بلندخوانی همان کتابخوانی برای کودکان توسط والدین، مربیان و آموزگاران است که طبق اصول خاصی انجام می‌شود. بلندخوانی متن‌های آموزشی و سرگرم‌کننده فواید زیادی برای رشد شناختی و عاطفی کودکان دارد. به‌عنوان‌مثال، بلندخوانی باعث افزایش دایره واژگان کودکان می‌شود و افزایش گنج‌واژه کودکان نیز تاثیر زیادی بر رشد هیجانی و بهبود عملکرد تحصیلی آن‌ها می‌گذارد. اما بلندخوانی چیست، دقیقا چه فوایدی دارد، چه کتاب‌هایی برای بلندخوانی مناسب‌اند و در حین بلندخوانی باید چه نکاتی را رعایت کرد؟
بلند خوانی چیست؟
بلندخوانی (Reading Aloud) بهمعنای خواندن یک متن برای کودکان باتوجه به لحن، زیر و بمی، سرعت، مکث و به‌صورت کلی فراز و فرودهای آن متن است. برقراری تماس چشمی و برگزاری پرسش و پاسخ در حین خواندن متن، از دیگر ویژگی‌های بارز بلندخوانی‌ست. بلندخوانی بیش از آنکه مانند گویندگی داستان‌های رادیویی یا پادکست‌ها به تخصص نیاز داشته باشد، نیازمند شور و هیجان در تعامل با کودکان است.
هدف از بلندخوانی، درگیرکردن و افزایش تعامل کودکان با متن است. هر چه خواننده سرحال‌تر باشد و با شور و نشاط بیشتری متن را بخواند، کودکان بیشتر به آن توجه می‌کنند و بیشتر از آن یاد می‌گیرند. برعکس جمله معروف «مستمع صاحب‌سخن را بر سر ذوق آورد»، در بلندخوانی این صاحب‌سخن است که توجه شنونده را جلب می‌کند.
جهت دریافت آخرین اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان شماره تماس خود را وارد نمایید
فواید بلندخوانی برای کودکان و دانش‌آموزان
آگاهی از فواید بلندخوانی به شما کمک می‌کند تا در زمان کتابخوانی، دقت بیشتری برای دستیابی به مزایای آن برای کودکان داشته باشید. بلندخوانی اگر به‌درستی اجرا شود، فواید بی‌شماری برای کودکان به ارمغان می‌آورد که موارد زیر از مهم‌ترین‌ها هستند:
تقویت دایره واژگان: مهمترین مزیت بلندخوانی
هر داستان یا متنی حداقل چند واژه جدید و ناآشنا برای کودکان دارد. افزایش گنج‌واژه یا همان دایره واژگان کودکان، باعث بهبود تعاملات آن‌ها می‌شود و بر اساس تحقیقات، ارتباط نزدیکی با پیشرفت تحصیلی در سنین مدرسه دارد.
افزایش سواد و اطلاعات عمومی
کودکان در طول بلندخوانی با انواع مختلفی از کتاب‌ها، نویسندگان آشنا می‌شوند و چیزهای جدیدی درباره موضوعات مختلف یاد می‌گیرند. در یک کتاب با حیوانات، در کتابی دیگر با طبیعت و خلاصه در هر کتابی با دانستنی جدیدی آشنا می‌شوند. علاوه‌براین، بلندخوانی باعث افزایش علاقه کودکان به کتابخوانی می‌شود که به‌نوبه‌خود در افزایش سواد و اطلاعات عمومی آن‌ها تاثیر زیادی دارد.
تقویت درک مطلب
درک مغز یا همان لُب کلام گوینده و نویسنده، مهمترین هدف ما از گوش‌دادن و مطالعه‌کردن است. شاید به نظر برسد که درک معنای یک مطلب کار سختی نیست، اما وقتی به تفاوت نظرها و بدفهمی‌های رایج در جامعه نگاه کنیم، اهمیت درک مطلب را بیشتر می‌فهمیم. بلندخوانی یکی از بهترین روش‌ها برای بهبود درک مطلب در کودکان و دانش‌آموزان است.
بهبود توجه، تمرکز و حافظه کودکان
کودکان برای شنیدن یک متن باید تمام حواسشان را به آن بدهند تا از محتوای آن عقب نمانند. این مسئله باعث بهبود توجه و تمرکز کودکان می‌شود. علاوه‌براین، آن‌ها خصوصا هنگام شنیدن داستان باید بتوانند شخصیت‌ها و اتفاقات را به یاد بسپارند. تلاش برای تمرکز بر جزئیات به بهبود حافظه کودکان می‌کند.
یادگیری مهارت های حل مسئله
در همه متن‌ها و خصوصا داستان‌ها، همواره مشکل یا مسئله‌ای وجود دارد که باید راهی برای حل آن پیدا کرد. کودکان با شنیدن این مشکل‌ها و نحوه حل آن‌ها، به‌مرور با مهارتهای حل مسئله و استفاده از آن‌ها آشنا می‌شوند.
توسعه تفکر نقاد
یکی از ویژگی‌های بارز بلندخوانی، برگزاری پرسش و پاسخ در حین انجام آن است. سوال‌پرسیدن یا فکر به یک سوال و رویداد، به تقویت تفکر انتقادی کودکان کمک می‌کند.
افزایش صمیمیت بین کودکان با والدین و معلمان
بلندخوانی یک فعالیت مشارکتی، دوطرفه و فعالانه است و باعث افزایش تعاملات مستقیم والدین و معلمان با کودکان می‌شود. علاوه‌براین، خواندن با آب‌وتاب و تاثیرگذار یک متن برای کودکان، باعث نزدیکی دل‌ها و در نتیجه افزایش صمیمیت می‌شود.
توضیح موضوعات درسی سخت به زبانی ساده
فهم بعضی از موضوعات درسی، مخصوصا موضوعات انتزاعی مانند ریاضیات، برای کودکان سخت است. اگر بتوان راهی برای آموزش این موضوعات به کمک داستان و متن پیدا کرد، درک آن‌ها برای کودکان راحت‌تر می‌شود.
تلفیق آموزش با سرگرمی
خواندن متن‌ها و به اشتراک‌گذاری نوشته‌ها و دانسته‌ها، حس خوب و لذت‌بخشی به کودکان می‌دهد. اگر داستان‌ها و متن‌ها را با توجه به علایق کودکان و دانش‌آموزان انتخاب کنید هم که میزان جذابیت محتوای آن‌ها برایشان بیشتر می‌شود.
کتاب مناسب برای بلند خوانی
اما چه کتابی برای بلندخوانی مناسب است؟ عوامل زیادی در انتخاب کتاب مناسب برای بلندخوانی تاثیرگذارند که در ادامه به مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
متن کوتاه و متناسب با سن کودک
قطعا خواندن یک رمان باعث خستگی کودکان می‌شود. داستان و متن نباید بیش از حد طولانی باشد. با افزایش سن و دامنه تمرکز کودکان، به‌مرور می‌توانید متن‌های طولانی‌تری برای آن‌ها بخوانید. برای کودکان پیش‌دبستانی:
- جملات باید کوتاه باشند.
- متن هر صفحه باید نسبت به تصویر آن فضای کمتری را اِشغال کرده باشد.
- محتوا باید کاملا ساده و قابل فهم باشد و کودک اکثر کلمات آن را بشناسد.
کتاب متناسب با هدف
انتخاب متن بلندخوانی را بر اساس هدف آن انجام دهید؛ مثلا اگر به‌دنبال آموزش نظم به کودکان هستید، کتابی با این مضمون برایشان بخوانید. افزایش دایره واژگان، بهبود مهارتهای شخصی و اجتماعی و آموزش مفاهیم علمی از مهمترین اهداف بلندخوانی برای کودکان هستند.
محتوای موردعلاقه کودکان
کتاب‌ها و داستان‌هایی را انتخاب کنید که موضوع و شخصیت‌های آن برای کودکان جذاب و آشنا باشد. علاوه‌براین، هر کودکی علاقه‌مندی‌های خاص خود را دارد که والدین در انتخاب کتاب برای بلندخوانی باید به آن‌ها توجه کنند.
کتاب‌های آهنگین و قافیه‌دار
کودکان از کتاب‌ها و داستان‌های تصنیفی و آهنگین لذت زیادی می‌برند. هر چه قافیه و ضرب‌آهنگ یک متن جفت‌وجورتر باشد، کودکان علاقه بیشتری به خواندن آن پیدا می‌کنند. کودکان از جملات تکرارشونده که مانند ترجیع‌بند در پایان هر قسمت تکرار می‌شوند هم خوششان می‌آید.
زمان مناسب بلند خوانی برای کودکان
اکثر والدین، شب‌ها و پیش از خواب برای فرزندشان داستان می‌خوانند. داستان‌های شب فواید زیادی هم دارند و کودکان را برای یک خواب عمیق و آرام آماده می‌کنند. اما اگر شما معمولا شب‌ها موقع خواب خیلی خسته هستید و فقط دوست دارید سریع‌تر فرزندتان را بخوابانید و استراحت کنید، در طول روز و موقعیت‌هایی مثل زیر هم می‌توانید برایشان کتاب بخوانید:
سر میز شام یا بلافاصله بعد از آن
بچه‌ها معمولا آن را غذا می‌خورند و بعد از غذا هم کمی سنگین و آرام هستند. شما احتمالا زودتر غذا را تمام می‌کنید و فرصت کمی کتابخوانی برای کودک را در اختیار خواهید داشت.
پخش کتاب صوتی در ماشین یا با گوشی
کتاب‌های صوتی و پادکست‌ها برای اکثر ما که شاید وقتی برای کتاب‌خواندن نداشته باشیم، هدیه‌ای بزرگ هستند. چند کتاب داستان صوتی و جذاب همیشه روی فلش یا گوشی داشته باشید و داخل ماشین یا موقعیت‌های آزاد دیگر برای کودک پخش کنید.
مدت زمان روزانه بلندخوانی برای کودکان
به عوامل زیادی بستگی دارد که ۲ مورد از آن‌ها مهم‌ترند:
- سن کودک: به‌عنوان‌مثال، بچه‌های ۲-۳ ساله نهایتا ۵ دقیقه بتوانند روی یک موضوع تمرکز کنند، پس در هر نوبت نهایتا ۵ دقیقه زمان دارید. در ۴ تا ۵ سالگی این زمان به ۱۰ و ۶ سالگی به حدود ۱۸ دقیقه می‌رسد.
- آمادگی کودک: اگر تازه بلندخوانی را شروع کرده‌اید، از زمان‌های کمتر و مثل ۵ دقیقه شروع کنید و رفته‌رفته آن را افزایش دهید.
همین ۲ نکته برای روشن‌کردن این مسئله کافی‌ست که نباید به خودتان یا کودک فشار بیاورید. علاوه‌براین‌ها، به یاد داشته باشد که محتوای کتاب هم به‌اندازه خود بلندخوانی و مدت‌زمان آن اهمیت دارد.
نکاتی درباره بلند خوانی برای کودکان
برای اینکه بلندخوانی بیشتر سود و فایده را برای کودکان به همراه داشته باشد، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
- برای اینکه ضرب‌آهنگ و لحن کتاب دستتان بیاید، از قبل نگاهی به آن بیندازید.
- فضا یا مکانی آرام و راحت برای بلندخوانی مهیا کنید.
- کودکان برای پردازش اطلاعات شنیداری به زمان نیاز دارند، پس آهسته و رسا بخوانید.
- اجازه دهید کودک تصاویر را مشاهده کند و با تصویرسازی‌های خود، بیشتر درگیر متن شود.
- با شور و هیجان زیاد بخوانید تا کودک غرق داستان شود و خود را جای شخصیت‌های آن بگذارد.
- در حین خواندن متن، مکث کنید و با فرزندتان درباره چیزهایی که فهمیده است، گفت‌وگو داشته باشید.
- از کودک بخواهید که با تصاویر را نگاه کند و پیش‌بینی‌های خود را از بگوید.
- سوال‌های بازپاسخ یا سوال‌های تشریحی بپرسید؛ مثلا بگویید: «به نظرت بعدش چی می‌شه؟». معمولا جواب‌های اول کودک کوتاه هستند. شما جمله او را تکرار کنید و سپس چیزی به آن بیفزایید تا کم‌کم مشارکت بیشتری بکند.
- هر جا احساس کردید که کودک علاقه‌ای به ادامه‌دادن ندارد یا خسته شده است، خواندن را متوقف کنید.
- پس از پایان کتاب، حتما زمانی را برای گفت‌وگو درباره آن و چیزهایی که یاد گرفتید و دوست داشتید، اختصاص دهید.
سخن پایانی
بلندخوانی یک فعالیت آموزشی و سرگرم‌کننده است که در آن، والدین، مربیان و معلمان کودک، متنی را برای او می‌خوانند. در بلندخوانی از راهکارهای مختلفی مانند متناسب‌سازی لحن با شخصیت‌های داستان، استفاده از ایما و اشاره و سوال‌پرسیدن برای جذاب‌سازی کتابخوانی استفاده می‌شود. بلندخوانی فواید زیادی برای کودکان دارد و بهتر است از سنین نوپایی اجرا شود. از کتاب‌های ساده‌تر و آهنگین شروع کنید و کم‌کم مدت‌زمان خواندن و سطح کتاب‌های را افزایش دهید.
سوالات متداول
- بلندخوانی چیست؟
بلندخوانی بهمعنای خواندن یک متن با صدای بلند برای کودکان توسط والدین و مربیان است. خواننده در بلندخوانی باید همگام با فرازوفرودهای داستان، لحن خود را تغییر دهد و بهکمک ایما و شاره و زیروبمیِ صدا، حس و حال متن را به کودک منتقل کند. - بلندخوانی چه فوایدی دارد؟
افزایش دایره واژگان، بهبود درک مطلب، تقویت تمرکز، افزایش اطلاعات عمومی، تقویت تفکر نقاد و قوه تخیل، افزایش صمیمت در رابطه، آموزش مهارتهای حل مسئله و توضیح مفاهیم سخت به زبانی ساده، از مهمترین فواید بلندخوانی برای کودکان هستند. - در بلندخوانی باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
حتما پیشخوانی داشته باشید و با هیجان متن را بخوانید. فراهمکردن مکانی آرام، پرسشوپاسخ، استفاده از تصاویر و خواندن آهسته و با مکث از دیگر نکات مهم در بلندخوانی هستند. هر زمان هم احساس کردید که کودک خسته شده است، کتابخوانی را متوقف کنید.
