ورزش به صورت تخصصی و علمی علاقه بسیاری از افراد است و این امکان فراهم است که بتوانند به صورت آکادمیک این رشته را مطالعه کنند و در آن تخصص داشته باشند. علوم ورزشی یکی از رشتههای شناور بین شاخه‌های نظری است که مانند تربیت بدنی جسم و بدن انسان را در مرکز توجه خود قرار می‌دهد. اما چه تفاوت‌هایی با تربیت بدنی دارد و بازار کار آن چگونه است؟ چگونه می‌توان وارد رشته علوم ورزشی شد و چه آینده تحصیلی دارد؟ ضمن معرفی رشته علوم ورزشی در این مطلب درباره هرآنچه برای انتخاب صحیح و اطمینان از آینده رشته علوم ورزشی نیاز دارید را در این مطلب توضیح داده‌ایم.
معرفی رشته علوم ورزشی
رشته علوم ورزشی به مطالعه آناتومی و عملکرد فیزیولوژیک بدن انسان میپردازد و بر این اساس اثر و نقش حرکات ورزشی را بر بدن انسان بررسی می‌کنند. همچنین دانش لازم برای رشتههای مختلف ورزشی را به دست می‌آورند. ما در جامعه به مربیانی نیاز داریم که ورزشکاران ملی را آموزش بدهند و با استفاده از دانش خود و امکانات موجود، مدال‌آوری و افتخار آفرینی در عرصه ورزش را امکان‌پذیر کنند. از طرفی سلامت عمومی جامعه علاوه بر علم پزشکی، نیازمند افرادی است که به حفظ سلامت فیزیکی افراد کمک کنند؛ چراکه ورزش و تحرک به شیوه صحیح یکی از ارکان اصلی سلامت و شادابی جامعه است. در واقع پیشگیری از بروز نارسایی‌ها و اختلال‌های جسمی یکی از اهداف رشته علوم ورزشی محسوب می‌شود.
هدف از آموزش علوم ورزشی
دانشجویان در این رشته یاد می‌گیرند که برای جلوگیری از آسیب جسمانی باید بنشینیم، چگونه باید راه برویم، چگونه فعالیت‌های ساده روزانه مانند جابجا یا بلند کردن اجسام را انجام بدهیم که این موارد در حوزه آرگونومی قرار دارند. یکی دیگر از اهدافی که در آموزش علوم ورزشی وجود دارد، آموختن آنتروپومتری به‌طور مثال اندازه میز و اندازه ارتفاع آن در مقایسه با وضعیت بدنی افراد است طوری که به آناتومی آن‌ها آسیب نرسد.
یادگیری بررسی وضعیت چربی و عضلات بدن، بررسی توده بدن، اندازه‌های نرمال بدن از دیگر اهداف این رشته هستند. علاوه‌بر این دانشجویان سراغ آسیبشناسی هم می‌روند، به‌طور مثال نحوه راه رفتن و اینکه فاصله طبیعی بین زانوها چقدر است. زانوی پرانتزی و اینکه کدام قسمت پا مشکل دارد، علت چه بوده و فرد به چه کسی باید مراجعه کند، همه و همه توسط متخصصان این رشته بررسی می‌شود. بنابراین به همین راحتی میتوانید به نوعی همکار فیزیوتراپ‌ها نیز باشید.
توانایی لازم برای رشته علوم ورزشی
با توجه به اینکه بسیاری از دروس و مشاغل این رشته عملا با ورزش و فعالیت فیزیکی سر و کار دارند، طبیعتا برای اشتغال در رشته علوم ورزشی به علاقه، استعداد و توانایی بدنی و سلامت جسمی نیاز دارید. همچنین کسب درامد خوب در حوزه علوم ورزشی نیازمند فعالیت‌های فوق برنامه، تأسیس باشگاه شخصی، اطلاع از اصول بازاریابی و جذب مشتری است. بنابراین دانش و علاقه به حوزه‌های مدیریت و مارکتینگ نقش موثری در موفقیت یک کارشناس علوم ورزشی خواهد داشت. از طرفی در این رشته با مسائل مختلف بدن انسان از جمله فیزیولوژی بدن، متابولیسم و آناتومی آشنا می‌شوید بنابراین علاقه به مباحث زیست‌شناسی و پزشکی و پشتکار در یادگیری آن‌ها یکی دیگر از نیازمندی‌های ادامه دادن علوم ورزشی است.
علوم ورزشی با کنکور و بدون کنکور
میتوانید از کنکور هر سه زیرگروه آزمایشی ریاضی، تجربی و انسانی علوم ورزشی را انتخاب کنید. بنابراین اینکه از کدام رشته و گروه آزمایشی وارد علوم ورزشی شوید به دروس مورد علاقه شما در دبیرستان و هدایت تحصیلی بستگی دارد. هرچند مزیت ورود از رشته علوم تجربی آشنایی با واحدهای زیست‌شناسی و پزشکی در دانشگاه است. این رشته به صورت بدون کنکور و بر اساس سوابق تحصیلی نیز در برخی از واحدهای دانشگاه علمی کاربردی، آزاد و غیر انتفاعی ارائه می‌شود. برای تحصیل در رشته علوم ورزشی بدون کنکور باید به صورت جداگانه ثبت نام کنید و طی دوره کارشناسی دانشگاه از شما شهریه دریافت میکند.
بد نیست برای آشنایی با سایر رشته‌ها، مشاغل رشته ریاضی و مشاغل رشته تجربی و مشاغل رشته انسانی را هم بررسی کنید. به این ترتیب انتخاب‌های دیگری که در هر رشته وجود دارد را بررسی می‌کنید و بهتر میتوانید درباره اینکه از چه رشته‌ای وارد علوم ورزشی شوید تصمیم بگیرید.
شرایط انتخاب رشته علوم ورزشی
به دلیل عملی بودن رشته علوم ورزشی، داوطلبان باید شرایط خاص جسمی و روحی داشته باشند:
- حداقل قد برای پسران ۱۶۵ سانتیمتر و برای دختران ۱۵۸ سانتیمتر
- قهرمانان تیم ملی در مورد مذکور (قد) مستثنی است.
- حداقل دید چشم ۷ از ده (هفت دهم)
- داشتن سلامت جسمانی و ارائه گواهی تندرستی (چاقی مفرط، پای پرانتزی، مشکلات شدید تنفسی، مشکلات قلبی، مشکلات مغزی و بیماری‌های اعصاب و روان از مهم‌ترین مواردی هستند که مانع از پذیرش متقاضی میشوند).
- قبولی در آزمون عملی
آزمون عملی کنکور علوم ورزشی
داوطلبانی که در مرحله کتبی کنکور سراسری در لیست پذیرفته‌شدگان علوم ورزشی باشند یا متقاضیان دوره‌های بدون کنکور، باید برای آزمون عملی نیز ثبت نام کنند که معمولا در شهریور ماه برگزار می‌شود. موارد آزمون عملی گروه علوم ورزشی شامل موارد زیر است:
- کشش بارفیکس
- دربیل توپ بسکتبال و فوتسال
- دراز نشست با توپ
- پرش از موانع به صورت جفت پا
- چرخیدن روی زمین
- دویدن از رو چوب موازنه
- دو سرعت (بین یک دقیقه مسافت طی شده یا زمان در ۱۰۰ متر)
- پرتاب توپ سه کیلویی از جلوی سینه
- دو استقامت (معمولا ۶ دور اطرف زمین فوتسال)
در همه این موارد تنفس و کنترل تعادل و خستگی داوطلب کنترل میشوند.
کارشناسی رشته علوم ورزشی
دانشجویان در دوره کارشناسی رشته علوم ورزشی باید مجموعا ۱۳۳ واحد را طی ۴ سال و ۸ ترم بگذرانند. واحدهای درسی این رشته شامل برخی دروس عملی و برخی دروس عملی می‌شود:
- دروس عمومی: ۱۹
- دروس پایه: ۱۴
- دروس نظری: ۳۸
- دروس عملی: ۳۶ واحد
- دروس اختیاری: ۲۶ واحد
جدول دروس رشته علوم ورزشی
اطلاع از دروس دانشگاهی رشته‌ها کمک میکند با فضای درسی و علمی آن‌ها آشنا شوید بنابراین در ادامه دروس رشته علوم ورزشی در مقطع کارشناسی را ذکر کرده‌ایم.
| دروس عمومی | ادبیات فارسی، آشنایی با منابع اسلامی، زبان عمومی، تاریخ و تمدن اسلامی، اخلاق اسلامی، انقلاب اسلامی، مبانی نظری اسلام |
| دروس تخصصی نظری | حرکت‌شناسی، آشنایی با روش تحقیق، متون خارجی تخصصی، فیزیولوژی ورزش، بیومکانیک ورزشی، رشد و تکامل حرکتی، حرکت اصلاحی، تغذیه ورزش، فعالیت بدنی و تندرستی، حقوق و اخلاق ورزشی، روش آموزش تربیت بدنی، آسیبشناسی ورزشی، سنجش و اندازه‌گیری در تربیت بدنی، رشد و تکامل حرکتی، یادگیری و کنترل حرکتی، تاریخ تربیت بدنی، اصول و مبانی تربیت بدنی، علوم ورزشی |
| دروس تخصصی عملی | والیبال، بسکتبال، کشتی، بدمینتون، تنیس روی میز، فوتبال، هندبال، آشنایی با نجات غریق، ژیمناستیک، شنا، دو و میدانی، آمادگی جسمانی |
| دروس پایه | فیزیک، شیمی، کمک‌های اولیه، زیست‌شناسی، آناتومی انسانی، فیزیولوژی انسانی، روانشناسی عمومی، بهداشت و ورزش، آمار توصیفی |
| دروس انتخابی نظری | تربیت بدنی و ورزش تطبیقی، تمرین درمانی و توانبخشی ورزشی، دارو و ورزش، زن و ورزش، مبانی فیزیولوژیکی حرکات انسان، فیزیولوژی ورزشی، روانشناسی ورزشی، مبانی اجتماعی فرهنگی ورزش، ترکیب بدن و کنترل وزن، طراحی برنامه‌های ورزشی، علم تمرین، اصول و نظریه‌های مربیگری ورزشی، روش‌های آموزش در ورزش، استعدادیابی در ورزش |
| دروس انتخابی عملی | اسکیت، اسکی، ورزش‌های رزمی، واترپلو، اسب سواری، شیرجه، قایق رانی، شطرنج، دوچرخه سواری، وزنه‌برداری، هاکی، فعالیت‌های موزون، تنیس، ورزش تخصصی، آمادگی جسمانی، ورزش‌های تفریحی، ورزش‌های بومی و سنتی، حرکات نمایشی در جشن‌ها و مراسم ورزشی |
ادامه تحصیل در گرایش های رشته علوم ورزشی
امکان تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکترای علوم ورزشی وجود دارد. علاوه بر این فارغ‌التحصیلانی که علاقه‌مند به تغییر زمینه درسی خود باشند برای شرکت در بسیاری دیگر از گرایش‌های مرتبط با تربیت بدنی و علوم ورزشی امکان ادامه تحصیل دارند که در لیست زیر مشاهده می‌کنید:
- روانشناسی ورزشی
- فیزیولوژی ورزشی (۴ گرایش)
بیومکانیک ورزشی - رفتار حرکتی (۳ گرایش)
- آسیبشناسی و حرکات اصلاحی (۲ گرایش)
- مدیریت ورزشی (۵ گرایش)
دانشگاه های رشته علوم ورزشی
یکی از بهترین دانشگاههای ارائه دهنده علوم ورزشی، دانشگاه فرهنگیان است که آینده شغلی را نیز برای دانشجویان تأمین میکند و البته ۳ مرحله پذیرش در آزمون کتبی کنکور سراسری، پذیرش در آزمون عملی و قبولی در مصاحبه دارد. دانشگاههای سراسری، آزاد و غیر انتفاعی خوب دیگری نیز در رشته علوم ورزشی دانشجو می‌پذیرند که در لیست برخی از آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
- دانشگاه تهران
- دانشگاه بوعلی سینا
- دانشگاه محقق اردبیلی
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه ارومیه
- دانشگاه صنعتی شاهرود
- دانشگاه اراک
- دانشگاه رازی
- دانشگاه الزهرا
- دانشگاه غیر انتفاعی ایوانکی
- دانشگاه غیر انتفاعی خیام
بازار کار رشته علوم ورزشی
علوم ورزشی یکی از رشتههای جذاب مشرک بین ریاضی، تجربی و انسانی است که موفقیت در آن به توانمندی جسمی و علاقه به ورزش دارد. آینده شغلی رشته علوم ورزشی به دلیل تنوعی که در مشاغل موجود برای آن وجود دارد از بازار کار در سطح خوبی خواهد بود. امکان کار در مراکز دولتی و خصوصی زیادی برای رشته علوم ورزشی وجود دارد. یکی از زمینه‌های کاری خوب برای علوم ورزشی، مربی حرکات اصلاحی و کمک به سلامت جسمانی افراد از جمله معمولین و جانبازان است.
افزایش آگاهی امروزه باعث شده که افراد بیشتری به دنبال انجام ورزش، فعالیت جسمی صحیح و اصلاح برفرمی یا مشکلات اسکلتی و عضلانی خود باشند. کارشناسان علوم ورزشی با افزایش دانش، افزایش تجربه، آشنایی با بازار کار، آگاهی از نیاز جامعه و دانش بازاریابی و جذب مشتری میتوانند درآمد خود را افزایش دهند.
وظایف کارشناس علوم ورزشی
بر اساس حوزه کاری، میزان تحصیلات و شغل فرد، وظایف متعددی وجود دارد که باید از عهده آن‌ها بر بیایید:
- برگزاری کلاس‌های ورزشی و آموزشی
- نظارت و مراقبت از تجهیزات ورزشی
- برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های همگانی ورزش
- مربیگری، داوری و برگزاری مسابقات ورزشی
- آماده‌سازی و تدارک اردو برای تیم‌های اعزامی به مسابقات کشوری، جهانی و المپیک
- مشاوره ورزشی به مراجعه‌کنندگان
- تدریس واحدهای تربیت بدنی
مشاغل علوم ورزشی
برای آشنایی بیشتر با آینده شغلی رشته علوم ورزشی لیستی از فضاهای کاری و مشاغل امکان‌پذیر برای آن را در ادامه ذکر کرده‌ایم:
- وزارت ورزش
- وزارت آموزش و پرورش
- وزارت بهداشت
- سازمان تربیت بدنی
- مدارس و دانشگاه‌ها
- مراکز ورزشی و درمانی جانبازان و معلولین
- توانبخشی‌ها
- مراکز کاردرمانی
- فدراسیون رشتههای مختلف ورزشی
- تأسیس باشگاه یا سالن ورزشی
- باشگاه‌ها و مراکز ورزشی
معایب رشته علوم ورزشی
همه رشته در کنار مزایا و نکات مثبت، ممکن است برخی جنبه‌های قابل تأمل نیز داشته باشند که بهتر است قبل از انتخاب به آن‌ها فکر کنید. امکان مصدومیت حین کار یا درآمد کمتر در بخش دولتی را می‌توان از معایب رشته علوم ورزشی در نظر گرفت.
مزایای رشته علوم ورزشی
با توجه به اینکه دانشجویان این رشته، کار در رشتههای ورزشی متعددی را تجربه می‌کنند، میتوانند با افزایش مهارت‌های خود، در زمینه‌های بسیار متنوعی فعالیت داشته باشند یا در چند زمینه همزمان کار کنند. همین مسئله می‌تواند به افزایش درآمد آن‌ها کمک کند. همچنین یکی دیگر از مزایای علوم ورزشی، امکان کار مستقل به صورت مربی آنلاین یا تأسیس باشگاه و سالن ورزشی است.
سخن پایانی
امروزه تربیت بدنی از حدود اهداف گذشته خود فراتر رفته و به عنوان یک رشته دانشگاهی قلمرو وسیعی از دانش‌ها و علوم را از جمله مبانی روانشناسی، جامعه‌شناسی، فیزیولوژی و آناتومی را به‌کار گرفته است. از اهداف گسترده این رشته می‌توان به توسعه تعلیم ورزش، یادگیری و تکامل حرکتی، روانشناسی ورزشی، جامعه‌شناسی ورزشی، طب ورزشی، تغذیه ورزشی، حرکت درمانی، اقتصاد و بازایابی ورزشی، توریسم ورزشی، مدیریت ورزشی، فیزیولوژی ورزشی و بالینی اشاره کرد.
یکی از رشتههای مشابه با تربیت بدنی که بیش از ورزش، به مطالعه تئوری مباحث مرتبط با سلامت فیزیک و فعالیت بدنی میپردازد، علوم ورزشی است که علاقه‌مندان میتوانند از طریق کنکور رشتههای ریاضی، تجربی و انسانی آن را انتخاب کنند. امکان ادامه تحصیل در این رشته با سایر گرایش‌های مشابه گروه علوم ورزشی تا دکترا وجود دارد. بازار کار رشته علوم ورزشی با توجه به گسترش روز به روز توجه به سلامتی، تنوع مشاغل و گستردگی زمینه‌های فعالیت، از شرایط خوبی برخوردار است.
سوالات متداول
- تفاوت رشته علوم ورزشی یا تربیت بدنی چیست؟
علیرغم تشابه بسیاری که بین این دو رشته وجود دارد، اما تربیتبدنی به خصوص در سطح کارشناسی، به فعالیتها ورزشی و فیزیکی میپردازد. در حالیکه در علوم ورزشی دروس تئوری مربوط به ورزش و علم ورزش بیشتر هستند. - گرایش های رشته علوم ورزشی چه هستند؟
علوم ورزشی یک گرایش دارد اما برای ادام تحصیل در مقاطع بعدی میتوانید در رشتههای مختلف گروههای نزدیک به علوم ورزشی شامل روانشناسی ورزشی، فیزیولوژی ورزشی، بیومکانیک ورزشی، رفتار حرکتی، آسیبشناسی و حرکات اصلاحی و مدیریت ورزشی شرکت کنید. - آیا امکان تحصیل بدون کنکور رشته علوم ورزشی وجود دارد؟
بله، هر سال سازمان سنجش لیستی از دانشگاههای آزاد، علمی کاربردی و غیر انتفاعی پذیرنده دوره بدون کنکور علوم ورزشی را اعلام میکند که بر اساس سوابق تحصیلی انتخاب میشوند و با پرداخت شهریه میتوانند درس بخوانند.
