آخرین باری که شب راحت خوابیدید و فرزندتان بدون مقاومت و دردسر در اتاق خودش خوابید کی بود؟ برای برخی از خانواده‌ها، خواباندن فرزندشان در تخت شخصی و اتاق خودش به یک چالش بزرگ تبدیل می‌شود. اغلب والدین در ابتدا تمام تلاش خود را برا مستقل کردن بچه‌ها انجام می‌دهند اما وقتی با مقاومت، استیصال از نخوابیدن کودک یا کمبود خواب روبرو می‌شوند، راهی جز تسلیم پیدا نمی‌کنند و فرزندشان را به رختخواب خود راه می‌دهند. پیش از هر چیز در این مطلب می‌خواهیم ببینیم آیا اشکالی دارد بچه‌ها در کنار والدین بخوابند؟ چه زمانی برای جدا خوابیدن کودک و جدا کردن اتاق خواب او مناسب است؟ بهتر است با استفاده از راهکارهایی که در این مطلب ارائه می‌دهیم، از مسیر صحیح این کار را انجام دهید.
جدا کردن اتاق خواب و تنها خوابیدن کودک چه ضرورتی دارد؟
گاهی برای جدا کردن اتاق خواب کودک، مشکل خود والدین هستند که ترس و نگرانی بیش از اندازه دارند یا نمی‌دانند جدا خوابیدن کودک چه ضرورتی دارد. در ادامه توضیح داده‌ایم که از سن مناسب، چرا باید کودک را جدا بخوابانیم.
- ممکن است عادات خواب او به دلیل تفاوت ساعت خواب بزرگسالان الگوی نامناسبی پیدا کند.
- رشد ذهنی و سبک دلبستگی کودک دچار تزلزل می‌شود و ناتوانی در دور شدن از والدین یا تنها بودن در او افزایش پیدا میکند.
- یکی از مضرات ماندن کودک در رختخواب پدر و مادر آسیب به استقلال و رابطه والدین است.
- با دیرتر رفتن به رختخواب و بیدار شدن در زمان بیداری والدین، کودک از ۱۳ ساعت خواب شبانه که بسیاری از کودکان نوپا به آن نیاز دارند محروم می‌شود. در شب به اندازه کافی نمی‌خوابند و با به خواب رفتن در ماشین، هنگام غذا خوردن یا هرجا که فرصتی برای چرت زدن باشد، این ضرر را جبران می‌کنند. اگرچه ممکن است به نظر مفید باشد که کودک در طول روز زیاد بخوابد، اما این برنامه چرت زدن سایر فعالیت‌های او را مختل میکند.
- به اشتراک گذاشتن تختخواب خطر به خواب رفتن تصادفی روی نوزاد و خفگی را افزایش می‌دهد و توصیه می‌شود حتی اگر تصور می‌کنید حواستان خیلی جمع است یا تختخواب بزرگی دارید، به جای خوابیدن روی یک تخت، جای خواب یا تخت کودک را در اتاق خودتان و نزدیک تخت خود قرار دهید.
- در نهایت هرچه سن کودک بیشتر می‌شود، تنها خوابیدن و مستقل کردن او نیز سخت‌تر خواهد شد.
پیشنهاد می‌کنیم در خصوصضرورت این موضوع و راهکارهای اولیه، سری هم به مطلب عواقب خوابیدن کودک کنار والدین بزنید.
بهترین سن تنها خوابیدن کودک
سن دقیق اقدام برای جدا خوابیدن کودک به عوامل زیادی وابسته است و در این مورد اختلاف نظرهایی بین روانشناسان وجود دارد. اما به طور کلی بهتر است قبل از ۲ سالگی برای جدا خوابیدن کودک اقدام کنید و او را برای جدا خوابیدن آماده کرده باشید. فراموش نکنید که هیچ اقدامی را نمی‌توانید ناگهانی و یک‌باره انجام دهید چون ضررهای بیشتری نسبت به نکات مثبت خواهد داشت و حتی ممکن است با شکست روبرو شوید. منتظر نمانید تا فرزندتان «کمی بزرگتر» شود چون کودکان بعد از ۱۸ ماهگی معنای تاریکی و ترس و موجدات ترسناک را درک می‌کنند و ممکن است بیقراری بیشتری برای جدا خوابیدن داشته باشند.
طبیعی است که برخی از والدین خودشان هم در رابطه با جدا کردن اتاق خواب کودک حس دلتنگی یا نگرانی داشته باشند اما هرچه در زمان مناسب‌تری این کار را انجام دهید، به رشد شخصیت و استقلال سالم فرزندتان کمک کردهاید. در عین حال، اگر شرایط خاصی مثل بیماری وجود دارد، به تعطیلات رفته‌اید، به تازگی کودک را از شیر و پوشک گرفته‌اید یا منتظر یک نوزاد جدید هستید، برای جدا خوابیدن کودک عجله نکنید. کمی صبر داشته باشید تا روال زندگی منظم‌تر شود، در این مدت فرزندتان را هم از نظر ذهنی آماده کنید یا تمرین‌های کوچک برای جدا شدن انجام دهید.
علل ترس کودک از تنها خوابیدن
برخی از بچه‌ها به شدت از تنهایی، جدا شدن از والدین یا در اتاق جدا خوابیدن وحشت دارند که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد.
تجربه بد جدا شدن از والدین
علت ترس کودک از تنها خوابیدن می‌تواند به تجربه او از اتاق خواب یا اوقات تنهایی مربوط باشد. اگر کودکان در زمان جدا شدن از پدر و مادر دچار آسیب یا وحشت شدید شده باشند، احساس ناامنی در آن‌ها تقویت می‌شود. این احساس ناامنی در کودکان نوپا احتمال بروز مشکلات دیگری مانند شب ادراری کودکان را نیز افزایش می‌دهد.
تهدید کردن کودک با تنهایی
اگر همیشه برای تنبیه کودک یا انجام دادن کاری که از او می‌خواهید به ترساندن کودک از اتاق خواب، تنها گذاشتن او یا رها کردنش در تاریکی پناه می‌برید، طبیعی است که برای جدا خوابیدن کودک دچار مشکل جدی شوید.
ترساندن کودک از تنهایی و تاریکی
بعضی از کودکان در معرض ترس‌های والدین یا خوهر و برادر خود از تاریکی و تنهایی هستند و مدام درباره این ترس یا خطرات تنهایی و تاریکی از بزرگترها چیزهایی به گوششان می‌رسد. این پیام در ذهن کودک حک می‌شود بنابراین توقع نداشته باشید وقتی همیشه او را از تاریکی ترسانده‌اید یا خودتان در این زمینه دچار مشکل هستید، کودک نسبت به تنها خوابیدن رغبت نشان بدهد.
مناسب نبودن اتاق خواب
انسان خصوصا در کودکی، یه صورت ناخواداگه به دنبال مکانی است که آرامش و راحتی را احساس کند. بنابراین یکی از دلایل ساده‌ای که ممکن است کودک دلش بخواهد کنار شما بخوابد، می‌تواند نامناسب بودن میزان نور، دمای هوای اتاق، رختخواب یا سر و صدای زیاد در اتاق خواب خودش باشد.
همزمانی با رخدادهای دیگر
اگر همزمان که در حال گرفتن کودک از شیر یا پوشک هستید، می‌خواهید برای جدا خوابیدن کودک به شکل جدی اقدام کنید، ممکن است فرزندتان دچار تنش و فشار روانی بیش از توان خود شود و نسبت به جدایی و تنهایی مقاومت زیادی نشان بدهد. عدم آماده سازی فرزند اول برای تولد فرزند دوم نیز می‌تواند احتمال ابتلا به مشکلات رشدی مانند ترس از تنهاخوابیدن را افزایش دهد.
راهکارهای جدا خوابیدن کودک
در ابتدا باید برای همه اشک‌ها، ناله‌ها و فریادهای «مامان، تو من را دوست نداری؟» آماده باشید. از قبل شرایطی را مهیا کنید که مقاومت‌های کودک به حداقل برسد یا قابل کنترل و مدیریت باشد. پس از آن از روش‌هایی استفاده کنید که ترس و وحشت کودک را از تنها خوابیدن کاهش دهند یا حتی او را علاقه‌مند به استقلال کنند. در این بخش راهکارها و نکته‌هایی را توضیح داده‌ایم که از ابتدای مسیر جدا کردن اتاق خواب کودک میتوانند راهگشا باشند.
صحبت کردن
قبل از جدا کردن اتاق یا جای خواب کودک، در این مورد با او صحبت کنید تا آمادگی ذهنی داشته باشد. از کلمات مثبت استفاده کنید، با فرزندتان در مورد تغییراتی که در شرف وقوع است صحبت کنید تا او استدلال شما را بفهمد و احساس رها شدن نکند. به جای کلمات تند و توبیخ، سعی کنید از کلمات مثبت استفاده کنید. شاید چیزی مشابه این جملات: «برای بچه‌ها مهم است که یاد بگیرند خودشان در تخت خوابشان بخوابند. این به آن‌ها کمک میکند سالم و قوی رشد کنند و مامان و بابا هم میتوانند به این شکل بهتر استراحت کنند». به کودک اطمینان بدهید که در اتاق دیگر اما نزدیک به او هستید و حواستان به او هست.
استفاده از کتاب خواب
یک کتاب خواب خانگی بسازید که تصاویر آن برای درک وضعیت جدید خواب کمک کند. . لازم نیست چیز فانتزی باشد، فقط کاغذ منگنه شده با تصاویر که کودک می‌تواند آن‌ها را رنگ کند. تصاویر کتاب باید جدا خوابیدن کودک را ترغیب کنند. ایجاد یک روال برای کودکان بسیار مهم است زیرا آن‌ها خوابیدن را با فعالیت‌هایی مانند خواندن کتاب یا صحبت در مورد روز خود مرتبط می‌کنند و اگر این عادت خوشایند یا آموزشی باشد، تاثیر بیشتری دارد.
ایجاد علاقه به اتاق و تختخواب
منظور از این راهکار این نیست که حتما اتاقی با وسایل و امکانات زیاد برای کودک ضرورت دارد. بلکه اتاق کودک باید محل امن و آرامش او باشد. خاطرات خوب را به او یاداوری کند. مثلا اگر شما برای تنبیه کودک از قفل کردن درب اتاق روی او استفاده کردهاید، انتظار نداشته باشید که شب بتواند در چنین فضایی تنها بماند و احساس خوشایندی داشته باشد. در عین حال برای اینکه کودک برای تنها خوابیدن در شب احساس راحتی بیشتری داشته باشد، باید شرایطی مانند نور، سر و صدا و جای خواب او مناسب باشند.
بدرقه کردن کودک هنگام خواب
کودک برای خوابیدن نیاز به همراهی شما دارد بنابراین در این مورد لازم نیست از آن طرف بوم بیفتید و کودک را مجبور کنید تنهایی برای خوابیدن به اتاقش برود. اینکه همراه با نوازش کودک با او به اتاق خواب بروید و قبل از خواب روتینی از ابراز علاقه و دادن آرامش به او اجرا کنید، حس خوبی نسبت به جدا خوابیدن کودک ایجاد میکند.
روش صندلی برای جدا خوابیدن کودک
اینکه فرزندتان به تنهایی بخوابد احتمالاً یک شبه اتفاق نخواهد افتاد. گاهی وقتی خوابشان می‌برد در اتاقشان هستید و وقتی بیدار می‌شوند آنجا نیستید، بلافاصله بعد از بیدار شدن شما صدا می‌زنند یا به دنبال شما می آیند. این دقیقا همان چیزی است که شما نمی خواهید! روتین صندلی با خوابیدن در اتاق آن‌ها، روی زمین شروع می‌شود. بعد از دو تا سه شب، به آرامی روی یک صندلی نزدیک بنشینید تا زمانی که فرزندتان بخوابد. می توانید برای او کتاب بخوانید تا روند خواب آسان‌تر شود. هر شب به آرامی صندلی را از تخت دورتر و دورتر کنید. در نهایت، نزدیک در، سپس به راهرو و در نهایت به اتاق خواب خود برگردید. حداقل یک یا دو هفته فرصت دهید، اما اگر حتی بیشتر طول کشید، کودک را تحت فشار نگذارید و ناامید نشوید.
ایجاد روتین قبل از خواب
اجرا کردن یک روتین قبل از خواب، با ایجاد و تداعی حس خوابیدن نقش موثری در به خواب رفتن کودک دارد. از طرفی به دلیل تکراری و خوشایند بودن، به او حس امنیت و آرامش می‌دهد تا از جدا خوابیدن کمتر بترسد. این روتین می‌تواند در دست گرفتن یا بغل کردن یک شی مورد علاقه کودک مانند پستانک، پتو یا حیوان عروسکی باشد. یا می‌تواند یک کار مانند تکان دادن، شیر خوردن یا خوابیدن در آغوش والدین باشد. اگر کودک عادت داشته باشد که در حین شیردهی یا خوردن شیشه شیر به خواب برود یا برای خوابیدن تکان بخورد، هر بار که وقت خواب است، این ارتباط را مطالبه میکند. برخی از تداعی‌های خوابیدن، برای تنظیم روتین قبل از خواب بسیار مهم هستند تا ذهن و بدن کودک شما برای خواب آماده باشد. می‌توانید رسم و روشی برای قبل از خواب کودک با توجه به علایق او ایجاد کنید. حمام آب گرم، مسواک زدن، داستان خواندن، حرف زدن با عروسم، در آغوش گرفتن، خاموش کردن چراغ‌ها با بازی یا شعر، آهنگ خواندن یا هرکاری که نشان دهد زمان خواب نزدیک است.
نظم و آرامش قبل از خواب
یکی دیگر از روتین‌های مهم برای جدا خوابیدن کودک و تداعی خواب، نظم در زمان خواب و بیداری است. فعالیت‌های دیگر کودک یا محیط خانه را متناسب با زمان خواب فرزندتان کنترل کنید. مثلا از ۲ ساعت قبل از خواب، خوردن خوراکی‌های شیرینی، شکلات، دیدن کارتون یا فیلم مهیج و انجام بازی‌های هیجانی را حذف کنید. نور خانه باید قبل از خواب کمتر باشد تا هورمون ملاتونین برای ایجاد حس خوابالودگی در بدن ترشح شود. قبل از خواب حتما کودک را به دستشویی ببرید تا دچار بدخوابی یا شب‌ادراری نشود.
حذف روش های ناکارامد
برخی از عادت‌های قبل از خواب هم مضر هستند و به مرور مشکلاتی ایجاد می‌کنند. مثلا اگر کودک عادت دارد هنگام خواب یک بطری شیر در دستش داشته باشد، ممکن است در ابتدا خوب و کمک‌کننده به نظر برسد. اما با گذشت زمان به دلیل ایجاد پوسیدگی یا دریافت کالری اضافی، به یک روش ناسالم تبدیل می‌شود. یا اینکه خوابیدن در اتاق فرزندتان ممکن است تنها گزینه شما برای خواباندن فرزندتان به نظر برسد، اما احتمالاً به این معنی است که شما شب را به خوبی نمی‌خوابید و به روابط زناشویی خود نیز لطمه می‌زنید. برای انتخاب روش درست این نکته را در نظر بگیرید که آیا کارهایی که برای جدا خوابیدن کودک انجام می‌دهید، خواب خودتان یا یکی دیگر از اعضای خانواده تأثیر منفی می‌گذارد یا خیر.
قطعیت و ثبات در جدا خوابیدن کودک
ممکن است طی روند جدا کردن محل خواب کودک، بارها بیدار شود، گریه کند، مقاومت داشته باشد یا پیش شما برگردد. در چنین شرایطی لازم است از بازگشت به شرایطی که مدت‌ها برای آن زحمت کشیده‌اید خودداری کنید و در عین حفظ آرامش، با کودک صحبت کنید، او را متقاعد کنید، او را با نوازش و محبت به رختخواب خودش برگردانید و تا زمان خوابیدن در کنارش بمانید. هرگز به کودک دروغ نگویید که کل شب را در کنارش خواهید بود بلکه برای او صادقانه توضیح بدهید تا زمانی که بخوابد کنارش می‌مانید. اگر این مقاومت ادامه پیدا کرد باید به دنبال رفع علت ترس کودک باشید و بهتر است از کمک یک روانشناس کودک استفاده کنید.
سخن پایانی
یکی از نکات تربیت فرزندان که بیشتر والدین به آن بی‌توجه هستند، نظم در خواب و روش خوابیدن است. نداشتن خواب کافی می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند خشونت، تحریک‌پذیری بالا، عصبانیت، سردرگمی، بدخلقی و رفتار نامطلوب در کودکان شود. گاهی نیز از روش‌های ناکارامد و در زمان نادرست استفاده می‌کنیم که هم والدین و هم فرزندان را با هزینه‌های رشدی و عاطفی مواجه میکند. به بچه‌های خیلی کوچک می‌گوییم: «به اتاقتان بروید و تمام شب را آنجا بمانید». اگر کودک برای این کار آماده نباشد چیزی که ادراک میکند این است: «من تو را دوست ندارم و تو را تنها می‌گذارم». برای جدا خوابیدن کودک به موقع اقدام کنید چون هنگامی که عادات شکل بگیرند، تغییر دشوار است هرچند غیرممکن نیست و ارزش تلاش را دارد. با صبر، استحکام و حمایت عاطفی کودک خود را تشویق کنید که به تنهایی بخوابد و از تکنیک‌هایی که در این مطلب توضیح دادیم استفاده کنید. به یاد داشته باشید که دوست داشتن و ثابت قدم بودن، تأثیر بیشتری بر نتیجه موفقیت‌آمیز «ماجراجویی شبانه» کودک شما خواهد داشت.
سوالات متداول
- چرا باید اتاق خواب کودک را جدا کرد؟
اگر در سن مناسب و با روش صحیح جدا خوابیدن کودک را آغاز کنید، به رشد شخصیت، شکلگیری استقلال و دلبستگی ایمن در او کمک کردهاید. علاوه بر این ساعت و الگوی خواب کودکان و والدین متفاوت است و این جدا خوابیدن به هر دو در داشتن یک خواب راحت کمک میکند. - چه زمانی برای جدا خوابیدن کودک مناسب است؟
بهتر است از ۱۸ ماهگی کودک را آماده کنید تا طی یک مدت زمان چند ماهه، به طور کامل جدا از شما بخوابد. اما اگر شرایطی مانند بیماری، مشکلات تنفسی یا فوبیای شدید وجود دارد، بهتر است فعلا این روند را متوقف کنید و در موارد فوبیای شدید از یک متخصص کمک بگیرید. - علت ترس کودک از جدا خوابیدن چیست؟
دلایل زیادی مانند نامناسب بودن شرایط اتاق خواب، ترساندن کودک از تنهایی و تاریکی، تنبیه و زندانی کردن کودک در اتاق یا مشاهده ترس بزرگترها از تاریکی و تنهایی میتوانند عامل ترسیدن کودک از جدا خوابیدن باشند.
