در ایران باستان و در زمان داریوش اول، مسیرهای ارتباطی بسیار دقیقی ایجاد شد که اطلاعات را توسط چاپارها و منزل‌‌به‌منزل از سراسر امپراتوری به گوش پادشاه می‌رساند. گستردگی، دقت و سرعت انتقال پیام در سراسر قلمرو به‌حدی بود که ستایش مورخان بزرگی مانند هرودوت را نیز به همراه داشت. مغز ما نیز دارای مسیرهای ارتباطی متعددی برای انتقال پیام است و هرچه استحکام این مسیرها بیشتر باشد، سرعت انتقال پیام نیز بالاتر می‌رود. به‌عبارت‌دیگر، بهینه‌سازی مسیرهای عصبی مغز باعث تسریع فرآیند پردازش مغزی میشود و این موضوع نیز به‌نوبه‌خود افزایش سرعت مطالعه را به‌دنبال دارد. اما این فرآیند چگونه کار می‌کند و نحوه پیاده‌سازی آن در عمل چگونه است؟
چگونه سرعت مطالعه خود را افزایش دهیم؟
متخصصان علوم اعصاب و روانشناسان تربیتی، تحقیقات زیادی درباره راهکار افزایش سرعت مطالعه انجام داده‌اند. تمام این راهکارها دارای 2 ویژگی مشترک هستند: کاهش زمزمه‌کردن یا لب‌زنی متن (sub-vocalization) و افزایش سرعت از نظر گذراندن آن (skim)، به‌گونه‌ای که پیش از بر زبان جاری‌شدن کلمات، آن‌ها را بخوانیم. قبل از صحبت درباره روشهای بهبود میانگین سرعت مطالعه، ابتدا به اختصار درباره این دو مفهوم صحبت می‌کنیم.
زمزمه با لب به صورت آهسته در هنگام خواندن متن (sub-vocalization)
گفتن‌وشنیدن بر خواندن‌ونوشتن مقدم است؛ یعنی ما اول زبان بیانی را می‌آموزیم و سپس به مرور با زبان نوشتاری آشنا می‌شویم. بههمیندلیل، خوانش‌ونویسش بهصورت ناهشیار تحت‌تاثیر گفت‌وشنود قرار می‌گیرد؛ یعنی ما به همان صورتی که کلمات مختلف را می‌شنویم و می‌گوییم، به همان صورت هم در حین خواندن‌ونوشتن، آن‌ها را زمزمه می‌کنیم. زمزمه‌کردن یا لب‌زنی کلمات باعث کاهش سرعت مطالعه میشود و به همین دلیل، تمام روشهای افزایش سرعت مطالعه به‌دنبال کاهش یا توقف کامل آن هستند.
از نظر گذراندن، مروری کردن یا نگاهی اجمالی انداختن (skim)
هرچه با سرعت بیشتری متن کتاب درسی و مطالب کنکوری را تورق کنید، یعنی با سرعت بیشتری آن را مرور یا اصطلاحا اسکیم کرده‌اید. تمام روشهای افزایش سرعت مطالعه به دنبال راهی هستند که ما بتوانیم در کمترین زمان ممکن، بیشترین میزان اطلاعات را از نظر بگذرانیم یا مرور کنیم.
پیشنهاد مطالعه: روش مطالعه عربی کنکور
روش های افزایش سرعت مطالعه
حالا که با فرآیند و فلسفه تکنیک‌های افزایش سرعت مطالعه آشنا شدید، به‌سراغ بررسی بهترین و موثرترین تکنیک‌های بالابردن سرعت مطالعه برای کنکور و امتحانات می‌رویم.
از بیان تک‌تک کلمات و بلندخوانی آن‌ها خودداری کنید
اولین و مهم‌ترین اصل این است که از نجوای درونی یا باخودگفتن کلمات پرهیز کنید. هر چه کلمات را با صدای بلندتر بخوانیم، سرعت مطالعه‌مان کمتر میشود. اگرچه این روش احتمال به‌خاطرسپردن مفاهیم را افزایش می‌دهد، اما سرعت مطالعه‌مان را کاهش می‌دهد. بنابراین، قبل از هر چیز باید یاد بگیرید که برای فهم معنای کلی عبارت، نیازی به خواندن تک‌تک کلمات نیست. روشهای زیر در مهار و ترک عادت خواندن تک‌تک کلمات به شما کمک می‌کنند:
- دست‌تان را روی لب‌های‌تان بگذارید و تاحد امکان لب نزنید.
- چیزی مانند آدامس بجوید تا جلوی نجوا را بگیرد.
- خط را با مداد یا خودکار دنبال کنید.
- با پا یا دست‌تان ضربه بزنید.
نکته: لازم نیست از تمام روشهای بالا استفاده کنید، بلکه بهترین آن‌ها را با توجه به کارکردش برای خودتان بیابید و به کار ببندید.
میزان متن خوانده شده از صفحه را با فلش کارت بپوشانید
کنترل حرکات چشم به‌سختی امکان‌پذیر است و بههمیندلیل، احتمال جابه‌جایی نگاه به سطرهای قبل در حین مطالعه وجود دارد. این حرکات باعث حواسپرتی و کاهش سرعت مطالعه می‌شوند. برای جلوگیری از این مشکل، فلش‌کارتی مناسب طراحی یا خریداری کنید و میزان متن خوانده‌شده از صفحه را با آن بپوشانید. این راهکار باعث کاهش وسواس مطالعه و دورکردن نگاه از جملات قبلی میشود.
این بازگشت‌ها گاهی هم به‌دلیل عدم درک مطلب به‌وجود میآید. اگر چشمان‌تان بعضی خطوط را دوتایکی می‌کند و از روی چندین کلمه می‌پرد، نشانه این است که باید سرعتتان را کمی پایین بیاورید.
حرکات چشم‌های‌تان را تا حد امکان کاهش دهید
جابه‌جایی چشم‌ها در حین مطالعه تاحدودی طبیعی است، اما اگر بیش‌ازحد باشد:
- باعث ازدست‌رفتن برخی کلمات میشود.
- چشم‌های‌تان را خسته می‌کند.
- تمرکز را کاهش می‌دهد.
بنابراین، هربار روی یک خط تمرکز کنید و نگاه‌تان را مدام از کلمه‌ای به کلمه دیگر جابه‌جا نکنید. تمرین زیر در این زمینه به شما کمک خواهد کرد:
- یک فلشکارت تهیه و آن را بالای خط خاصی از متن نگه دارید.
- روی کارت و درست بالای اولین کلمه، یک X بنویسید.
- با فاصله 3 کلمه از X اول و روی همان خط، یک X دیگر بنویسید.
- Xهای بیشتری را با فاصله های یکسان قرار دهید تا به پایان خط برسید.
- همزمان با خواندن و حرکت‌دادن کارت به خط و خط‌های بعد، چشم‌های‌تان را زیر هر X متمرکز کنید تا حرکات چشم‌تان کاهش پیدا کند.
قبل از تمرکز بر درک مطلب، روی سرعت خواندن کار کنید
شواهد دقیق و مستندی درباره تاثیر کندخوانی بر افزایش سرعت یادگیری وجود ندارد؛ به همین دلیل، بهتر است ابتدا تمرکزتان را روی سرعت خواندن بگذارید. علاوه بر این، با افزایش سرعت مطالعه و حرکت سریع‌تر از یک جمله به جمله بعد، ارتباط بین جملات و مفهوم کلی مطلب را بهتر درک خواهید کرد.
سرعت خواندن تعداد کلمه در هر دقیقه را ثبت و سرعت رشد را پیگیری کنید
پیشرفت‌تان را بهصورت روزانه، ساعتی یا به طرق دیگر دنبال کنید. لزوما نباید هر روز بهتر از دیروز عمل کنید؛ اما اگر در طولانی‌مدت پیشرفت خوبی نداشته باشید، باید روشهای بهتری را جایگزین کنید. بنابراین باتوجه به دستورالعمل زیر، مشخص کنید که سرعت مطالعه شما چقدر است؟
- تعداد کل کلمات یک صفحه یا تعداد آن‌ها در یک خط را بشمارید و در تعداد خطوط صفحه ضرب کنید.
- تایمری 5 و 10 دقیقه‌ای یا به عدد دلخواه‌تان تنظیم و تعداد صفحات خوانده‌شده را محاسبه کنید.
- تعداد صفحات را بر تعداد کلمات در هر صفحه ضرب کنید.
- عدد به‌دست‌آمده را بر 10 تقسیم کنید و سرعت خواندن تعداد کلمات در هر دقیقه را به‌دست آورید.
برای بهبود تندخوانی، اهداف قابل دستیابی تعیین کنید
هدفگذاری برای تندخوانی به عوامل زیادی مانند سرعت ابتدایی شما، میزان سختی مطلب و کاغذی یا الکترونیکی‌بودن کتاب بستگی دارد. بنابراین، هدفگذاری باید توسط خودتان و با درنظرگرفتن تمام عوامل انجام شود. البته برای هدفگذاری معقول، می‌توانید از سرعت‌های متوسط زیر به‌عنوان نقاط عطف و استاندارد کمک بگیرید:
- 200 تا 250 کلمه در دقیقه: متوسط سرعت خواندن برای نوجوانان 12 ساله به بالا و بزرگسالان
- 300 کلمه در دقیقه: متوسط سرعت خواندن دانشجویان است.
- 450 کلمه در دقیقه: متوسط سرعت خواندن دانشجویان با سرعت مطالعه بالا است. در حالت اید‌ئال، درک کامل متن نیز امکان‌پذیر است.
- 600 تا 700 کلمه در دقیقه: متوسط سرعتی است که برای یافتن یک کلمه در متن استفاده میشود. با این سرعت، نهایتا 75 درصد مطلب یادمان می‌ماند.
- 1000 کلمه در دقیقه و بالاتر: تندخوان‌های شرکت‌کننده در مسابقات جهانی به این سطح می‌رسند و به تکنیک‌های سطح بالا و تمرین بسیار نیاز دارد. با این سرعت، اکثریت ما چیزی زیادی یادمان نمی‌ماند.
- برای 2برابرشدن سرعت، به 2 تا 4 هفته تمرین نیاز دارید؛ پس صبور باشید و به تلاش‌تان ادامه دهید.
ابتدا به عناوین اصلی و فرعی نگاهی بیندازید
برای مرور سریع‌تر متن، ابتدا نگاهی به فهرست مطالب کتاب و عناوین هر فصل بیندازید و روی جملات و کلمات پررنگ، خط‌کشی‌شده و بزرگ‌تر تمرکز کنید. همچنین می‌توانید قبل از شروع به خواندن متن، ابتدا و انتهای هر بخش را مطالعه و درکی کلی از آن پیدا کنید. وقتی بدانید با چه موضوعی طرف هستید، آمادگی بیشتری برای دریافت اطلاعات پیدا می‌کنید و سرعتتان بالاتر می‌رود.
دور کلمات مهم متن خط بکشید
در هر بار تنها یک بخش از متن را بخوانید و سپس دور کلمات مهم و برجسته آن خط بکشید. حین خط‌کشی به موارد زیر دقت کنید:
- کلمات تکرارشونده
- اسامی خاص و فراموش‌شونده
- لغات پررنگ، بزرگ یا خط‌کشی‌شده
- ایده یا ایده‌های اصلی
- کلمات ناشناس
هنگام احساس سردرگمی، به جمله اول پاراگراف برگردید
اگر حواس‌تان پرت شد و مسیر موضوع را گم کردید، به جمله اول پاراگراف برگردید. جملات اصلی معمولا در اول هر پاراگراف بیان می‌شوند و در تصمیم‌گیری و ارزش‌گذاری برای دوباره خواندن آن پاراگراف به شما کمک می‌کنند.
استفاده از یادآورها
یادآورها به ما کمک می‌کند تا اطلاعات، بهتر و سریع‌تر وارد حافظه بلندمدت شوند. یادآورها بسیار زیاد هستند و یکی از رایج‌ترین آن‌ها علائم اختصاری است، مثلا ما با دیدن «ناجا»، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به ذهنمان میآید. یکی از روشهای افزایش سرعت مطالعه برای کنکور، استفاده از یادآورها است، به‌شرط اینکه در مورد زمان شروع درس خواندن برای کنکور از قبل برنامه ریزی کرده باشید.
سخن پایانی
مدیریت زمان یکی از مهم‌ترین فواید افزایش سرعت مطالعه است. روانشناسان تربیتی و متخصصان علوم اعصاب، روشهای موثری برای افزایش سرعت مطالعه پیدا کرده‌اند. این روش‌ها از طریق بهبود عملکرد مغزی، باعث یادگیری بهتر و عمیق‌تر مطالب می‌شوند. در این مقاله 10 تا از بهترین روشهای افزایش سرعت مطالعه را باهم بررسی کردیم تا شما از جادوی آن‌ها بهرهمند شوید.
سوالات متداول
- برای بالابردن سرعت مطالعه در کنکور از چه روشی استفاده کنیم؟
همه روشهای گفته شده در متن مقاله موثر هستند اما استفاده از یادآورهایی مثل علائم اختصاری را حتما استفاده کنید. - برای افزایش سرعت مطالعه در امتحانات از چه روشی استفاده کنیم؟
از روشهایی مانند خطکشیدن دور کلمات مهم، پوشاندن متنخواندهشده با فلشکارت و خودداری از بلندخوانی استفاده کنید. - از چه سنی فرآیند یادگیری مطالب جدید کندتر میشود؟
حدودا از سن 24 سالگی فرآیند یادگیری کندتر میشود که البته به هیچ وجه جای نگرانی ندارد. بهصورت کلی، دو نوع هوش سیال و متبلور داریم که هوش متبلور تا اواخر بزرگسالی نیز در حال افزایش است. - نحوه محاسبه سرعت مطالعه چگونه است؟
اگر ملاک سرعت مطالعه را تعداد کلمه در نظر بگیریم، از طریق تقسیم تعداد کلمات بر زمان سپری شده، سرعت مطالعهتان به دست میآید.
