آموزش حروف الفبا به کودکان اوتیسم یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است. بسیاری از این والدین می‌پرسند که آموزش حروف الفبای فارسی به کودکان اوتیسم چگونه است؟ این کودکان چه زمانی می‌توانند حروف را تشخیص دهند؟ چگونه به آنها کمک کنیم تا بتوانند راحت‌تر این کار را انجام دهند؟ مسلماً یادگیری حروف الفبا بسیار مهم است و می‌توان گفت که اولین قدم برای رشد تحصیلی محسوب می‌شود. اگر شما درگیر یافتن پاسخ این سؤالات هستید، پیشنهاد می‌کنیم ادامه این مطلب را مطالعه کنید. ما در این مقاله نحوه آموزش الفبا به کودکان اوتیسم را توضیح داده‌ایم.
کودکان معمولاً چه زمانی حروف الفبا را یاد می‌گیرند؟
سفر سوادآموزی کودکان قبل از مدرسه و از سنین ۲ تا ۴ سالگی شروع می‌شود. اکثر بچه ها معمولاً تا سن ۵ سالگی بر تشخیص حروف مسلط می‌شوند. با این حال نمی‌توان زمان مشخصی را برای همه کودکان بیان کرد، مخصوصاً اگر کودک نیازهای ویژه و خاصی هم داشته باشد. به طور کلی، می‌توان مراحل یادگیری حروف الفبا به شکل زیر بیان کرد:
- گفتن و آوازخوانی الفبا
- تشخیص حروف همسان
- تشخیص دادن حروف (اشاره به حروف وقتی نامشان ذکر شود)
- تشخیص صریح حروف یا شناسایی بیانی آنها (بیان کردن نام حروف وقتی به یک حرف اشاره شود)
درست است که گفتن و آوازخوانی حروف را به عنوان اولین قدم ذکر کردیم، اما می‌توان این مهارت را هم‌زمان با سایر مهارت‌ها آموزش داد. این کار موجب می‌شود تا کودک بتواند بدون نیاز به تشخیص حروف، آنها را نام ببرد. اجازه دهید بیشتر این مسئله را توضیح دهیم.
یک کودک می‌تواند بدون نام بردن حروف، آنها را از هم تشخیص دهد. هر چند نام بردن حروف بدون تشخیص و تطبیق دادن آنها می‌تواند کار بسیار دشواری باشد. تشخیص این که حروف اشکال مختلفی دارند، بخشی از مهارت تبعیض بصری است.
ذکر این نکته حائز اهمیت است که توسعه و رشد یک طیف است، نه یک مسابقه. برخی از بچه ها ممکن است بتوانند حروف الفبا را در ۲ سالگی درک کنند. در حالی که برای برخی دیگر این روند می‌تواند یک یا دو سال بیشتر هم طول بکشد. اگر فرزند شما مبتلا به اوتیسم است، باید جدول زمانی یادگیری را به شکل دیگری نگاه کنید. جدول زمانی این کودکان کمی متفاوت است. اما نکته مثبت این است که این زمان‌بندی بر ظرفیت یادگیری، خلاقیت یا نتایج تحصیلی در بلندمدت تأثیر کمی خواهد گذاشت.
متن داخل تصویر: هر کودک منحصر به فرد است؛ اما معمولاً کودکان تا سن ۵ سالگی بر تشخیص حروف مسلط می‌شوند.
آلت تصویر: کودک در حال یادگیری الفبا
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
چرا آموزش الفبا به کودکان اوتیسم چالش‌برانگیز است؟
اوتیسم می‌تواند بر توانایی‌های پردازش بصری کودک تأثیر بگذارد و تشخیص حروف مشابه را برای این کودکان سخت‌تر کند. به عنوان مثال، حروف «ح» و «خ» شبیه به هم هستند و کودک مبتلا به طیف اوتیسم ممکن است در تشخیص آنها دچار مشکل شود. علاوه بر این، کودکان اوتیسم بیشتر به جزئیات دقت می‌کنند تا نمای کلی یک چیز.
به همین دلیل، ممکن است کودک روی منحنی‌های حروف و لبه‌های آنها تمرکز کند، به جای این که دید کل‌نگری داشته باشد. با این حال، چنینی چالش‌هایی قابل‌حل هستند. این کودکان پتانسیل کافی را برای یادگیری دارا هستند و کافی است صبور باشید تا توانایی‌های آنها کشف شود.
راهکارهایی برای آموزش حروف الفبا به کودکان اوتیسم
حال که با فرایند یادگیری حروف الفبا و علت چالش‌برانگیز بودن آن آشنا شدید، می‌خواهیم راهکارهایی را برای شما توضیح دهیم که می‌توانند در زمینه آموزش حروف الفبای فارسی به کودکان اوتیسم مؤثر باشند. در ادامه این راهکارها را توضیح می‌دهیم.
نکته: هر ۳ راهکار را با حروف بزرگ و کوچک اجرا کنید.
تطبیق حروف کوچک و بزرگ
برای شروع به یک دسته کارت نیاز دارید که روی هر کارت یک حرف نوشته شده باشد.
با کودک در جایی آرام بنشینید. مطمئن شوید که کودک متمرکز است و به شما توجه می‌کند.
یک کارت را به او نشان دهید. اجازه دهید کارت را بررسی کند.
سپس کارت‌های دیگر را به او بدهید. از او بخواهید تا کارت‌هایی را که دارای حروف شبیه هستند، کنار هم بگذارد. مثلاً کارت «م» را در کنار کارت دیگری بگذارد که روی آن هم «م» نوشته شده است.
صبور باشید و اجازه دهید کودک کارت‌ها را به خوبی بررسی کند. در صورت لزوم دوباره به او بگویید که چه کاری باید انجام دهد. دوباره صبر کنید تا او حرف‌ها را پیدا کند.
در نهایت، اگر لازم بود کودک را راهنمایی و اشتباهات او را اصلاح کنید.
تشخیص‌پذیری حروف
همانند راهکار پیشین، مطمئن شوید که کودک به شما توجه می‌کند و آرام است. کارت‌های حروف را جلوی کودک بگذارید.
اکنون باید به او دستورالعمل بدهید. مثلاً به او بگویید که کارت «م» را به من بده. کارت «م» را لمس کن. کارت «م» را پیدا کن. کارت «م» را به من نشان بده.
صبر کنید تا کودک کارت صحیح را پیدا کند.
در صورت لزوم او را راهنمایی کنید و نحوه بازی را دوباره به او بگویید.
صبور باشید و اجازه دهید کودک با خیال راحت به کارت‌ها نگاه کند.
در نهایت اگر نیاز بود او راهنمایی کنید و اشتباهاتش را اصلاح کنید.
شناسایی بیانی حروف
موارد اولیه آموزش الفبا را که در ۲ راهکار پیشین اشاره کردیم، رعایت کنید. کارت‌ها را جلوی کودک بگذارید.
یک کارت بردارید و از او بپرسید که چه حرفی را نمایش می‌دهد؟
صبر کنید تا کودک حرف را شناسایی کند.
در صورت لزوم او راهنمایی کنید. اجازه دهید تا حرف مدنظر خود را بگوید.
در صورت لزوم اشتباه او راه اصلاح کنید.
ایده‌هایی برای گسترش سطح آموزش الفبای فارسی به کودکان اوتیسم
وقتی کودک توانست حروف کوچک و بزرگ را تشخیص و تطبیق دهد، می‌توانید سطح محتوای آموزشی را گسترش دهید. این مرحله گام مهمی برای تقویت دانش کودک، فراتر از سطح شناسایی حروف روی کارت است. پیشنهاد می‌کنیم فلش کارت‌ها را این بار خودتان درست کنید. زیرا کارت‌های دست‌نویس با حروف چاپی تفاوت دارند. حروف را با رنگ‌های مختلف بنویسید.
با استفاده از کارت‌های حروف بازی حافظه انجام دهید و از لوازم دیگری برای نمایش آنها استفاده کنید. مثلاً از مهره‌هایی که روی آنها حروف درج شده است، حروف فومی، حروف چوبی و… . با پیشرفت کودک، از او بخواهید تا حروف کوچک را با حروف بزرگ مطابقت دهد.
ساخت کتاب الفبای شخصی برای کودکان مبتلا به اوتیسم
برای آموزش الفبای فارسی یک کتاب الفبای شخصی برای کودک بسازید. در آن کتاب از تصاویری استفاده کنید که برای کودک آشنا هستند. دیدن تصاویر اعضای خانواده، دوستان، شخصیت‌های تلویزیونی موردعلاقه و… برای کودکان جذاب است. آنها این گونه انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند.
برای ساخت این کتاب به یک دفتر نیاز دارید که به اندازه حروف الفبا برگه داشته باشد. به هر حرف یک صفحه اختصاص دهید. تصاویر موردعلاقه کودک را از اینترنت پیدا کنید و سپس چاپ کنید. حال از تصاویر برای ساخت هر صفحه استفاده کنید.
مثلاً می‌خواهید صفحه‌ای برای حرف «ن» درست کنید. در این صفحه از تصاویر نان، نوشمک، رنگ نارنجی و… استفاده کنید. فرض کنید اسم کودک نیلوفر یا نرگس است. می‌توانید تصویر این گل‌ها را هم در صفحه حرف نون بیاورید. اگر میوه محبوب او نارنگی است، عکس این میوه را هم به صفحه حرف نون اضافه کنید.
حتماً نام تصویر را زیر هر عکس بنویسید. استفاده از تصویر افراد، مکان‌ها و چیزهای واقعی بسیار مفید خواهد بود؛ زیرا کودک به طور طبیعی آنها را در محیط اطراف خود می‌بیند و تشخیص می‌دهد. وقتی کودک بیشتر از پیش توانست کلمات و حروف اطراف خود را تشخیص دهد، او را تشویق کنید تا با کتاب الفبای خود بیشتر ارتباط برقرار کند و تصاویر و نقاشی‌های جدید به آن اضافه کند. می‌توانید تصویر فرزند خود را هم در کتاب بیاورید.
به عنوان مثال، وقتی به جنگل می‌روید و عکسی از او می‌گیرد، تصویر را در صفحه حرف «ج» بچسبانید. اگر در حال خوردن بستنی از او عکس گرفته‌اید، تصویر را در صفحه «ب» بچسبانید. این گونه کودک راهی برای صحبت کردن هم پیدا می‌کند و با دیدن چیزهایی که خود تجربه کرده است، انگیزه و هیجان بیشتری پیدا می‌کند.
استفاده از آهنگ و موسیقی
ترانه‌ها و آهنگ‌های کودکانه زیادی وجود دارند که برای آموزش الفبا مناسب هستند و به همین هدف سراییده شده‌اند. بهتر است در حین خواندن سرودها از کودک بخواهید تا به حروف اشاره کند.
تبدیل آموزش به بازی
آموزش را به یک بازی سرگرم‌کننده تبدیل کنید. کودکان با بازی‌ها بهتر یاد می‌گیرند. به طور کلی یادگیری حروف می‌تواند یک فرایند طاقت‌فرسا باشد. تطبیق دادن حروف و پیدا کردن حروف بزرگ و کوچک را به یک بازی تبدیل کنید.
به عنوان مثال، حروف را روی یک کاغذ بزرگ چاپ کنید. سپس آنها را روی زمین پخش کنید. حال از کودک بخواهید تا روی یک حرف بپرد. مثلاً بگویید روی حرف میم بپر. روی حرف سین برو و دست بزن. روی حرف جیم برو و برقص.
راه دیگر این است که به کودک یک ذره‌بین یا دوربین بدهید. می‌توانید دوربین را با لوله‌های دستمال حوله‌ای یا لوله‌ای درست کنید. دو لوله را به هم بچسبانید و دوربین شکاری خود را بسازید. حال با استفاده از دوربین حروف را نگاه کنید. از او بخواهید تا حروف بزرگ و کوچک را پیدا کند و کنار هم بگذارد. حروف مشابه را پیدا کند و کارت‌های آنها را روی هم قرار دهد.
بازی دیگر بسیار راحت است. به او یک مداد یا نشانگر بدهید. کتاب موردعلاقه کودک را بردارید و از او بخواهید تا تمام حروف سین را در یک صفحه پیدا کند. آنها را با نشانگر یا مداد نشان بدهد. این کار را با حروف دیگر هم اجرا کنید.
جدا کردن حروف از یک صفحه
اگر کودک شما به کارهای هنری، استفاده از قیچی و… علاقه دارد، می‌توانید به او یک صفحه از مجله یا روزنامه را بدهید. بهتر است از صفحه‌ای استفاده کنید که متن‌های با فونت بزرگ دارد. حتی می‌توانید متن را خودتان در کامپیوتر بنویسید یا در اینترنت پیدا کنید. سپس چاپ کنید. حال به او یک قیچی مخصوص کودکان بدهید. به عنوان مثال، از کودک بخواهید تا تمامی حروف «ک» را پیدا کند و با قیچی ببرد. برای چالش بیشتر از او بخواهید تا حروف بزرگ و کوچک را ببرد و کنار هم قرار دهد.
استفاده از تکنیک‌های چند حسی
بهتر است برای آموزش حروف الفبا به کودک ۴ ساله و… از تکنیک‌های چند حسی استفاده کنید. وقتی احساسات گوناگون کودک درگیر شوند، او بهتر مسائل را یاد می‌گیرد. به عنوان مثال، می‌توانید مهره‌های حروف را تهیه کنید. سپس در یک کاسه مقداری شن مخصوص بازی بریزید. حروف را درون شن پنهان کنید. از کودک بخواهید تا حروف را مثل گنج پیدا کند. با صدای بلند نام هر حرف را که پیدا کرد، بگوید.
استفاده از فناوری در فرایند آموزش الفبا به کودکان اوتیسم
از قدرت فناوری استفاده کنید. برنامه‌ها و فیلم‌های آموزشی زیادی وجود دارند که برای آموزش الفبا به کودکان ساخته شده‌اند. این برنامه‌ها سرگرم‌کننده و جذاب هستند. کودکان نیز چنین برنامه‌هایی را دوست دارند.
حمایت از کودکان مبتلا به اوتیسم در فرایند یادگیری
آن چه اهمیت دارد حمایت کردن کودک در فرایند یادگیری و آموزش است. صبور باشید. با مراقبین و مربیان کودک همکاری کنید. محیطی دلگرم‌کننده و آرام برای یادگیری ایجاد کنید. کودک را در این مسیر همراهی کنید. با حمایت والدین کودکان بهتر پیشرفت می‌کنند.
متن داخل تصویر: تشویق کردن و حمایت از کودکان مبتلا به اوتیسم می‌تواند تأثیر مثبت چشمگیری بر فرایند یادگیری آنها داشته باشد.
کلام آخر
در این مقاله نحوه آموزش الفبا به کودکان اوتیسم را بررسی کردیم. همیشه در نظر داشته باشید که هر کودک منحصر به فرد است. کودکان مبتلا به اوتیسم استعداد زیادی برای یادگیری دارند. تنها مسئله این است که فرایند رشد آنها کمی متفاوت است. کودک را تشویق کنید. قدر هر نقطه عطف کوچک را در فرایند یادگیری بدانید و آن را جشن بگیرید. با او همراه و صبور باشید. در این راستا از متخصصین و مربیان باسابقه نیز کمک بگیرید.
