در زبان فارسی، کلمهها خانوادههایی دارند که با ریشهای مشترک ساخته شدهاند و معنی نزدیک به هم دارند، مثل اعضای یک خانواده که با هم پیوند دارند. واژه «تعلیم» هم یکی از همین کلمههاست که اگر با دقت به آن نگاه کنیم، میتوانیم هم خانوادههای زیادی برایش پیدا کنیم؛ واژههایی که هر کدام به نوعی با آموزش، یادگیری و دانایی ارتباط دارند.
در این آموزش از مجموعه مدارس سلام قرار است با هم یاد بگیریم چهار هم خانواده برای تعلیم با معنی هر یک چه هستند و چگونه میتوانیم آنها را در جملههای مختلف به کار ببریم تا نوشتارمان زیباتر و کاملتر شود.
هم خانواده تعلیم
هم خانواده ها را میتوان از روی کلمات ریشه تشخیص داد. در واقع کلمات هم خانواده دارای ریشه یکسانی هستند. به این معنا که برای مثال کلمه «تعلیم» از ریشه «ع ل م» ساخته شده است. به این ترتیب هر واژه دیگری که ریشه مشابه و یکسانی داشته باشد، هم خانواده تعلیم خواهد بود.
هم خانواده تعلیم کلاس پنجم که البته برای دروس و سؤالات سایر کلاسها هم صدق میکند، این موارد را شامل میشود:
- علم: دانش، معرفت، حکمت، آگاهی
- عالم: دانا، دانشمند
- علیم: آگاه، دانا
- اعلام: آگاه کردن، مطلع ساختن
- تعالیم: آموزشها، درسها، تعلیمها
- معلم: آموزنده، آموزگار، پرورشدهنده
- معلوم: دانسته، آشکار، ظاهر، عیان
- علامه: دانشور، دانشمند، عالم، علیم
- معلومات: آگاهی، اطلاعات، بینش، سواد
- علوم: دانشها، حقایق، معارف
نکته مهم: برای هم خانواده بودن کلمات، ترتیب کلمات ریشه باید حفظ شده باشد. اگر ریشه علم است، در تعلیم هم همین ترتیب استفاده شده است. به همین دلیل کلماتی مثل عامل و معامله، هم خانواده علم نیستند.
پیشنهاد مطالعه: هم خانواده عمل
مثال هم خانواده تعلیم
- علم: هر روز که چیزی تازه یاد میگیری، نوری از علم در دل تو روشن میشود.
- عالم: عالم کسی است که یادگیری برایش پایان ندارد و همیشه دنبال دانایی تازه میگردد.
- علیم: خداوند علیم است چون همه چیز را درباره جهان و انسان میداند.
- اعلام: مدیر مدرسه اعلام کرد که فردا جشن کتاب برگزار میشود.
- تعالیم: تعالیم خوب معلمها کمک میکند تا شاگردان داناتر شوند.
- معلم: معلم مثل چراغی است که راه یادگیری را برای شاگردانش روشن میکند.
- معلوم: معلوم است که اگر تمرین کنی، در درسهایت موفقتر خواهی شد.
- علامه: علامه کسی است که درباره چیزهای گوناگون دانش گستردهای دارد.
- معلومات: هر چه معلومات بیشتری داشته باشی، بهتر میتوانی مشکلات را حل کنی.
- علوم: درس علوم به ما کمک میکند رازهای طبیعت و بدن انسان را بشناسیم.
پیشنهاد مطالعه: هم خانواده معلم چیست؟
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیههای مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر میشود!
ویژگیهای هم خانواده
برای تشخیص کلمات هم خانواده لازم است به سه نکته مهم توجه کنید:
نخست اینکه همه آنها باید از یک ریشه ساخته شده باشند.
دوم اینکه حروف اصلی ریشه در ساخت واژهها همان ترتیب را حفظ کرده باشند.
سوم اینکه معنای آنها با مفهوم اصلی واژه مادر نزدیک یا مرتبط باشد.
در نتیجه هنگام بررسی هم خانواده معلومات و تعلیم باید مطمئن شویم که هر واژه از ریشه «ع ل م» گرفته شده و با مفهوم یادگیری و آگاهی ارتباط دارد تا بتوانیم آن را به درستی در این خانواده قرار دهیم.
سخن پایانی
در این مطلب به بررسی هم خانواده علم و تعلیم پرداختیم و گفتیم برای تعیین کردن هم خانواده آن، باید ریشه را پیدا کنید که در این واژه، ریشه همان علم است. در نتیجه کلماتی مثل علیم، عالم، معلومات، علوم، معلوم و معلم هم خانواده آن هستند. تمامی این موارد معنایی مرتبط با آگاهی، دانش و یاد گرفتن یا یاد دادن دارند که با معنای ریشه مرتبط است.
سؤالات متداول
- هم خانواده علم کلاس ششم چیست؟
علوم، عالم، معلوم، معلم و تعلیم برخی از کلمات هم خانواده هستند. - آیا عمل هم خانواده علم است؟
خیر چراکه از یک ریشه با یک ترتیب نیستند و معنای مرتبطی هم ندارند. - کدام کلمه هم خانواده علم نیست معلوم علوم عمل معلم؟
عمل ریشه ع م ل را به همان ترتیب ندارد و هم خانواده علم نیست. - هم خانواده معلومات ششم چیست؟
هم خانواده معلومات ششم شامل معلوم، معلم، علم، تعلیم و عالم است.
