اکثر کودکان از دوران نوزادی تا حتی سال‌های مدرسه، در برهه‌هایی حساس از زندگی دچار اضطراب جدایی می‌شوند. اگر فرزند شما هم هرازگاهی این اضطراب را تجربه می‌کند، بازی درمانی برای اضطراب جدایی راهکار خوبی برای کاهش استرس اوست. بچه‌ها در طول انجام بازی برای اضطراب جدایی، در محیطی امن و مفرح، سازگاری با رفتن و برگشتن شما را تمرین و به آن عادت می‌کنند. ما در این مقاله بهترین و کاربردی‌ترین ایده‌های بازی درمانی اضطراب جدایی را برایتان گرد آورده‌ایم. اما پیش از معرفی ایده‌ها، بیایید با روش تاثیر بازی درمانی بر اضطراب جدایی آشنا شویم.
نقش بازی درمانی بر بهبود اضطراب جدایی
اکثر درمان‌های روان‌شناختی به مهارت‌های کلامی و ابراز احساسات نیاز دارند که کودکان در این زمینه ضعیف‌اند. بچه‌ها در طول بازی درمانی بدون نیاز به صحبت، احساسات خود را ابراز می‌کنند و راهی برای سازگاری با آن‌ها می‌یابند. کودکان در طول بازی، احساسات و تجربیات خود درباره مسائل مختلف را درک می‌کنند و مدیریت آن‌ها را یاد می‌گیرند.
بچه‌ها از طریق اسباب‌بازی‌ها، هنرهایی مثل نقاشی و بازیها، در محیطی امن و شاداب، هیجان‌های خود درباره اضطراب جدایی را کشف و درک می‌کنند. بازیها راهی عالی برای کشف ترس‌ها و نگرانی‌های کودکان درباره جدایی از عزیزان هستند. آن‌ها همچنین در طول بازی می‌توانند بدون ترس از قضاوت، استرس‌های خود را بیان کنند و راه‌های سازگاری با این استرس‌ها را تمرین کنند.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
معرفی بهترین ایده‌های بازی درمانی برای اضطراب جدایی
ایده‌های زیر بر اساس تحقیقات روان‌شناختی و تجربیات روان‌شناسان با تجربه در زمینه اضطراب جدایی کودکان پیشنهاد شده‌اند. این بازیها باید در محیطی امن و آرام اجرا شوند و تا حد امکان باعث تحریک اضطراب در کودکان نشوند، زیرا هدف از این بازیها یادگیری‌ست و بهترین زمان برای یادگیری، زمانی‌ست که کودک آرامش داشته باشد.
دالی موشه
بچه‌ها در دوران نوزادی و نوپایی عاشق بازی دالی‌موشه هستند. وقتی چیزی خارج از میدان دید بچه‌ها باشد، برای آن‌ها دیگر وجود ندارد. آن‌ها نمی‌توانند درک کنند که اشیا و موجودات حتی وقتی دیده نمی‌شوند، باز هم جایی در جهان خارج حضور دارند. این بازی به کودکان کمک می‌کند تا با مفهوم اولیه «پایداری موجودات» آشنا شوند. این بازی دستورالعمل کاملا ساده‌ای دارد:
- دست‌های خود را جلوی صورتتان بگیرید یا از یک پارچه یا روسری برای پنهان‌کردن چهره خود استفاده کنید و سپس با حالتی شاداب دست‌هایتان را بردارید و رو به کودک بگویید: «اینام (اینجام)!»
- با یک پارچه یا پتو بدن خود را کامل بپوشانید و بعد از چند لحظه، پارچه را کنار بزنید و با هیجان بگویید: «اینجام!»
از عبارت متعددی مثل «دالی‌موشه» و «حتی» هم به جای «اینجام» استفاده می‌شود. این بازی را بارها و بارها تکرار کنید تا کودک با مفهوم غیبت و حضور یا رفتن و برگشتن آشنا شود.
تعقیب و گریز
این بازی جذاب شبیه به «گرگم‌به‌هوا» است. شما باید از دست کودک فرار کنید و او را در حیاط یا فضای خانه به دنبال خود بکشانید. هرازگاهی هم سرعتتان را افزایش دهید و در جایی قایم شوید. محل اختفای شما باید جایی ساده و قابل مشاهده مانند پشت ماشین یا پشت در باشد تا پیدا کردن آن برای کودک راحت باشد. بعد از چند دقیقه جای خود را با کودک عوض کنید و شما او را تعقیب کنید.
قایم با شک
قایم با شک یا همان قایم‌موشک یکی دیگر از بازی‌های خاطره‌انگیز و جذاب برای تمرین جدایی‌ست. به نوبت با فرزندتان نقش فرد جست‌وجوگر و پنهان را ایفا کنید. یادگیری قواعد این بازی برای بچه‌های کوچک‌تر سخت است. اگر نتوانستند جای مناسبی برای پنهان شدن پیدا کنند، شما خودتان را به ندیدن بزنید و دنبالش بگردید. در حین جست‌وجو با صدای بلند جملاتی مشابه نمونه‌های زیر با خودتان تکرار کنید:
- «وایسا بینم! کجا رفته؟ زیر مبله؟ رفته توی چراغ یعنی؟ نه اونجا که جا نمی‌شه! آها شاید توی کمد باشه!»
بازی رفت و آمد
یک بازی ساده و نمادین اجرا کنید که در آن شما و کودک به نوبت باید برای انجام کاری به جایی بروید و زود برگردید. برای مثال، بگویید: «عه، بنزین ماشین اسباب‌بازی‌ت تموم شده! من برم اتاق بغلی بنزین بزنم و برگردم». بعد از خلق موقعیت نمادین به شیوه زیر بازی را ادامه دهید:
- به کودک بگویید که زودر برمی‌گردید.
- برای حدود ۳۰ دقیقه به اتاق یا مکانی دیگر بروید.
- هنگام برگشت با هیجان بگویید: «هورا! من برگشتم!». گفته بودم که زود برمی‌گردم و الان هم اینجام.
در حین انجام بازی، با صدای بلند کارهای در حال انجام خود را بیان کنید تا جملاتتان برای کودک درونی شوند و در غیبت شما بتواند از موقعیت و شرایط شما تصوری داشته باشد. این بازی را بارها و بارها تکرار کنید و به مرور، زمان غیبت را افزایش دهید.
استفاده از شماره جادویی
این روش به شما کمک می‌کند تا در زمینه‌ای عینی و ملموس، گذشت زمان و بازگشت را در ذهن و ناخودآگاه کودک جا بیندازید. در این روش، هر دوی شما باید در اتاق‌ها یا مکان‌های جداگانه‌ای بایستید و با ساعت، زمان‌سنج یا شمارش، تا عدد جادویی خاصی که نماد برگشت است، آنجا بمانید.
شماره جادویی را به مرور افزایش دهید تا استرس جدایی کم‌کم برای کودک به مسئله‌ای عادی تبدیل شود. بازی شماره جادویی باعث برقراری ارتباط بین زمان و جدایی می‌شود و باور اشتباه کودک درباره «جدایی دائمی» را اصلاح می‌کند.
بازی وانمودی و ایفای نقش
بازی‌های نمادین بدون شک از بهترین گزینه‌های برای کاهش ترس‌های کودکانه خصوصا اضطراب جدایی‌ست. شما با طراحی سناریوهای مختلف می‌توانید به کودک کمک کنید تا در حین بازی با نقش‌ها، احساسات خود را بیان کند و راهی برای کنترل آن‌ها بیابد. برای مثال:
- با عروسک‌های کودک، نمایش مادر و فرزندی راه بیندازید. در این نمایش، عروسک مادر قصد دارد برای انجام کاری از خانه خارج شود و خیلی زود دوباره پیش فرزندش برگردد.
- شما نقش کودک را بر عهده بگیرید و از او بخواهید نقش والدی را ایفا کند که قرار است برای انجام کاری بیرون برود. حالا شروع به بهانه‌گیری کنید تا کودک راهی برای آرام کردن شما پیدا کند.
- نقش معلم، دانش‌آموز و پدر را بازی کنید و در یک موقعیت فرضی، با کودک به مدرسه بروید. هم پدر و هم معلم باید با هم تلاش کنند تا راهی برای کاهش استرس جدایی کودک پیدا کنند.
همان‌طور که می‌بینید، برای ایفای نقش هیچ حد و مرزی وجود ندارد و شما می‌توانید در موقعیت‌های خیالی و جذاب، راهکارهای مقابله با استرس جدایی را به فرزندتان بیاموزید.
معکوس‌سازی نقش‌ها
به جای اینکه کودک مدام از رفتن شما گلایه داشته باشد، بعضی وقتا هم شما از اینکه مجبور به جدایی موقت از کودک هستید ناله کنید. وقتی زمان خداحافظی فرا می‌رسد به کودک بگویید:
- «من دوست ندارم برم سراغ خرید! دوست دارم پیش تو بمونم! اصن نمی‌رم و همین‌جا می‌مونم! اما اگر نرم خرید، پس ناهار چی بخوریم! ای بابا! من دوست داشتم بمونم! اصن بذار سریع برم و برگردم پیش عزیز دلممم!»
چسبیدن به چسب خیالی
این بازی برای کودکانی که هنگام جدایی به والدین و نزدیکان خود می‌چسبند، بازی مفیدی‌ست:
- یک چسب خیالی بردارید و بگویی: «بیا خودمون رو بچسبونیم که نتونیم از هم دور بشیم».
- چسب خیالی را روی دست یا بازوی خود و کودک بمالید و هر جا او می‌رود، شما هم همراه او بروید و وانمود کنید که نمی‌توانید دستتان را از دست او جدا کنید.
در طول بازی ممکن است کودک از نزدیکی شما لذت ببرد یا بخواهد جدا شود. وقتی درخواست جدایی کرد، ناراحت شوید و بگویید: «شاید این روش خوبی نبود واسه اینکه همیشه پیش هم بمونیم، چون بعضی وقت‌ها کارهای شخصی واسه‌مون پیش می‌آد». مدیریت بازی باید کاملا در اختیار کودک باشد و هدف این است که شما قصد جدایی ندارید تا کودک احساس کنترل بیشتری بر فرآیند و زمان جدایی داشته باشد.
نقاشی و هنر
صحنه‌های جدایی را همراه با کودک نقاشی کنید. برای مثال:
- تصویری از یک کودک بکشید که در حال دست تکان دادن برای والدینش قبل از ورود به کلاس است.
- والدین را هنگام ترک خانه نقاشی کنید و کودکی که به آن‌ها چسبیده و اجازه رفتن نمی‌دهد.
به صورت کلی، نقاشی و هنرورزی جزو فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای‌ست که در بیان و کنترل ترس‌ها و اضطراب‌ها به کودکان کمک می‌کند.
داستان‌خوانی با موضوع جدایی
داستان‌ها هم جنبه سرگرمی دارند و هم چیزهای زیادی را به کودکان می‌آموزند. قوه تخیل کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا با شخصیت‌های داستان هم‌زادپنداری کنند و در طول داستان با آن‌ها همراه شوند. داستان‌های آموزنده زیادی با مضمون جدایی از والدین وجود دارد که به کاهش اضطراب جدایی کمک می‌کنند. ما در ادامه نام چند نمونه از آن‌ها را ذکر می‌کنیم
- چستر راکون و یک روز کامل در خانه دوست، از اودری پن
- مثل خوردن آبزالو با همبرگر، از جولی استرنبرگ
- بازی کنیم با هم تو مهدکودک، از آماندالی
- مهدکودک من اینجاست، از میج کلی
- جعبه بوس‌های زوو، از میشل گی
سخن پایانی
بازی به کودکان کمک می‌کند تا در محیطی امن و شاداب، جدایی از والدین و نزدیکان را تمرین کنند و برای جدایی‌های واقعی آماده شوند. هر چه این بازیها جذاب‌تر و مهیج‌تر برگزار شوند، تاثیر بیشتر بر کاهش اضطراب جدایی خواهند داشت. پس از خلاقیت خود و علایق کودک برای تکمیل و بهبود بازی‌های بیان شده کمک بگیرید. امیدواریم که این بازیها در بهبود اضطراب جدایی فرزندتان مفید باشند. حتما آن‌ها را انجام دهید و درباره جذابیت و تاثیرگذاری‌شان برایمان بنویسید. اگر شما هم روش جالبی برای بهبود اضطراب جدایی دارید، آن را در قسمت نظرها با دیگران به اشتراک بگذارید.
