراکز آموزش و تربیت دانشجوی دیگری مانند مراکز تربیت معلم و موسسات آموزش عالی نیز در نظام آموزش عالی ایران وجود دارند که وابسته به سایر وزارتخانه‌ها هستند. بر اساس اخرین اطلاعات موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، در ایران ۲۵۶۹ دانشگاه در ۳۱ استان کشور وجود دارند:
- ۵۳۰ واحد دانشگاه آزاد
- ۳۰۹ موسسه غیرانتفاعی
- ۱۷۰ مرکز فنی حرفه‌ای
- ۴۶۶ مرکز پیام نور
- ۹۵۳ واحد علمی کاربردی
- ۱۴۱ دانشگاه دولتی
سیستم آموزشی انواع دانشگاه
از نظر نحوه آموزش، انواع دانشگاه ها در ایران به سه دسته تقسیم میشوند:
- حضوری: شامل اکثر دانشگاه‌های و رشته‌های معمول در دانشگاه‌های آزاد، علمی کاربردی، دولتی و غیر انتفاعی است.
- نیمه حضوری: مانند دانشگاه پیام نور که فقط برای برخی از دروس مانند سمینار یا دروس عملی، کلاس حضوری برگزار می‌کند.
- مجازی: تمام دروس به صورت آنلاین هستند که توسط برخی از دانشگاه‌های دولتی و غیر دولتی ارائه میشود.
نحوه پذیرش انواع دانشگاه
همچنین نحوه پذیرش انواع دانشگاه ها شامل موارد زیر است:
- پذیرش از طریق کنکور سراسری
- پذیرش از طریق آزمون اختصاصی دانشگاه
- پذیرش بدون کنکور
در ادامه درباره موسسات مختلف توضیح داده‌ایم تا با شباهت ها و تفاوت های دانشگاه ها آشنا شوید و بتوانید زمان انتخاب رشته، متناسب با معیارهایتان عمل کنید یا اگر دانشگاهی شرایط خاصی دارد با اطلاعات کامل دست به انتخاب بزنید.
دانشگاه دولتی یا دانشگاه سراسری
دانشگاه دولتی دارای دو دوره روزانه (بدون شهریه) و دوره شبانه است. انواع دانشگاه سراسری از طریق کنکور سراسری در مقاطع فوق دیپلم، کارشناسی، دکترای حرفه‌ای (داروسازی، پزشکی، دندانپزشکی و دامپزشکی) و دکترای تخصصی پیوسته (رشته بیوتکنولوژی) پذیرش می‌کنند.
دوره روزانه دانشگاه های دولتی
دانشگاه دولتی در دوره روزانه بدون شهریه است و رتبه بالاتری نسبت به دوره شبانه نیاز دارد. دانشجویان دوره روزانه به دلیل بهره‌مندی از بودجه دولت، بعد از اتمام تحصیلات، بر اساس منطقه و دانشگاهی که در آن تحصیل کرده‌اند بین ۴ تا ۸ سال تعهد خدمت دارند و فقط بعد از گذراندن آن می‌توانند اصل مدرک خود را از دانشگاه دریافت کنند. یکی از تفاوت‌های دانشگاه‌های روزانه با دانشگاه‌هایی که شهریه دارند این است که پس از قبولی، اگر به هر دلیل از ادامه تحصیل منصرف شوید، نمی‌توانید در کنکور سال آینده شرکت کنید. اگر تازه درس خواندن برای آزمون سراسری را آغاز کرده‌اید و می‌خواهید حتما در دوره روزانه بهترین دانشگاه‌ها قبول شوید، مطالعه مطلب چگونه برای کنکور برنامه ریزی کنیم را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
دوره شبانه دانشگاه های دولتی
دوره شبانه دو شهریه ثابت در هر ترم و شهریه متغیر بر حسب تعداد و نوع واحدها دارد. دانشجویان در دوره شبانه در کلاس‌های مشابه دوره روزانه شرکت می‌کنند و در مدرک تحصیلی آنها شبانه بودن قید نمی‌شود. گاهی برخی از دانش‌آموزان که می‌خواهند شانس خود را در کنکور سال بعد برای قبولی در رشته یا دانشگاه بهتری امتحان کنند، دوره شبانه را انتخاب می‌کنند. این دسته از دانشجویان حتی می‌توانند یک ترم مرخصی بگیرند تا دوباره در کنکور شرکت کنند. برای اینکه شانس قبولی خودتان در دانشگاه و رشته موردنظرتان را بالا ببرید، سری به مطلب زمان شروع درس خواندن برای کنکور بزنید.
مازاد بر ظرفیت دانشگاه های دولتی
برخی از دانشگاه های سراسری در رشته‌های پر متقاضی مانند پزشکی و دندانپزشکی، با دریافت هزینه تعداد محدودی دانشجوی مازاد ظرفیت می‌پذیرند که در دفترچه انتخاب رشته کنکور سراسری ذکر میشود.
دوره های مجازی دانشگاه ها
برخی از دانشگاه های دولتی یا غیر دولتی از طریق آزمون سراسری یا بر اساس سوابق تحصیلی در رشته‌های متعددی پذیرش دوره مجازی دارند. این دوره برای افرادی که وقت کافی برای حضور در کلاس درس ندارند، مناسب است. بسیاری از دانشگاه ها مانند دانشگاه‌های صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، صنعتی خواجه‌نصیرالدین طوسی، تهران (مرکز آموزش‌های الکترونیکی دانشگاه تهران)، شیراز، اصفهان و چند مؤسسه آموزش عالی غیرانتفاعی دوره مجازی ارائه می‌کنند. برای آشنایی بیشتر با این مراکز، پیشنهاد می‌کنیم سری به مطلب دانشگاه های مجازی بزنید.
پردیس خودگردان یا دانشگاه های بین الملل
یکی از انواع دانشگاه ها پردیس خودگردان یا واحدهای بین‌الملل هستند که در ابتدا برای پذیرش دانشجویان خارجی تأسیس شدند اما چندین سال است که با دریافت شهریه، پذیرش دانشجو دارند. اساتید و لیست دروس این دانشگاه‌ها مانند دانشگاه سراسری است و تنها تفاوت آنها شهریه است. گاهی محل تحصیل دانشجویان پردیس در ساختمان دانشگاه‌های دولتی در کنار سایر دانشجویان است اما برخی از شعب آن ساختمان جدا دارند و حتی ممکن است در جاشیه شهر باشند. هزینه‌های پردیش خودگردان دانشگاه ها از دوره شبانه بالاتر است.
روش پذیرش دانشجویان دانشگاه‌های پردیس نیز از طریق آزمون سراسری سازمان سنجش است. برخی از واحدهای خودگردان هم بر اساس آیین‌نامه‌های دانشگاه و با نظارت سازمان سنجش آموزش کشور آزمون اختصاصی برگزار می‌کنند. لازم به ذکر است که رشته‌های زیادی در پردیس‌های خودگردان ارائه نمی‌شوند و بیشتر دارای رشته‌هایی هستند که متقاضی فراوان دارند و رقابت برای قبولی در آنها بالا است. برخی از دانش‌آموزانی که آرزوی پزشک شدن را در سر دارند اما موفق نشدند وارد دانشگاه دولتی شوند، این انواع دانشگاه را انتخاب می‌کنند تا از رویای خود محروم نشوند.
دانشگاه های وزارت آموزش و پرورش
دانشگاه فرهنگیان با هدف آموزش اختصاصی معلمان و نیروی انسانی وزارت آموزش و پرورش در ایران تأسیس شده است. دانشگاه وابسته به وزارت آموزش و پرورش که به نام تربیت معلم هم شناخته میشوند، در دی ماه سال ۱۳۹۰، با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی و با تجمیع کلیه مراکز تربیت معلم سراسر ایران تأسیس شدند. سازمان مرکزی دانشگاه‌های وزارت آموزش و پرورش در تهران مستقر هستند. این وزارتخانه شامل ۳۲ پردیس آقایان و ۳۲ پردیس خانم‌ها در ۳۱ استان کشور و یک پردیس برای شهرستان‌های استان تهران است. با شرکت در کنکور سراسری می‌توانید یکی از دانشگاه‌های فرهنگیان که در تمام کشور شعبه دارد یا دانشگاه شهید رجایی در تهران را انتخاب کنید. از جمله نکات انتخاب دانشگاه های تربیت معلم و فرهنگیان این است که پذیرش در این دانشگاه‌ها مصاحبه و گزینش نیز دارد. پذیرش در دانشگاه‌های آموزش و پرورش برای دوره لیسانس، محدودیت سنی تا ۲۲ سالگی دارند.
دانشگاه فنی و حرفه ای
دانشگاه های فنی و حرفه‌ای که از سال ۱۳۹۰ آغاز به فعالیت کردند، و هدف اصلی از تأسیس آنها تربیت نیروی متخصص و با مهارت است. یکی از تفاوت های دانشگاه های فنی حرفه‌ای با سایر انواع دانشگاه های ایران در این است که مراکز آن به تفکیک جنسیت پذیرش دانشجو دارند. تاکنون بیش از ۱۷۶ دانشكده و آموزشكده فني حرفه‌اي در استان‌هاي مختلف کشور تأسیس شده‌اند که ۱۲۸ مركز متعلق به آقایان و ۵۲ مرکز متعلق به خانم‌ها هستند. مانند سایر مراکز دانشگاهی غیر دولتی، دانشگاه های فنی حرفه‌ای نیز شهریه دارند. ۷۰ درصد آموزش‌های این دانشگاه به صورت عملی و كارگاهي و باقی دروس به صورت نظري ارائه میشوند. اکثر دانشجویان این دانشگاه‌ها از دانش‌آموزان فارغ‌التحصیل هنرستانها، مدارس فنی حرفه‌ای و کار دانش هستند. ورودی‌های دانشجویان دانشگاه فنی و حرفه‌ای از طریق کنکور سراسری (ویژه این دانشگاه) است که توسط سازمان سنجش برگزار میشود.
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی یکی از انواع دانشگاه غیر دولتی است که شهریه دارد و در سال ۱۳۶۱ تأسیس شد. تمام رشته‌ایی که در دانشگاه دولتی ارائه میشوند و علاوه بر آنها، برخی رشته‌های متفاوت مانند بیوشیمی در مقطع کارشناسی در دانشگاه آزاد پذیرش دارند. برای انتخاب دانشگاه آزاد نیز باید در کنکور سراسری شرکت کنید. قبولی در دانشگاه آزاد به رتبه پایین‌تری نسبت به رتبه قبولی در دانشگاه دولتی دوره روزانه دارد. هرچند همچنان برای قبولی در رشته‌های پر داوطلب مانند گروه پزشکی، رقابت بالا است. در بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد از اساتید دانشگاه‌های برتر دولتی نیز تدریس می‌کنند. برخی از رشته‌ها در دانشگاه آزاد پذیرش بدون کنکور دارند که در دفترچه کنکور ذکر شده است. از مزایای دانشگاه آزاد می‌توان به ایجاد فضای آموزش در مناطق محروم اشاره کرد. درباره اعتبار مدرک دانشگاه آزاد نیز بخوانید.
پیشنهاد مطالعه: رشته های بدون کنکور دانشگاه آزاد
دانشگاه آزاد اسلامی ظرفیت مازاد
مانند آنچه درباره دانشگاه دولتی گفتیم، دانشگاه آزاد هم در رشته‌های پرمخاطب مثل پزشکی، دنداندانپزشکی، داروسازی و پرستاری با دریافت ۳۰ تا ۵۰ درصد شهریه بیشتر، چند نفر ظرفیت مازاد می‌پذیرد. دانشجویان ظرفیت عادی با دانشجویان مازاد آزاد در یک کلاس درس می‌نشینند.
دانشکده سما
دانشگاه‌های سما زیر مجموعه کوچکی از دانشگاه‌های آزاد هستند اما فقط در مقطع کاردانی پیوسته پذیرش دانشجو دارند و اکثر رشته‌های دانشکده‌های سما نیز بدون کنکور هستند. دانشگاه‌های سما کارگاه‌ها، کلاس‌های عملی و سایر خدمات آموزشی رشته‌های هنر و فنی حرفه‌ای را ارائه می‌دهند و گزینه مناسبی برای دانش‌آموزان هنرستانی هستند. البته برای ثبت نام در دانشگاه سما داوطلبان فقط می‌توانند در رشته متناسب با رشته فارغ التحصیلی خود ثبت نام کنند و فقط مجاز به انتخاب حداکثر ۲۰ کد رشته محل هستند. برای ورود به دانشگاه سما نیازی به ارائه مدرک پیش دانشگاهی نیست. یکی از تفاوت های دانشگاه های سما و واحدهای دانشگاه آزاد در نحوه برگزاری کلاس‌ها است. کلاس‌های دانشجویان خانم و آقا در دانشکده‌های سما به صورت مجزا برگزار میشوند. تفاوتی ببین مدرک تحصیلی دانشکده سما و دانشگاه آزاد وجود ندارد و دانشجویان دانشگاه سما امکان ادامه تحصیل در سایر انواع دانشگاه ها در مقاطع تحصیلی بالاتر را دارند، همچنین می‌توانند وارد بازار کار شوند.
دانشگاه غیر انتفاعی
دانشگاه های غیر انتفاعی از بودجه غیر دولتی و با استفاده از شهریه دانشجویان ادامه میشوند. نحوه مدیریت مراکز غیر دولتی نیز به صورت هیئت امنایی است. پذیرش در دانشگاه های غیر انتفاعی از طریق کنکور سراسری است. موسسات آموزش عالی که در ادامه توضیح داده‌ایم نیز یکی از انواع دانشگاه غیر انتفاعی محسوب میشوند. شهریه این دانشگاه ها نسبت به دوره‌های روزانه بیشتر و نسبت به دانشگاه‌های آزاد و پردیس کمتر است.
دانشگاه پیام نور
دانشگاه پیام نور ابتدا در سال تأسیس شد و هدف از آن تحصیل افرادی بود که به دلایلی مانند شاغل بودن یا ترجیح شخصی می‌خواهند غیر حضوری درس بخوانند. این دانشگاه زیر نظر وزارت علوم فعالیت می‌کند. تحصیل در دانشگاه پیام نور رایگان نبوده و دانشجویان باید شهریه پرداخت کنند. آزمون ورودی و سامانه آموزشی دانشگاه پیام نور مستقل از کنکور سراسری است. دروس تئوری در دانشگاه پیام نور به صورت غیر حضوری ارائه میشوند اما برای برخی واحدهای عملی نیاز به حضور در کلاس است.
دانشگاه جامع علمی کاربردی
دانشگاه علمی کاربردی با هدف افزایش مهارت‌های عملی و ارتقاء مهارت‌های شاغلین تأسیس شده است. مراکز علمی کاربردی شهریه دریافت می‌کنند، کلاس‌های حضوری دارند و مدرک آنها مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. بسیاری از فارغالتحصیلان رشته کار دانش، هنرستانها و مدارس فنی حرفه‌ای که باید ابتدا در مقطع فوق دیپلم درس بخواننمی‌توانند وارد دانشگاه علمی کاربردی شوند. رشته‌های قابل انتخاب این مراکز شامل چهار گروه آموزشی صنعت، کشاورزی، مدیریت و خدمات اجتماعی و فرهنگ و هنر هستند. هر سال دو بار در نیمسال اول (شهریور) و نیم سال دوم( دی)، ثبت نام برای مقاطع کاردانی و کارشناسی در دانشگاه های علمی کاربردی انجام میشود. پذیرش در مقطع فوق دیپلم و کارشناسی برخی از رشته‌ها به صورت بدون کنکور (بر اساس سوابق تحصیلی و شرط معدل دیپلم) و پذیرش در مقطع کارشناسی از طریق شرکت در آزمون سراسری انجام میشود. دفترچه انتخاب رشته و ثبت نام در این دانشگاه، در سایت سازمان سنجش قرار می‌گیرد.
سخن پایانی
در این مطلب سعی کردیم برای کمک به انتخاب شما دانشجویان، درباره انواع دانشگاه های ایران صحبت کنیم و شباهت و تفاوت های دانشگاه ها را بررسی کردیم. در نهایت باید بگوییم نکات انتخاب نوع دانشگاه کاملا به اهداف و شرایط شما بستگی دارند. گاهی قبول شدن در یک رشته خاص آنقدر برای یک داوطلب اهمیت دارد که حاضر است شهریه بالایی برای قبولی در دانشگاه‌های غیر رایگاه پرداخت کند. برخی از دانش‌آموزان هم آرزو دارند در دانشگاه‌های برجسته درس بخوانند یا حتی شهر محل تحصیل برایشان بسیار مهم است. در هر صورت رقابت بالایی در کنکور وجود دارد و باید برای موفقیت در آن تلاش بسیار داشته باشید. توصیه می‌کنیم مطلب خلاصه برداری برای کنکور را مطالعه کنید تا به هدفتان نزدیک‌تر شوید. با توجه به اطلاعاتی که در این مقاله در اختیار شما گذاشتیم، بهترین انتخاب شخصی خود را انجام دهید. اما به یاد داشته باشید، در نهایت مهارت و توانمندی شما در رشته‌ای که در آن تحصیل کردید، اهمیت بسیار بالایی دارد.
سوالات متداول
- چند نوع دانشگاه در ایران داریم؟
انواع دانشگاه ها در ایران بر اساس نوع پذیرش، نوع دوره، شهریه و نوع سیستم آموزشی تقسیمبندی میشوند که در این مقاله درباره آنها توضیح دادیم. - آیا شبانه بودن دانشگاه در مدرک تحصیلی قید میشود؟
خیر، تفاوت دوره شبانه با روزانه پرداخت شهریه و اجازه شرکت دوباره در کنکور است اما مدرک تحصیلی این دورهها یکسان هستند. - آیا دانشگاه های غیر دولتی مورد تایید وزارت علوم هستند؟
بله تمام انواع دانشگاه ها که در این مقاله توضیح دادیم مورد تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است و فارغالتحصیلان برای ادامه تحصیل یا ورود به بازار کار هیچ محدودتی ندارند. - انتخاب دانشگاه به چه نکاتی بستگی دارد؟
هدف از انتخاب دانشگاه، میزان اهمیت انتخاب یک رشته خاص، شرایط زندگی، سطح علمی و شرایط مالی هر فرد از جمله نکات انتخاب دانشگاه هستند.
