همه ما بارها دچار عدم تمرکز شده‌ایم، نسبت به عملکرد خود ناراضی بوده‌ایم یا به دلیل انباشته شدن کار و درس نیاز به بیدار ماندن در طول شب داشتیم. اما تا حد حاضریم این مشکلات را از راه‌های سریع‌الثر اما با عوارض و خطرات طولانی مدت رفع کنیم؟ قرص ریتالین یکی از داروهای رایج برای بیش فعالی کودکان بوده و افزایش تمرکز یکی از اثرات وسوسه‌برانگیز آن است. اما در خوابگاه‌ها، مدارس و کتابخانه‌ها افرادی با سوءاستفاده از ناآگاهی و مشکلات جوانان، این دارو را به عنوان راه افزایش تمرکز و یادگیری پیشنهاد می‌کنند. اما آیا واقعا ریتالین اعتیاد آور نیست؟ همه افراد می‌توانند از ریتالین استفاده کنند؟ مصرف خودسرانه قرص ریتالین برای درس خواندن عواقبی ندارد؟ در این مقاله می‌خواهیم اثرات مثبت و منفی داروی ریتالین را بررسی کنیم تا در مورد مصرف آن تصمیم درستی بگیرید.
ریتالین با مغز چه می کند
ریتالین یا متیل فنیدات از مشتقات آمفتامین‌ها محسوب میشود که روی سیستم عصبی و فعل و انفعالت مغزی اثر می‌گذارد. این دارو به صورت قرص، کپسول، پودر یا گاهی به صورت تزریقی استفاده میشود. این دارو با اثر بر قشر مغز و تالاموس، منجر به افزایش هورمون دوپامین میشود.
دوپامین چیست؟
دوپامین به بالانس عملکردهای مغز در افراد مبتلا به اختلالات، بهبود رفتار، کاهش تکانشگری، بهبود تعال اجتماعی و فرایندهای شناختی افراد مبتلا به اختلالات مرتبط با بیش‌فعالی می‌انجامد.
نکته مهم: شاید بد نباشد کمی منفی‌نگری درباره اختلالاتی مانند بیش فعالی را کنار بگذاریم و به عنوان یک مشکل لاینحل به آن نگاه نکنیم. سری به این مطلب بزنید: مزایای بیش فعالی
جهت دریافت آخرین اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان شماره تماس خود را وارد نمایید
موارد مصرف قرص ریتالین
ریتالین در موراد متعددی برای کنترل علائم و اختلالاتی مانند موارد زیر توسط متخصصان روانپزشکی تجویز میشود:
- بیش فعالی در افراد مبتلا به ADHD و اوتیسم
- افسردگی
- اختلال خواب مانند نارکولپسی (خواب غیرارادی و ناگهانی طی روز)
- صدمات مغزی
- سرطان
- درد
- اختلالات شناختی
کنترل علائم و مشکلات مربوط به بیش فعالی، رایج‌ترین کاربرد قرص ریتالین برای کودکان است. در این مورد مصرف ریتالین کم‌عارضه‌ترین و موثرترین دارو به شما می‌رود. اما جالب است بدانید که بسیاری از روش‌های درمانی مکمل مانند بازی درمانی، رواندرمانی و و ورزش برای کودکان بیش فعال، در صورت تداوم می‌توانند اثراتی مشابه با داروهای محرک مغز مانند ریتالین داشته باشند! در عین حال که اثرات مثبت دیگری نیز دارند و مهمتر از آن، عارضه‌ای ایجاد نمی‌کنند. هرچند تصمیم‌گیری نهایی در این موارد، فقط بر عهده روانپزشک است.
موارد منع مصرف قرص ریتالین
در موارد زیر مصرف این دارو منع میشود:
- سابقه اضطراب بالا
- فشار عصبی
- بیمارانی با واکنش حاد استرس
- عصبانیت همراه با بیقراری
- حالت‌های خستگی مفرط طبیعی
- حساسیت مفرط نسبت به دارو
- ابتلا به فشار خون بالا
- ابتلا به گلوکوم (آب سیاه)
- افسردگی‌های قابل درمان با داروهای ضد افسردگی رایج
- اختلال دو قطبی
- تیک‌های حرکتی (به جز سندرم توره یا نشانگان ژیل دولاتوره)
- پرکاری تیروئید
- کودکان زیر ۶ سال
با توجه به عوارض درمان نکردن بیش فعالی، اگر ریتالین توسط پزشک تجویز شده باشد باید طبق نظر متخصص مصرف را ادامه دهید. همچنین پیشنهاد می‌کنیم از روش‌ها مکمل در کنار دارودرمانی کمک بگیرید.
عوارض جانبی مصرف قرص ریتالین
هر دارویی به موازات اثرات مثبت اثرات جانبی نیز دارد که میزان شیوع برخی از آن‌ها زیاد و طبیعی است و برخی شیوع کمتری دارند. وقتی متخصصین این دارو را با توجه به شرایط کودک تجویز می‌کنند، طبیعتا اثرات مثبت آن در قیاس با عوارض جانبی احتمالی، ارزش بالاتری دارد. برخی از عوارض جانبی شایع و کوتاهمدت این دارو عبارتند از موارد زیر:
- افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون
- افزایش دمای بدن
- گشاد شدن مردمک‌های چشم
- اختلال در خواب
- توهم
- تحریک‌پذیری و حساسیت بالا
- پانیک (حملات ترس)
- سرگیجه
- کاهش اشتها و کاهش وزن
- پرخاشگری
- خشکی دهان
- تعریق بیش از اندازه
- درد شکمی
- کاهش رشد قد
مصرف ریتالین برای دانش آموزان و کنکوری ها
همانطور که گفتیم این دارو اثرات کوتاهمدت و مثبتی ایجاد می‌کند که وسوسه مصرف خودسرانه آن را در بین محصلان افزایش داده است. اثراتی که فقط در زمانی مثبت تلقی می‌شوند که مصرف ریتالین زیر نظر متخصص روانپزشک و در جهت درمان انجام شوند. فشار اطرافیان و استرس امتحان از مهمترین علل مصرف این قرص در بین دانش‌آموزان هستند. تبلیغات و باورهای نادرست درباره اثرات ریتالین از دیگر دلایل روی آوردن دانش‌آموزان معمولا به مصرف این دارو هستند:
- بالا بردن تمرکز
- افزایش حس شفافیت ذهنی
- حس سرخوشی
- بالا رفتن قدرت یادگیری
- فهم مسائل دشوار بعد از مصرف ریتالین
- بیدار ماندن در شب امتحان
- یادگیری با یک بار مطالعه
خطرات قرص ریتالین برای درس خواندن
در شروع مصرف ریتالین برای کنکور، خون‌رسانی به مغز افزایش پیدا می‌کند و به دلیل بالا رفتن سوخت و ساز، گلوکز بیشتری نیز استفاده میشود. اما همین ساز و کار خصوصا در افرادی که نیازی به مصرف ریتالین ندارند، منجر به بروز مشکلاتی میشود:
- با هر بار مصرف ریتالین بسیار پر انرژی می‌شوید اما به محض از بین رفتن اثرات آن، انرژی و توان ذهنی شما کمتر از قبل خواهد بود.
- اثرات ریتالین بعد از گذشت ۴ تا ۶ ساعت از بین می‌رود و منجر به کاهش انرژی و خستگی میشود.
- فرد برای اینکه بتواند دوباره درس بخواند، باید دوباره قرص ریتالین مصرف کند.
- به دلیل کاهش و افزایش مداوم انرژی با مصرف ریتالین، فرد همیشه احساس کسلی و خستگی دارد و کم‌توجه و بی‌انرژی‌تر از زمانی است که ریتالین استفاده نمی‌کرد.
- مصرف ریتالین در افرادی که مبتلا به ADHD نیستند، ساز و کارهای شیمیایی مغز که مرتبط با رفتارهای پرخطر، اختلال خواب و عوارض نامطلوب این دارو هستند، تشدید می‌شوند.
مراحل ترک ریتالین در دانش آموزان و کنکوری ها
دانش‌آموز با استفاده از قرص ریتالین برای درس خواندن و مشاهده اثرات کوتاه مدت آن وسوسه میشود که باز هم از این دارو استفاده کند. غافل از اینکه با هر بار استفاده میزان اثرگذاری کاهش پیدا می‌کند و از طرفی فرد بعد از مدتی برای تمرکز طبیعی نیز احتیاج به مصرف ریتالین دارد. وابستگی به ریتالین نوعی اعتیاد است که علائم مختلفی ایجاد می‌کند. ریتالین با ایجاد وابستگی جسمی و روانی، در صورت مصرف خودسرانه اعتیارآور است. بنابراین قطع ناگهانی آن توصیه نمیشود. برای ترک کردن ریتالین باید تحت نظر روانپزشک، پزشک و روانشناس باشید.
علائم اعتیاد به ریتالین
- تیک عصبی
- کاهش اشتها و کاهش وزن زیاد
- افزایش ضربان قلب
- بالا رفتن فشار خون
- افسردگی
- اختلال در خواب
- تحریک‌پذیری بالا
جایگزین های ریتالین برای درس خواندن
راه‌های زیادی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها بتوانید بدون تحمل عوارض و خطرات سوءمصرف و وابستگی، دوپامین را به صورت طبیعی در مغز افزایش دهید و انرژی و توانایی خود را بالا ببرید:
- ورزش مداوم و سبک مانند پیاده‌روی و شنا
- کوهنوردی
- تمرینات آرام‌بخش مانند یوگا و مدیتیشن
- استفاده از مکمل‌های غذایی حاوی مینرال‌ها و ویتامین‌های گروه ب
- مصرف بیشتر میوه
- دریافت نور مناسب طی روز
- خواب منظم، با کمیت و کیفیت مناسب
- افزایش مصرف پروتئین‌ها
- کاهش مصرف قندهای ساده و مواد غذایی شیرین
- رواندرمانی
- افزایش تعامل با خانواده با بازی‌های گروهی
- حضور بیشتر در طبیعت
- نگهداری و مراقبت از گل
- برنامه‌ریزی دقیق و حفظ تداوم در مطالعه طی ترم تحصیلی
- درمان و کنترل اهمال‌کاری
نکات مهم مصرف قرص ریتالین برای دانش آموزان
- مصرف خودسرانه ریتالین میتواند عوارض جبران‌ناپذیری داشته باشد بنابراین شروع، میزان مصرف و قطع کردن آن فقط با نظارت روانپزشک مجاز است.
- حتما لیست مشکلات، حساسیت‌های دارویی و غذایی، بیماری‌ها و سایر داروهای مصرفی کودک را در اختیار متخصص قرار دهید.
- معمولا باید مصرف این دارو را در دوران بلوغ متوقف کرد.
- این دارو نباید برای درمان خستگی مفرط طبیعی یا افسردگی‌هایی که با داروهای امن‌تر قابل درمان هستند، استفاده شود.
- نیاز به ادامه مصرف ریتالین باید مرتب ارزیابی شود.
- آزمایشات منظم برای بررسی اثرات و عوارض ریتالین بر بدن، باید تحت نظر پزشک انجام شوند.
- در تعطیلات و زمان‌هایی که مصرف ریتالین ضرورت ندارد می‌توان با تشخیص پزشک مصرف آن را کاهش داد یا قطع کرد.
- افزایش درجه حرارت بدن، بی‌نظمی ضربان قلب، سردرد، تهوع، هذیان‌گویی، لرزش بدن، افزایش فشارخون و تشنج عوارض مصرف بیش از اندازه ریتالین هستند و در این صورت باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- به جای مصرف ریتالین، از سایر روش‌های درمانی مانند رفتار درمانی و رواندرمانی برای بهبود مشکلات روحی یا کنترل عدم تمرکز استفاده کنید.
- ترک کردن ناگهانی ریتالین باعث بروز عوارض ترک کردن دارو مانند مشکلات خواب، خستگی و افسردگی میشود.
- اگر فرزند شما زیر نظر پزشک در حال مصرف ریتالین است، این موضوع را به مسئول بهداشت یا معلم اطلاع دهید و به او درباره زمان مصرف دارو و عوارض احتمالی آن توضیح دهید.
سخن پایانی
ریتالین یا متیل فندیت یکی از داروهای محرک دستگاه عصبی است که بیشتر برای کنترل علائم برخی اختلالات مانند بیش‌فعالی و افسردگی شناخته شده است. مصرف این دارو فقط باید توسط پزشک متخصص تجویز و میزان آن کنترل شود. اغلب داروهای روانپزشکی با هدف درمان یا رفع علائم ناشی از بیماری‌ها و اختلالات در طولانی مدت تجویز می‌شوند. بنابراین اثر بلندمدت آن‌ها مد نظر است و در عین حال باید در طول مصرف فرد مورد نظر از نظر اثرگذاری و عوارض جانبی که برای همه داروها وجود دارد مورد بررسی قرار بگیرد.
لیست بلندبالای عوارض و موارد منع مصرف این دارو، نشان می‌دهد که مصرف ریتالین برای کنکور، با اهداف کوتاه مدت و به صورت خودسرانه، تا چه حد مضر و آسیب‌زننده است.
سوالات متداول
- قرص ریتالین برای درس خواندن مفید است؟
هرگز نباید از ریتالین برای درس خواندن استفاده کرد چون این دارو فقط برای افرادی که مبتلا به اختلالات تمرکزی هستند تجویز میشود و حتی در این افراد نیز، شروع و میزان مصرف باید تحت نظر روانپزشک باشد. در غیر این صورت عادت به دارو ایجاد میشود و حتی ممکن است منجر به اعتیاد شود. - آیا مصرف ریتالین برای افراد سالم بی خطر است؟
برای افراد سالم که منع مصرف ریتالین ندارند، این دارو خطری ندارد به شرط اینکه تحت نظارت پزشک تجویز و استفاده شود. اما فراموش نکنید که هر دارویی به موازات اثرات خوب، عوارضی نیز دارد. - آیا ریتالین اضطراب کنکور را کاهش می دهد؟
ریتالین اثرات کوتاهمدتی برای افزایش تمرکز دارد اما با توجه به عوارض کوتاهمدت و بلند مدت، موارد ممنوعیت این دارو و احتمال بالای ایجاد سوء مصرف، به هیچ عنوان مصرف خودسرانه با هدف مطالعه شب امتحان توصیه نمیشود. - آیا مصرف ریتالین برای کنکور عوارض دارد؟
مصرف این دارو فقط تحت شرایط خاصی و در صورت نداشتن موارد منع مصرف تنها با اجزاه پزشک متخصص مجاز است. بنابراین هر نوع سو مصرف یا مصرف خودسرانه ریتالین میتواند عوارض جبران ناپذیری مانند بیقراری، اختلال خواب، افزایش دمای بدن، تشنج، وابستگی و حتی مرگ را به دنبال داشته باشد. - قرص ریتالین اعتیاد آور است؟
با توجه به اثرات مثبت ریتالین مانند افزایش تمرکز و سرخوشی موقت، امکان وابستگی و اعتیاد به این دارو بسیار بالا است. از طرفی برای مشاهده این اثرات در مدت طولانی، نیاز به افزایش دوز ریتالین وجود دارد و این نیز دلیل دیگری بر افزایش احتمال سوپ مصرف این دارو است.
