اگر برای نخستین بار با کارنامه کنکور روبهرو شدهاید، احتمالاً با اعدادی مواجه میشوید که مفهوم همهشان روشن نیست. این کارنامه پر از اعداد و ارقام مختلفی است که هر یک حرفی برای گفتن به شما دارد. میان آنها، عددی به نام تراز وجود دارد که تعیینکننده عملکرد علمی شماست.
برخلاف کارنامه یا نمرات کلاسی که تا به امروز بر اساس فقط عملکرد خودتان دریافت میکردهاید، پس از آزمون و یا کنکور دادن، با تراز و رتبه نسبت به عملکرد دیگران هم سنجیده خواهید شد. به همین دلیل، در این مطلب از مجموعه مدارس سلام توضیح میدهیم تراز چیست، چگونه از روی درصد خام محاسبه میشود و فرق تراز و رتبه کنکور در چیست تا بتوانید نتیجه آزمون و نمرات خود را به شکل بهتری تحلیل کنید.
تراز کنکور چیست؟
تراز کنکور عددی است که نشان میدهد عملکرد شما در هر درس و در کل آزمون، نسبت به سایر داوطلبان چگونه بوده است. سازمان سنجش برای محاسبه تراز، درصد خام هر درس را با توجه به میانگین پاسخدهی داوطلبان و میزان سختی سؤالات بررسی میکند تا عدالت آماری برقرار شود. به عبارتی سادهتر، تراز در کنکور به معنای جایگاه یک داوطلب در میان سایر داوطلبان است.
در نتیجه، دو نفر با درصد مشابه ممکن است ترازهای متفاوتی داشته باشند چراکه شرایط پاسخدهندگان در هر درس و هر آزمون و هر سال یکسان نیست. به زبان ساده، تراز شاخصی است که نشان میدهد شما در رقابت علمی چه جایگاهی دارید و مبنای اصلی رتبه و انتخاب رشته نهایی شما محسوب میشود. این عدد میتواند از ۰ تا ۱۰۰۰۰ باشد و گاهی به ۱۵۰۰۰هم میرسد که به تعداد شرکتکنندگان در آزمون بستگی دارد.
در لغت، تراز به معنای بالانس یا یکسانسازی است و همین معنای لغوی تراز نشان میدهد که هدف از آن اجرای عدالت است. یکی از مهمترین عواملی که از عادلانه بودن تراز نشأت میگیرد، مشخص شدن جایگاه و توانایی شرکتکننده نه فقط بر اساس نمره خام و در واقع بر اساس میزان سختی و راحتی سؤالات برای کلیه داوطلبان است. به همین دلیل شاید ببینید که فردی در آزمون سالهای گذشته با درصدهای مشابه به فرد دیگر در آزمون دیگر، تراز و رتبه پایینتر یا بالاتری را دریافت کرده است.
عوامل مؤثر بر تراز کنکور
تراز کنکور حاصل یک محاسبه آماری ساده نیست و در مجموع به شرایط رقابت در هر سال بستگی دارد. دو عامل اصلی بیش از هر چیز در تعیین آن نقش دارند: تعداد شرکتکنندگان و کیفیت عملکرد آنها در هر درس. هر قدر تعداد داوطلبان بیشتر باشد، محاسبه تراز دقیقتر خواهد بود و هرچه عملکرد عمومی در درسی ضعیفتر شود، حتی درصد متوسط هم میتواند تراز بالایی برای داوطلب به همراه داشته باشد. در مقابل، اگر سطح پاسخدهی در یک درس بالا باشد، ترازها به هم نزدیک میشوند و کوچکترین اختلاف در درصدها تأثیر زیادی ندارد.
به عبارتی دقیقتر، این عوامل تأثیر بسیار زیادی در نمره تراز کنکور شما خواهند داشت:
- تعداد داوطلبان حاضر در آزمون: هرچه تعداد شرکتکنندگان بیشتر باشد، دامنه مقایسه گستردهتر و تراز دقیقتر خواهد بود.
- میانگین نمرات داوطلبان در هر درس: اگر میانگین پاسخها پایین باشد، درصد متوسط هم میتواند تراز بالایی بدهد.
- سختی یا آسانی سؤالات: تغییر سطح دشواری باعث جابهجایی میانگین و در نتیجه تأثیر مستقیم بر تراز میشود.
- عملکرد داوطلب نسبت به میانگین: هر چه اختلاف نمره شما با میانگین بیشتر و به نسبت آن بالاتر باشد، تراز نهایی بالاتر خواهد بود.
نکته مهم: کمترین نمره داوطلب منفی ۳۳.۳۳ است که به معنای پاسخ اشتباه به تمامی سؤالات میباشد. بیشترین نمره داوطلب هم ۱۰۰ به معنای پاسخ صحیح به تمامی سؤالات است.
پیشنهاد مطالعه: سامانه مایمدیو چیست؟
نحوه محاسبه تراز کنکور
برای به دست آوردن تراز هر درس، ابتدا باید نمره خام آن درس را محاسبه کنید. این نمره از روی تعداد پاسخهای صحیح و غلط در آزمون تعیین میشود و نشان میدهد عملکرد شما صرفاً از نظر درصد پاسخدهی چگونه بوده است.
۱. فرمول محاسبه نمره خام به شکل زیر است:
۲. بعد از محاسبه نمره خام، باید این عدد را در ضریب درس ضرب کنید تا اهمیت هر درس در رشته مربوطه مشخص شود.
۳. سپس حاصل را در عدد ۱۰۰ ضرب کنید تا تراز نهایی آن درس به دست آید:
۴. در مرحله بعد، تراز کلیه درسها را با فرمول زیر به دست آورید:
در نهایت، مجموع تراز درسها با در نظر گرفتن ضرایب مخصوص هر رشته، میانگینگیری میشود تا تراز کل شما مشخص گردد. این عدد پایه اصلی رتبه و جایگاه نهاییتان در کنکور است.
نکته: نمره خام همان درصد اصلی عملکرد شما در هر درس است. به این معنا که شامل نتیجه مستقیم تعداد پاسخهای صحیح و غلط بدون مقایسه با دیگر داوطلبان میشود.
در مطلب دیگر به بررسی کاملتر روش محاسبه تراز کنکور و روش محاسبه جداگانه تراز هر درس هم پرداختهایم.
ضریب دروس در رشتههای مختلف
در محاسبه تراز کل، همه دروس تأثیر یکسانی ندارند. دروس عمومی مانند ادبیات، دینی، عربی و زبان، ضریب ثابتی در همه گروههای آزمایشی دارند. اما دروس اختصاصی هر رشته با ضرایب متفاوتی محاسبه میشوند و نقش اصلی را در تراز نهایی دارند.
برای مثال، در رشته ریاضی درس ریاضی ضریب بالاتری دارد، در تجربی درس زیست و در انسانی درس ادبیات اختصاصی و ریاضی انسانی اهمیت بیشتری پیدا میکند. آشنایی با این ضرایب به شما کمک میکند تمرکز مطالعه خود را هدفمندتر تنظیم کنید. ضرایب دروس عمومی به این ترتیب هستند:
- ادبیات فارسی ۴
- دین و زندگی ۳
- عربی ۲
- زبان انگلیسی ۲
پیشنهاد مطالعه: محاسبه نمرات برای انتخاب رشته
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیههای مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر میشود!
تفاوت تراز و رتبه کنکور چیست؟
اگر تا به حال کارنامه کنکور را نگاه کرده باشید، احتمالاً اولین عددی که توجهتان را جلب کرده، رتبه است. اما رتبه در واقع نتیجه نهایی تراز شماست، نه خودش معیار اصلی. تراز عددی است که جایگاه شما را بهصورت علمی و آماری در میان همه داوطلبان نشان میدهد، اما رتبه، نتیجه همان مقایسه به زبان ساده است.
فرض کنید در یک درس تراز بالایی گرفتهاید؛ یعنی نسبت به بقیه عملکرد بهتری داشتهاید، پس رتبه پایینتری (یعنی بهتر) هم خواهید داشت. رتبه بر پایه تراز ساخته میشود و اگر دو داوطلب درصدهای یکسانی بگیرند، این تراز است که مشخص میکند کدام یک جایگاه بالاتری دارد. در واقع تراز، مقیاس علمی دقت و نمره شما است. رتبه، ترجمه تراز برای تصمیمگیریهای نهایی مانند انتخاب رشته است.
تراز کنکور کجای کارنامه است؟
برای بسیاری از داوطلبان این سؤال به وجود میآید که «تراز کجای کارنامه کنکور است؟» چراکه این معیار در کارنامه با نام «تراز» ثبت نشده است! در کارنامه کنکور، تراز معمولاً در بخش مربوط به نتایج و در قسمت جدول نتایج مشخص میشود.
وقتی وارد جدول کارنامه میشوید، کنار گروه آزمایشی، ستونی با عنوان «نمرات» وجود دارد که نشان میدهد در آن درس نسبت به سایر داوطلبان چه عملکردی داشتهاید. در برخی دیگر از کارنامهها هم نمره تراز در کنکور با عنوان «نمره کل نهایی» در زیر رتبه کشوری ثبت شده است.
در مجموع برای مشاهده آن کافی است کارنامه خود را با دقت بررسی کنید و اعدادی را که معمولاً بین ۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ هستند، در نظر بگیرید. هرچه این عدد بالاتر باشد، یعنی جایگاه شما در آن درس یا زیرگروه بهتر بوده است.
نحوه افزایش تراز
حال که میدانیم تراز چیست و چطور در نتیجه کنکور شما تأثیر بسیاری میگذارد، نوبت به دانستن روش افزایش این نمره میرسد! به طور کلی برای افزایش تراز میتوانید این کارها را انجام دهید:
۱. تلاش در دروس سختتر:
یکی از مؤثرترین راهها برای بالا بردن تراز، تمرکز بر دروس دشوارتر است. در این درسها میانگین پاسخدهی پایینتر است، در نتیجه هر درصدی که شما بالاتر از حد میانگین بگیرید، اختلاف تراز چشمگیری ایجاد میکند. کافی است در یک یا دو درس اصلی و سخت که دیگران با آن مشکل دارند، پیشرفت کنید تا تراز کل شما جهش پیدا کند.
۲. استفاده از منابع کاربردی:
منابع آموزشی تأثیر مستقیمی در تراز دارند. کتاب یا آزمونی که دقیقاً در سطح کنکور تنظیم شده باشد، باعث میشود ذهن شما با سبک واقعی سؤالها هماهنگ شود و بتوانید نقاط ضعف خود را بهتر اصلاح کنید. انتخاب منبع مناسب برای هر درس به معنای تمرین استاندارد، مدیریت زمان بهتر و در نهایت تراز بالاتر است.
۳. مطالعه و حل تست بیشتر:
هیچ عاملی مانند تکرار و تمرین، ذهن را در برابر سؤالات کنکور مقاوم نمیکند. حل تستهای متنوع باعث میشود الگوهای تکراری را بشناسید و در جلسه آزمون با اعتماد به نفس بیشتری پاسخ دهید. هرچه تعداد تستهای استانداردی که تمرین میکنید بیشتر باشد، خطاهای شما کمتر و درصدهای خامتان بالاتر خواهد رفت؛ نتیجه آن، افزایش تراز است.
۴. شرکت در آزمونهای آزمایشی استاندارد:
یکی از راههای حرفهای برای افزایش تراز، شرکت منظم در آزمونهای آزمایشی است. این آزمونها با شبیهسازی فضای کنکور، به شما کمک میکنند نقاط ضعف و قوت خود را در شرایط بسنجید و استراتژی مطالعه خود را بر اساس عملکرد آماری تنظیم کنید.
بررسی کارنامه آزمونهای آزمایشی و به خصوص مقایسه تراز شما در درسهای مختلف، تصویری از روند پیشرفتتان ارائه میدهد و به شما نشان میدهد در کدام درس باید بیشتر تمرکز کنید تا نتیجه قابلقبولتری در تراز کل به دست آورید. در واقع آزمون آزمایشی، نه فقط برای تمرین تستزنی و مدیریت استرس، بلکه برای تحلیل علمی مسیر یادگیری و پیدا کردن نقاط ضعف است.
جمعبندی
در نهایت، تراز کنکور شاخصی است که جایگاه علمی شما را در میان داوطلبان نشان میدهد و پایهی اصلی رتبه و انتخاب رشته محسوب میشود. دانستن نحوه محاسبه و توجه به آن کمک میکند بفهمید چرا درصد مشابه در درسهای مختلف ترازهای متفاوتی دارد. عواملی مثل تعداد شرکتکنندگان، میانگین پاسخها و ضرایب دروس مستقیماً روی این عدد اثر میگذارند.
سؤالات متداول
- معنی تراز در کنکور چیست؟
تراز عددی به معنای عملکرد شما نسبت به سایر داوطلبان در هر درس است و نشان میدهد جایگاهتان در کل آزمون چگونه بوده است. - نمره خام و نمره تراز چیست؟
نمره خام درصد شما در هر درس بدون مقایسه با دیگران است و نمره تراز از مقایسه همین نمره با میانگین عملکرد بقیه استخراج میشود. - نحوه محاسبه تراز چیست؟
نمره خام هر درس را با فرمول محاسبه کرده، سپس آن را در ضریب درس و عدد ۱۰۰ ضرب میکنند تا تراز نهایی به دست آید.
