آب حیاتی‌ترین ماده برای گیاهان و جانوران کره زمین است که در سه حالت جامد، مایع و گاز روی این سیاره یافت میشود. جالب است بدانید که مقدار آب در کره زمین و جو آن ثابت می‌ماند و دائماً درحال تغییر بین سه حالت جامد، مایع و گاز است. ثابت ماندن مقدار آب نشان می‌دهد که حرکت آب در اطراف سیاره زمین در یک چرخه معین به‌نام «چرخه آب» صورت می‌گیرد. در ادامه این مطلب، درمورد چرخه آب و نحوه حرکت آن در طبیعت بیشتر صحبت خواهیم کرد.
چرخه آب چیست؟
آب در سیاره زمین همیشه درحال حرکت و تغییر حالت است؛ از سطح زمین بهسمت جو حرکت می‌کند و سپس به سطح بازمی‌گردد. این فرایند را چرخه آب می‌گویند.
مراحل چرخه آب
- مرحله اول: تابش نور خورشید و گرمای آن، سطح زمین ازجمله آب دریاها و اقیانوس‌ها و همچنین گیاهان و درختان را گرم می‌کند.
- مرحله دوم: دراثر گرم شدن سطح زمین، آب‌ها بخار میشوند. البته گیاهان و درختان هم بخار تولید میکنند.
- مرحله سوم: بخار و هوای گرم به‌دلیل سبک بودن بهسمت بالا حرکت میکنند و در ارتفاعات بالا که هوا سردتر است به ذرات ریز آب یا یخ تبدیل میشوند. از کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی ذرات آب یا یخ، ابرها شکل می‌گیرند.
- مرحله چهارم: زمانی که آب بیشتری جمع میشود، ابرها متراکم‌تر و سنگینتر میشوند و به‌شکل باران، برف یا تگرگ از آسمان می‌بارند.
- مرحله پنجم: آب باران یا دانه‌های برف و تگرگ به آب اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و برکه‌ها می‌ریزند و در آنجا جمع میشوند. البته، بخشی از این بارشها در سطح زمین نفوذ میکنند. این آب‌ها در زمان مناسب دوباره بخار میشوند و چرخه آب بارها و بارها تکرار میشود.
البته، مقداری از آب به‌صورت جامد و یخ در قله‌های سرد کوه ذخیره میشود که هنگام ذوب شدن و تبدیل شدن به آب مایع به رودخانه‌ها سرازیر شده و به دریا بازمیگردند.
آزمایش چرخه آب
برای یادگیری بهتر چرخه آب در طبیعت و آشنایی با سازوکار این پدیده طبیعی پیشنهاد می‌کنیم آزمایش زیر را با کمک بزرگ‌ترها در منزل انجام دهید.
- یک کتری یا قابلمه را پر از آب کنید و بدون گذاشتن درپوش روی اجاق قرار دهید تا گرم شود و بخار از آن بیرون بیاید.
- روی درب کتری یا قابلمه یا یک درپوش فلزی چند تکه یخ قرار دهید و با فاصله کمی در بالای ظرف حاوی آب درحال تبخیر نگه دارید. (مراقب باشید دستتان نسوزد).
- بعد از مدت کوتاهی، بخار آب به‌دلیل برخورد با درپوش سرد به مایع تبدیل شده و به‌شکل قطرههای آب روی قسمت داخلی درپوش قرار می‌گیرد. مشاهده خواهید کرد که این قطرههای آب مانند بارش باران به داخل ظرف می‌افتند و به‌جای اول خود برمی‌گردند. این اتفاق دقیقاً مشابه چرخه آب در طبیعت است.
کاردستی چرخه آب
برای آموزش چرخه آب کلاس اول، چرخه آب کلاس دوم و چرخه آب کلاس سوم یا توضیح چرخه آب برای کودکان می‌توان از روش‌های گوناگونی استفاده کرد. برای مثال، اگر کودک از شما می‌خواهد چرخه آب در طبیعت را توضیح دهید، می‌توانید با کمک او نقاشی چرخه آب را روی یک مقوا به‌شکل زیر رسم کنید و یک عقربه که تصویر قطرههای آب روی آن کشیده شده است را با سوزن در مرکز آن وصل کنید. همراه با حرکت عقربه می‌توانید مراحل چرخه آب را توضیح دهید تا کودک یا دانش‌آموز این پدیده را بهتر درک کند.
حتی می‌توانید از کاغذ یا خمیرهای رنگی هم برای این کار استفاده کنید. مثلاً برای توضیح چرخه آب برای کلاس دوم می‌توانید با برش زدن کاغذهای رنگی به‌شکل ابر، خورشید، کوه و دریا و چسباندن آن‌ها روی کاغذ سفید یا مقوا این کار را انجام دهید.
سخن پایانی
چرخه آب یعنی تکرار گردش آب. درواقع، چرخه آب شامل چند مرحله است که بارها و بارها در طبیعت تکرار میشود. مراحل این چرخه به این صورت است که ابتدا آب روی سطح زمین بخار شده و بهسمت بالا حرکت می‌کند. در ارتفاعات بالا که هوا سرد است، این بخار به ذرات ریز آب یا یخ تبدیل میشود و از کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی از آن‌ها ابر شکل می‌گیرد. زمانی که ابرها متراکم میشوند و مقدار آب موجود در آن‌ها زیاد میشود، شروع به بارش میکنند. باران و برفی که می‌بارد در سطح زمین جمع شده و دوباره به دریاها برمی‌گردند.
سؤالات متداول
- چرخه آب چیست؟
چرخه آب یعنی تکرار گردش آب از زمین بهسمت جو و بازگشت مجدد آن به سطح زمین. - چرخه آب در طبیعت چگونه است؟
با تابش نور خورشید، آب سطح زمین تبخیر میشود. بخار تولیدشده بالا رفته و در ارتفاعات بالا که هوا سرد است به قطرههای آب یا بلورهای یخ تبدیل میشود. زمانی که تعداد زیادی از این قطرهها یا بلورها به هم میرسند، ابر تشکیل میشود. ابرها هنگامی که سنگینتر میشوند، شروع به بارش برف، باران یا تگرگ میکنند. این بارشها در سطح زمین جمع شده و مجدد به دریاها بازمیگردند.
