مهندسی شهرسازی یکی از شاخه های رشته ریاضی فیزیک است که ترکیبی از مهندسی، هنر و مدیریت محسوب میشود. با گسترش شهرها نیاز به توجه هرچه بیشتر به یکپارچگی فضاهای شهری متناسب با فرهنگ، هنر و نیازهای زیست‌محیطی کشورها بیشتر به چشم می‌خورد. در اصل مهندسان شهرسازی به بررسی، تنظیم و ساخت تمام فضاهای شهری می‌پردازند و شکل‌گیری و توسعه شهرها تحت نظارت آن‌ها انجام میشود. دانش‌آموزان بسیاری علاقه دارند به دلیل مهندسی بودن وارد این رشته شوند. اما به نظرتان به چه توانمندی‌هایی برای ورود به این رشته نیاز دارید؟ چطور می‌توانید بدون کنکور در رشته مهندسی شهرسازی درس بخوانید؟ دانشجویان این رشته چه دروسی را مطالعه میکنند و چه نوع مشاغلی در انتظار یک فارغ‌التحصیل مهندسی شهرسازی است؟ چه تفاوتی بین شهرسازی، معماری و عمران وجود دارد؟ تا پایان این مطلب به پاسخ همه این سوالات و جمع‌بندی خوبی از رشته مهندسی شهرسازی می‌رسید.
معرفی رشته شهرسازی
حتما تا به حال تصاویر شهرهای زیبای دنیا مانند سنت پترزبورگ یا رم را دیده‌اید یا امکانات شهری در شهرهای مدرنی مانند توکیو اوجه شما را جلب کرده است. جالب است بدانید مهندسان شهرسازی در شکل‌گیری انسجام، نظم و اصول یکپارچه‌ای که در زیباترین شهرهای دنیا مشاهده می‌کنید، نقش کلیدی دارندو. ساده‌ترین تعریف رشته شهرسازی مدیریت و محاسبه نحوه ساخت معابر، کوچه‌ها، خیابان‌ها، سیستم‌های زیرساختی، رعایت اصول ساخت و ساز ساختمان‌ها و بناهای مختلف از نظر هنری و فضایی در شهرها است. شهرسازی به دلیل مرتبط بودن با معماری، عمران، هنر، نقشه‌برداری و جغرافیا، در واقع یک علم میان‌رشته‌ای محسوب میشود. به همین دلیل است که این رشته در دانشکده هنر و معماری دانشگاه‌های مختلف تدریس میشود.
تفاوت مهندسی شهرسازی و عمران
با توجه به تعاریفی که از این رشته وجود دارد و مطالبی که دانش‌آموزان درباره رشته‌های مختلف می‌خوانند، گاهی مرز بین رشته‌های نزدیک به هم برایشان مشکل میشود. در این مورد باید گفت در رشته عمران نقش دروس ریاضی، محاسبات و فیزیک بیشتر از شهرسازی است. کار مهندسان عمران بیشتر به محاسبات لازم برای ساخت سازه‌های مختلف مربوط است و به مسئله در سطح کلان توجه چندانی نمی‌شود. برای اینکه بتوانید مقایسه‌ای بین شهرسازی و سایر مهندسی‌ها داشته باشید، مطالعه مقاله شغل های رشته ریاضی را هم توصیه می‌کنیم.
تفاوت مهندسی شهرسازی و معماری
دو رشته معماری و شهرسازی هم در نگاه اول مشابه به نظر می‌رسند. دانشجویان رشته مهندسی شهرسازی دروس مرتبط با شهرسازی و طراحی و شهری را می‌گذارنند و روی برنامهریزی زیرساخت‌ها و فضاسازی شهری تمرکز دارند. در حالی که در معماری هدف طراحی سازه‌های مختلف بر اساس نیاز و خواست کارفرما و بر اساس اصول زیبایی‌شناسی معماری است. معماری و شهرسازی در واقع با یکدیگر مرتبط هستند اما در مسیرهای متفاوتی به توسعه شهرها می‌پردازند. به طور مثال معماری یک ساختمان وسط بیابان معنا دارد اما شهرسازی در چنین مثالی کاربردی نیست. در واقع مقیاسی که برای برنامهریزی در این رشته‌ها انجام میشود، مهمترین تفاوت رشته مهندسی شهرسازی و معماری است.
توانایی های لازم برای مهندسی شهرسازی
اغلب برای ورود به رشته‌های مختلف از علاقه داشتن صحبت میشود. اما چگونه بفهمیم به یک رشته یا شغل علاقه داریم یا خیر؟ برای اینکه به پاسخ درست‌تری برسید، باید درباره نیازهای شخصیتی و فنی رشته‌های مختلف را بدانید و درباره آینده آن اطلاعات کافی به دست بیاورید. داشتن چنین اطلاعاتی کمک می‌کند علاقه خود را پیدا کنید. در ادامه به توانمندی‌هایی که برای موفقیت در رشته شهرسازی مورد نیاز هستند پرداخته‌ایم. بررسی کنید که تا چه حد این توانایی‌ها را دارید یا مصمم هستید که آن‌ها را در خودتان پرورش دهید؟
ویژگی های شخصیتی
رشته شهرسازی هم ماهیت مدیریتی دارد و هم به ذوق و سلیقه فرد وابسته است. اگر می‌خواهید در این رشته به موفقیت برسید و در عین حال از شغل خود لذت ببرید، خلاقیت، هوش بصری و فضایی و از طرفی دغدغه توسعه و اصلاح در محیط اطراف باید در شما وجود داشته باشند. با توجه به اینکه فعالیت‌های یک مهندس شهرساز در قالب گروه انجام میشود، داشتن خلاقیت و توانایی کار تیمی نیز مهم محسوب میشوند.
مهارت درسی
همانطور که گفتیم مهندسی شهرسازی میان‌رشته‌ای محصوب میشود و از مباحث متنوعی استفاده می‌کند. اگر تصمیم به ادامه این رشته دارید، روی تقویت برخی از درس‌های دبیرستان مثل ریاضی، هندسه، آمار و احتمالات تمرکز بیشتری داشته باشید. در عین حال تسلط به تاریخ، جغرافیا، مطالعات اجتماعی، مباحث جامعهشناسی، روانشناسی و مدیریتی نیز فرصت رشد و پیشرفت بیشتر شما را فراهم می‌کند.
مهارت های فنی
همه دانشجویان رشته شهرسازی دروس مشابهی را در دانشگاه می‌گذارنند اما آنچه می‌تواند در بازار کار امتیاز مثبتی برای شما باشد، تسلط بر مهارت‌های جانبی و تخصصی است. علاقه به تکنولوژی و یادگیری نرم افزارهای رشته شهرسازی مانند ArcGIS و Google Earth، می‌تواند یک وجه تمایز برای بازار کار باشد. به جز این نرم‌افزارهای تخصصی، اکسل نیز یکی از نرم‌افزارهای عمومی و بسیار مهم در ثبت و تحلیلی داده‌های پروژه‌های شهرسازی است که می‌توانید قبل از دانشگاه هم آن را یاد بگیرید.
رشته مهندسی شهرسازی با کنکور و بدون کنکور
برای ورود به این رشته از طریق کنکور، حتما باید در رشته ریاضی فیزیک درس بخوانید، دیپلم ریاضی بگیرید و در کنکور ریاضی شرکت کنید. اگر می‌خواهید شرایط ورود به رشته ریاضی را بدانید مطلب انتخاب رشته نهم ریاضی برای شما مفید خواهد بود. دروس تخصصی این رشته شامل ریاضی، فیزیک و شیمی است و برای کسب رتبه خوب و پذیرفته شدن در دانشگاه‌های برتر باید روی تقویت این درس‌‌ها تمرکز کنید. بر اساس نتایج قبولی سال‌های گذشته، تا حدود رتبه ۷۵ هزار می‌توانید برای قبولی در این رشته امیدوار باشید به شرط اینکه دانشگاه‌های شهریه‌پرداز و غیر دولتی هم جزو گزینه‌های شما باشند.
رشته مهندسی شهرسازی بدون کنکور نیز پذیرش دارد و مبنای قبولی دانش‌آموزان در دوره‌های بدون کنکور، سوابق تحصیلی است. برای دوره‌های بدون کنکور باید ثبت نام جداگانه انجام بدهید. دانشگاه‌های ارائه دهنده دوره بدون کنکور مهندسی شهرسازی و شرایط ثبت نام، هر سال در سایت سازمان سنجش منتشر میشود.
کارشناسی مهندسی شهرسازی
کارشناسی یا لیسانس مهندسی شهرسازی ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) طول می‌کشد و دانشجویان باید ۱۴۰ واحد درسی را بگذرانند:
- دروس عمومی: ۲۱ واحد
- دروس پایه: ۳۲ واحد
- دروس اصلی: ۴۲ واحد
- دروس تخصصی: ۳۱ واحد
- دروس اختیاری: ۱۴ واحد
دانشجویان علاوه بر دروس تئوری، باید دروس عملی و کاربردی را هم بگذرانند و آشنایی و علاقه نسبت به کاربرد تکنولوژی و استفاده از نرم افزارهای مرتبط با رشته شهرسازی داشته باشند.
جدول دروس رشته مهندسی شهرسازی
در جدول زیر می‌توانید واحدهای درسی کارشناسی مهندسی شهرسازی را بررسی کنید. مقایسه بین دروس رشته‌های مختلف به شما کمک می‌کند بتوانید دیدگاه دقیق‌تری نسبت به فضای تحصیلی آن‌ها داشته باشید.
| دروس پایه | درآمدی بر شهرسازی، درک و بیان محیط شهری، بوم‌شناسی طبیعی و انسانی، بیان معماری، کاربرد ریاضیات در شهرسازی، کارگاه بیان تصویری، کاربرد هندسه در شهرسازی، زبان تخصصی، هندسه احجام و پرسپکتیو، مبانی طراحی، GIS، کاربرد نقشه برداری در شهرسازی |
| دروس اصلی | جامعه شناسی شهری، جغرافیای شهری، اقتصاد شهری، تاریخ شهر و شهرسازی در جهان، تاریخ شهر و شهرسازی در ایران، مبانی و روش‌های برنامهریزی شهری، مبانی و روش‌های طراحی شهری، شناخت فضای شهری، مدل‌های کمی در شهرسازی، روش تحقیق در شهرسازی، طرح شهرسازی، کاربرد رایانه در شهرسازی، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی جهان، تاریخ و فرهنگ شهرنشینی ایران، آشنایی با مبانی معماری وساختمان، مبانی مهندسی شبکه حمل و نقل، کارگاه مهندسی شبکه حمل و نقل، مبانی مهندسی تأسیسات شهری، کارگاه مهندسی تأسیسات شهری، طراحی و کاربرد نظام اطلاعات، آمار و روش‌های کمی در شهرسازی، آشنایی با مصالح و ساخت، جغرافیای شهری، جامعهشناسی شهری، اقتصاد شهری، کارگاه مطالعات شهری، حقوق و قوانین شهری |
| دروس تخصصی | مبانی و روش‌های برنامهریزی شهری، مبانی و روش‌های طراحی شهری، کارگاه برنامهریزی شهری (کاربری زمین)، کارگاه طراحی شهری، مبانی و روش‌های برنامهریزی مسکن، کارگاه برنامهریزی مسکن، مدیریت و سازمان اجرایی شهری، کارگاه طرح‌های اجرایی، شناخت فضاهای شهری ایران، روش تحقیق در شهرسازی، کارگاه آماده‌‌سازی زمین، کارگاه برداشت کاربری، پروژه |
| دروس اختیاری | مبانی مهندسی معماری و ساختمان، گرافیک رایانه‌ای در شهرسازی، حقوق و قوانین شهری، کاربرد رایانه در شهرسازی، طراحی و کاربرد نظام اطلاعات شهری، مدیریت شهری، سمینار مسائل شهری، تفسیر عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای، ارزیابی اثرات توسعه بر محیط زیست، علم و هنر شهرسازی، سوانح طبیعی و سکونت‌گاه‌های انسانی، آمار و احتمالات، مبانی برنامهریزی و مدیریت محیطی، ارزیابی توان محیط زیست، بوم شناسی و برنامهریزی و طراحی محیط، مبانی کارآفرینی، تاریخ معماری معاصر |
گرایش های رشته مهندسی
این رشته در مقطه کارشناسی گرایش خاصی ندارد اما به عنوان فارغ التحصیل رشته مهندسی شهرسازی برای ادامه تحصیل در این رشته می‌توانید در مقطع کارشناسی ارشد، یکی از گرایش های مجموعه شهرسازی را انتخاب کنید:
- طراحی شهری: در این رشته بیشتر به اصول معماری و زیبایی‌شناسی طراحی فضاهای شهری توجه میشود.
- برنامهریزی شهری: فارغ‌التحصیلان این رشته عمدتا در زمینه تهیه و اجرای طرح‌های جامع شهری فعالیت میکنند.
- مدیریت شهری: دانشجویان این گرایش در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ساختارهای شهری نقش دارند.
در مقطع دکترا هم می‌توانید یکی از ۳ گرایش شهرسازی، طراحی شهری و جغرافیا و برنامهریزی شهری را انتخاب کنید.
بازار کار رشته مهندسی شهرسازی
این رشته نسبت به سایر شاخه‌های مهندسی، نسبتا جدید محسوب میشود و همچنان راه طولانی در پیش دارد. به همین دلیل تنوع مشاغل شهرسازی هنوز به اشباع نرسیده‌اند اما از طرف دیگر بازار کار آن هنوز به گستردگی رشته‌های دیگر نباشد. فارغ‌التحصیلان می‌توانند در هر سازمان دولت و غیر دولتی که به نوعی با پروژه‌های مدیریت، برنامهریزی، توسعه و طراحی فضاهای شهری و حمل و نقل در ارتباط است استخدام شوند. درآمد و حقوق رشته شهرسازی نیز مانند بسیاری از رشته‌های دیگر به توانمندی افراد، سازمان و شغل استخدامی، میزان تحصیلات و مهارت‌هایی مانند تسلط بر نرم‌افزارهای شهرسازی بستگی دارد.
وظایف مهندس شهرسازی
شکل‌گیری ساختمان‌ها و امکانات شهری از نظر فنی، محیطی، انسانی و زیبایی‌شناسی، با توجه به اصول شهرسازی انجام میشوند و یک مهندس شهرسازی در دوران تحصیل مباحثی را به صورت نظری و کارگاهی آموزش می‌بیند تا بتواند در آینده وظایف زیر را انجام بدهد:
- نظارت بر ساخت ساختمان‌های ۸ طبقه به بالا
- انجام پروژه‌های محوطه‌سازی
- نظارت بر پروژه‌های تفکیک زمین
- نظارت و مدیریت طراحی محله‌ها
- برنامهریزی و طراحی شهرک‌های مسکونی، صنعتی و تجاری
- برنامهریزی برای طراحی شهرهای جدید
- مکان‌یابی عناصر و کاربری‌های گوناگون شهری
- توانایی راه‌اندازی و استفاده از سیستم GIS
- برنامهریزی و طراحی فضاها و زیرساخت‌های حمل و نقل شهری
- طراحی و برنامهریزی برای شبکه‌های زیرساختی شهری مانند آب، برق و تلفن
- طراحی و مدیریت پروژه‌ها شهری با توجه به اصول حفظ محیط زیست
مشاغل رشته مهندسی شهرسازی
اگر مهندسی شهرسازی بخوانید، بر اساس تحصیلات و علاقه خودتان در نهادهای مختلفی امکان کار دارید که در ادامه برخی از آن‌ها را نام برده‌ایم:
- دفاتر شهرسازی
- دفاتر فنی شهرداری‌ها
- دفاتر فنی وزارت کشور
- وزارت راه و شهرسازی
- سازمان مسکن و شهرسازی استان‌ها
- کارشناسی دادگستری
- دفاتر فنی جهاد کشاورزی
- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
- دفاتر مهندسین مشاور شهرسازی
سخن پایانی
مهندسی شهرسازی یکی از رشته‌های ریاضی فیزیک است که از مقطع کارشناسی تا دکترا در ایران ارائه میشود. دروس مهم دبیرستان برای شهرسازی، آمار و احتمالات، هندسه و ریاضی هستند. در عین حال قوی بودن در دروس جغرافیا، تاریخ، علوم اجتماعی و اطلاعات عمومی بالا، به فارغ‌التحصیلان این رشته کمک می‌کند. مهندسی شهرسازی تلفیقی از هنر، معماری، محاسبات و طراحی است و میان‌رشته‌ای محسوب میشود. تحصیل در این رشته برای علاقه‌مندان به بهبود فضای شهری، پیاده‌سازی اصول شهرسازی و طراحی محیط شهری لذت‌بخش است. این رشته در سال‌های اخیر، کمک شایانی به حل معضلات در سطح شهر و کل جوامع کرده و توانسته جایگاه ویژه‌ای برای خود کسب کند. بنابراین نگرانی چندانی در خصوص بازار کار وجود ندارد و در صورتی که بر اساس شناخت دقیق رشته شهرسازی را انتخاب کرده باشید، آینده خوبی در انتظار شما خواهد بود.
سوالات متداول
- رشته مهندسی شهرسازی مناسب چه کسانی است؟
علاقهمندی و داشتن استعداد در دروس ریاضی، آمار و احتمالات، هندسه و جغرافیا، علاقه به کار در کامپیوتر، علاقه به معماری، جامعهشناسی و طراحی که به نوعی با مشاغل این رشته در ارتباط هستند و توانمندیهای مدیریتی، همگی از پیشنیازهای موفقیت در رشته مهندسی شهرسازی محسوب میشوند. - از چه رشته ای میتوان رشته مهندسی شهرسازی را انتخاب کرد؟
برای ورود به این رشته باید در شاخه ریاضی فیزیک دیپلم بگیرید و در کنکور ریاضی شرکت کنید. - کار مهندس شهرسازی چیست؟
مهندسان شهرسازی عمدتا در زمینه طراحی، مدیریت و برنامهریزی برای طرای فضاهای شهری و ساختساز در شهرها فعالیت میکنند. - رشته مهندسی شهرسازی بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله، پذیرش این رشته در برخی از واحدهای دانشگاه آزاد، غیر انتفاعی و پیام نور صرفا بر اساس سوابق تحصیلی انجام میشود.
