مفاهیمی مانند کوتاه و بلند در طول زمان و با دیدن، شنیدن و تجربه‌کردن در ذهن کودکان جا می‌افتند. این دسته از مفاهیم، به مفاهیم قیاسی معروف‌اند؛ یعنی از آن‌ها برای مقایسه ۲ یا چند چیز با یکدیگر استفاده می‌کنیم. مثلا وقتی می‌گوییم: «این مداد بلند است»، در حال مقایسه مداد موردنظر با مداد دیگری هستیم. اما هنگام آموزش مفهوم کوتاه و بلند به کودکان، بهتر است چگونه عمل کنیم؟ ما در این مقاله به بررسی تمام جزئیات آموزش صحیح کوتاه و بلند به کودکان می‌پردازیم. بیایید ابتدا از تعریف بلند و کوتاه شروع کنیم:
بلند چیست؟
وقتی دو چیز روی سطحی یکسان باشند، گزینه‌ای را که قد و درازای بیشتری دارد، بلند می‌گویند. برای مثال:
- قد یک کودک ۱۰ ساله از کودکی ۲ ساله بلندتر است، چون وقتی کنار هم می‌ایستند، سر کودک ۱۰ ساله فاصله بیشتری از زمین (سطح) دارد.
- یک ساختمان ۸ طبقه از ساختمانی ۳ طبقه بلندتر است، چون فاصله آخرین طبقه ساختمان ۸ طبقه از سطح زمین بیشتر است.
- بطری آب‌معدنی یک‌ونیم لیتری از بطری آب‌معدنی نیم‌لیتری بزرگ‌تر است، چون اولی درازتر از دومی‌ست.
کوتاه چیست؟
وقتی دو چیز روی سطحی یکسان باشند، گزینه‌ای را که قد و درازای کمتری، کوتاه می‌گویند. برای مثال:
- یک ماشین سواری از یک کامیون کوتاه‌تر است، چون وقتی کنار هم می‌ایستند، فاصله ماشین سواری با سطح زمین کمتر است.
- گربه از زرافه کوتاه‌تر است، چون قد گربه به شاخه‌های درخت نمی‌رسد اما قد زرافه می‌رسد.
مراحل آموزش مفهوم کوتاه و بلند به کودکان
اگر نمی‌دانید آموزش کوتاه و بلند را از کجا شروع کنید، طبق مراحل زیر پیش بروید:
- ابتدا مفهوم کوتاه و بلند را به فرزندتان توضیح دهید و در حین آموزش، با باز و بسته‌کردن دست‌ها، تفاوت بین آن‌ها را برای کودک ملموس کنید.
- برای درک بهتر کودک، معنای هر کدام را از طریق متضادش بیان کنید: بلند در برابر غیر بلند (کوتاه) و کوتاه در برابر غیر کوتاه (بلند).
- به کمک مثال‌هایی از دنیای واقعی، به کودک کمک کنید تا مفهوم بلند و کوتاه را زودتر یاد بگیرد.
- در هر فرصتی، کودک را تشویق به مقایسه درازای اشیاء و اشکال مختلف با یکدیگر بکنید.
- متر یا خط‌کشی به کودک بدهید و تشویقش کنید که اشیاء مختلف را اندازه بگیرد.
- از بازی‌ها و فعالیت‌های مختلف برای تمرین‌دادن کودک استفاده کنید.
- مدام تکرار کنید تا مفاهیم کوتاه و بلند ملکه ذهن کودک شوند.
بازی و فعالیت برای آموزش کوتاه و بلند به کودک
در ادامه چند بازی و فعالیت مناسب برای آموزش مفهوم کوتاه و بلند به کودکان پیش‌دبستانی برایتان می‌آوریم.
بازی برج سازی
از فرزندتان بخواهید با اسباب‌بازی آجرهای خانه‌سازی یک خانه ۲ طبقه و یک خانه ۵ طبقه درست کند. بعد از اینکه خانه‌ها را درست کرد، به او بگویید آن‌ها را کنار هم بگذارد و بگوید که کدام یک از آن‌ها بلندتر و کدام‌یک کوتاه‌تر است.
مسابقه مقایسه اشیاء کوتاه و بلند
از فرصت‌های مختلف برای برگزاری این مسابقه استفاده کنید. مثلا وقتی در خانه کنار هم نشسته‌اید یا وقتی در پارک هستید، مسابقه بگذارید که چه کسی می‌تواند تعداد بیشتری شئ بلند و کوتاه را در محیط پیدا کند. مثلا در خانه:
- کمد لباس‌ها از میز غذاخوری بلندتر است.
- پنجره حمام از در حمام کوتاه‌تر است.
- پدر از مادر بلندتر است.
- گاز از یخچال کوتاه‌تر است.
هر کس بتواند مثال‌های بیشتری بزند، برنده است. بعضی وقت‌ها اجازه دهید فرزندتان برنده شود و سپس با جایزه‌دادن او را تشویق کنید.
بازی معیار کوتاهی و بلندی
یک خط‌کش، چوب، میله یا هر چیز دیگری را به‌عنوان معیار تعیین کنید و از کودک بخواهید، داخل خانه یا حیاط بگردد و ۵ شئ بلندتر و ۵ شئ کوتاه‌تر از آن را بجوید. این بازی هم برای کودک جذابیت دارد و هم درک معیار کوتاهی و بلندی را برایش آسان‌تر می‌کند.
سایه بازی
در یک روز آفتابی با فرزندتان بیرون بروید و از او بخواهید به سایه‌ها نگاه کند. از مقایسه سایه‌های خودتان ۲ نفر شروع کنید و سپس سراغ سایه درختان، خانه‌ها، تابلوها و … بروید و درباره کوتاهی و بلندی آن‌ها صحبت کنید. به‌عنوان‌مثال، از کودک بپرسید:
- «سایه من کوتاه‌تره یا سایه تو؟»
- «سایه کدوم یکی از درخت‌ها بلندتره؟»
سایه‌ها به‌خودی‌خود برای کودکان جذابیت دارند و طرح بازی با آن‌ها برایشان لذت‌بخش است.
دسته‌بندی اشیاء براساس بلندی و کوتاهی
- ۵ نوع وسیله مختلف مانند عروسک، قاشق‌وچنگال، قابلمه، مداد و لیوان در ۲ اندازه مختلف انتخاب کنید و جلوی کودک بگذارید.
- دو سبد به کودک بدهید.
- از او بخواهید که وسایل کوتاه را در یکی از سبدها و وسایل بلند را در دیگری بیندازد.
چینش نوارهای رنگی براساس اندازه آن‌ها
چند نوار رنگی در اندازه‌های مختلف برای کودک برش بزنید و از او بخواهید آن‌ها را از کوتاه به بلند، روی زمین پهن کند. برای جذاب‌تر کردن این فعالیت، بعد از مرتب‌سازی نوارهای رنگی به کودک بگویید که به‌ترتیب و از کوتاه به بلند، روی نوارها بپرد. سپس از او بخواهید که مثلا روی دومین، سومین یا چهارمین نوار بلند بپرد.
خط‌کشیدن دور اشیاء بلندتر یا کوتاه‌تر
یک دفتر بردارید و اشیاء مختلفی را با اندازه‌های متفاوت درون آن رسم کنید. اشیاء را تا حد امکان نزدیک به هم رسم کنید تا تشخیص بلندی و کوتاهی برای کودک راحت‌تر باشد. سپس از کودک بخواهید دور اشیاء بلندتر یا کوتاه‌تر خط بکشد.
مقایسه قد حیوانات و درختان
تصویر حیوانات مختلف را به کودک نشان دهید و از او بخواهید که حدس بزند، کدام حیوان از بقیه حیوان‌ها بلندتر است. همین تمرین را با استفاده از تصویر درختان تکرار کنید.
استفاده از کاربرگ تمرین کوتاه و بلند
برای آموزش و تمرین مفهوم کوتاه و بلند کاربرگ‌های خاصی وجود دارد که می‌توانید آن‌ها را برای فرزندتان تهیه کنید. در این کاربرگ‌ها مثال‌ها و تمرین‌های متنوعی وجود دارد که در یادگیری بهتر و سریع‌تر مفهوم کوتاه و بلند به کودکان مفید هستند.
سخن پایانی
مفهوم کوتاه و بلند از مفاهیم پایه‌ای ریاضی به حساب می‌آید و یادگیری‌اش برای تسلط بر مفاهیم پیچیده‌تر هندسی و ریاضیاتی ضروری‌ست. برای آموزش کوتاه و بلند به کودکان، ابتدا به کودک توضیح دهید که بلند و کوتاه متضاد یکدیگرند و با هم تعریف می‌شوند. سپس با استفاده از مثال‌های واقعی باعث درک بهتر این مفاهیم در ذهن کودک شوید. تمرین و تکرار رمز موفقیت است، پس مدام با طراحی و اجرای بازی‌ها و فعالیت‌های مختلف، مفهوم کوتاه و بلند را برای کودک تکرار کنید.
سوالات متداول
- چگونه مفهوم کوتاه و بلند را به کودکان بیاموزیم؟
ابتدا هر کدام از آن‌ها را به‌کمک متضادش برای کودک توضیح دهید و سپس با مثال‌های واقعی و بازی‌های متعدد، آن را در ذهن کودک تثبیت کنید. روش‌های توضیح و تمرین مفهوم کوتاه و بلند به کودکان را در متن مقاله به‌صورت کامل توضیح داده‌ایم.
- چه بازی‌هایی برای آموزش کوتاه و بلند به کودکان مناسب‌اند؟
سایه‌بازی، برج‌سازی، اندازه معیار، مسابقه شناسایی، نوارهای رنگی کوتاه و بلند، مقایسه قد حیوانات و درختان و دسته‌بندی اشیاء بر اساس کوتاهی و بلندی، از بازی‌ها و فعالیت‌های جالب برای آموزش این ۲ مفهوم به کودکان‌اند.
