از چرایی عادت های بد کودکان تا روش ترک آن‌ها

عادت‌ها، چه خوب و چه بد، تحت‌تاثیر عوامل مختلفی از جمله سن‌وسال هستند. مثلا همه بچه‌های 2-3ساله میل زیادی به «نه‌گفتن» دارند. این عادت‌های بد معمولا به‌مرور و با افزایش سن برطرف می‌شوند اما برخی از آن‌ها به‌جای کمرنگ‌شدن، به‌مرور در وجود کودک ریشه می‌دوانند. گذشته‌ازاین، بی‌توجهی و درمان‌نکردن برخی از عادت‌های بد کودکانه به پیامدهای منفی زیادی می‌انجامد. به‌هرحال، اگرچه نباید باتندی و تنبیه کودکان به عادت‌های بدشان واکنش نشان داد، اما نباید به‌‌امید بهبود خودبه‌خودی، کاملا نادیده‌شان گرفت. برای ترک عادت‌های بد کودکان، ابتدا باید با چیستی و چرایی آن‌ها آشنا شد.

به چه چیزی عادت بد کودکانه می‌گوییم؟

رفتار‌های تکرارشونده و اغلب بدون فکر کودکان را عادت‌های رفتاری می‌گویند. برخی از این رفتارها مانند ناخن جویدن کودک وجهه بدی به‌لحاظ اجتماعی دارد و همچنین برای سلامت جسمانی و روانی کودکان مضر هستند. البته که جای نگرانی ندارد، زیرا اکثرشان واکنش‌های طبیعی به شرایط سنی و محیطی منحصربه‌فرد کودک هستند.

در مراحل مختلف رشد عاطفی، شناختی، اجتماعی و حرکتی کودکان، یک یا چندتا از این عادت‌ها در آن‌ها پا می‌گیرد. اهمیت چندانی هم ندارد که این رفتارها بدون فکر انجام می‌شوند یا آگاهانه، زیرا خودکنترلی کودک پایین است و اصلاح این عادت‌ها برای‌شان مشکل. اکثر عادت‌های بد کودکانه به وررفتن یا لمس‌کردن اندام‌های بدن و خصوصا اجزای صورت مربوط هستند.   

دلیل عادت های بد کودکان چیست؟

عادت‌ها اگرچه اجبارگونه به نظر می‌رسند اما معمولا کارکرد خاصی برای کودک دارند. پیش از تلاش برای ترک عادت‌های بد کودک، باید کارکرد آن‌ها در زندگی کودک را شناخت و مشکل زیربنایی را برطرف کرد. پس بیایید علت‌های رایج شکل‌گیری عادت‌های بد در کودکان را بررسی کنیم:

کنترل استرس

کمی دور از ذهن اما کاملا فراگیر: دنیا برای کودکان جای ناامنی است. آن‌ها نه به توانایی‌های خودشان اطمینان دارند و نه به محیط و اطرافیان‌شان اعتماد. عواملی مانند شکل‌گیری دلبستگی ناایمن در کودک هم به احساس ناامنی طبیعی‌شان دامن می‌زند. برخی از عادت‌ها مانند «انگشت‌مکیدن» به کودک آرامش می‌دهند، زیرا یادگار امن دوران بی‌دغدغه شیرخواری هستند. این یادگارها با تداعی احساس امنیت، به کودک در مواجهه با استرس‌های محیطی آرامش می‌‌دهند.

توجه طلبی

کودکان دلبسته توجه‌اند. آن‌ها اگر محبت و توجه کافی از والدین و اطرافیان نگیرند، به هر روشی برای جلب‌توجه‌شان متوسل می‌شوند. یکی از راهکارهای ارضای نیاز توجه ‌طلبی کودک، شکل‌دهی عادت‌های بد است، زیرا این عادت‌ها با توجه بیشتر والدین به فرزندان همراه‌اند.

احساس بی‌حوصلگی

ما آدم‌ها وقتی سرمان گرم کارها و سرگرمی‌های برنامه‌ریزی‌شده نباشد، عادت‌های نامطلوب پیدا کنیم. کودکان هم وقتی کاری برای انجام‌دادن ندارند یا هنگام انجام کارهای بی‌تحرک مانند تماشای تلویزیون، به‌احتمال بیشتری عادت‌های بدی مانند ناخن‌جویدن را شکل می‌دهند.

دلایل کاربردی

برخی از رفتارها در ابتدا به حل مشکل کمک می‌کنند اما بعدها خودشان مشکل می‌شوند. مثلا سرماخوردگی کودک و آب‌ریزش‌‌بینی به شکل‌گیری عادت دست‌کردن در بینی منجر می‌شود. گاهی‌اوقات بعد از برطرف‌شدن سرماخوردگی بازهم این رفتارها ادامه پیدا می‌کنند.

الگوبرداری از اطرافیان

تقلید و الگوبرداری از دیگران یکی از ویژگی های کودکان پیش دبستانی و حتی دبستانی است. اگر رفتار خاصی از فرزندتان سر می‌زند، همیشه یکی از علت‌های بالقوه آن می‌تواند الگوبرداری باشد.

عوامل پزشکی و روان‌شناختی

برخی از رفتارها «شبه‌عادت» هستند، اما درواقعیت عادت نیستند؛ بلکه از مشکلات جسمانی و روانی حکایت دارند. مثلا دلیل وررفتن با گوش یا زبان‌زدن به دندان‌ها ممکن است ناشی از عفونت گوش یا دندان‌درآوردن باشد. همچنین کندن یا کشیدن مو، ابرو و مژه در برخی موارد نشانه‌ای از اختلال‌ در رشد عاطفی کودکان است.

روش ‌های ترک عادت بد کودکان       

به‌جای گفتن‌وشنیدن از راهکارهای مختلف (که باعث سردرگمی است و مشکل را 2برابر می‌کند)، بهتر نیست یک‌روش جامع و البته منعطف داشته باشیم؟ یعنی به‌جای ماهی‌گرفتن، بهتر نیست درباره‌ی فنون ماهی‌گیری در سبک فرزندپروری صحبت کنیم؟ اگر موافقید، پس بیایید قدم‌به‌قدم برای ترک عادت بد کودکان برنامه‌‌ی درمانی بریزیم:

1. همدلی و پذیرش

همان‌طور که در ابتدا گفتیم، اکثر عادت‌های بد کودکانه در سن خاصی می‌آیند و بعد از مدتی هم خودبه‌خود می‌روند. کودک به خیلی از آن‌ها حتی آگاهی ندارد. پس در گام اول، بدون قضاوت و با رویی کاملا گشاده، درباره عادت بد کودک با او صحبت کنید. مثلا از او بپرسید:

• هنگام ناخن‌جویدن یا مکیدن انگشت چه حسی دارد؟
• این رفتار چه مشکلی از او را برطرف می‌کند؟
• نظرش درباره خوب یا بدبودن این عادت چیست؟

با توجه به دنیای ذهنی، شرایطی سنی و نیازهای عاطفی کودک، هم حال فرزندِ دلبندتان خوش‌تر می‌شود و هم راهکار‌هاب بهتری برای حل چالش‌های رفتاری‌اش به ذهن‌تان می‌رسد.

2. شناسایی و رفع مشکل زیربنایی

ترک عادت حتی بدون حل مشکل زیربنایی هم ممکن است، اما نقطه‌ضعفی جدی دارد: رفتار ناسازگار دوباره از جایی دیگر و به طریقی دیگر سر بر می‌آورد. مثلا اگر ناخن‌جویدن به علت استرس باشد، ترک این عادت به شکل‌گیری عادت دیگری مانند دندان‌قروچه یا پرخاشگری می‌انجامد. پس مستقیما سراغ تغییر رفتار نروید. بهتر است از شناسایی و حل مشکل زیربنایی شروع کنید. مثلا:

• اگر مسئله اصلی توجه‌طلبی است، با محبت‌کردن و وقت‌گذرانی با فرزند، کمبود محبت در کودک را جبران کنید.
• یا اگر مشکل به اضطراب در کودک مربوط است، باید ابتدا آن را درمان کنید.

در قسمت قبل، دلایل احتمالی شکل‌گیری عادت‌های بد کودکانه را بیان کردیم، پس اینجا از باز‌گویی‌‌شان صرف‌نظر می‌کنیم.

3. آموزش نحوه صحیح رفتار با ارائه جایگزین‌های رفتاری

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در رابطه والد-فرزندی درک نامتقابل کودک و والدین از رفتار درست است. کودک نمی‌فهمد برای کسب رضایت شما باید چه کند و شما هم نمی‌دانید فرزندتان چرا شبیه کودک حرف گوش نکن رفتار می‌کند. اینجاست که آموزش انتظارات، ارزش‌ها و قوانین به کودک اهمیت زیادی پیدا می‌کند. مثلا فرض کنید:

• کودک برای پاک‌کردن بینی از سرِ آستین یا دست‌کردن در بینی کمک می‌گیرد.
• شما به او می‌گویید: «دختر/پسر عزیزم این‌کار بده! دستت رو توو بینی‌ت نکن!»
• اما نمی‌گویید: «بیا با اسباب‌بازهات بازی کن که دستات اصلا بیکار نباشه و بره سمت دهنت.»

نهی‌ها باید با امرها کامل ‌شوند. شما وقتی از فرزندتان می‌خواهید کاری نکند، درنقطه مقابل باید رفتاری جایگزین به او بدهید. ما در مقاله آموزش قانون به کودکان با جزئیات بیشتری دراین‌باره صحبت کرده‌ایم.

4. نادیده گیری عادت بد تا جایی که راه دارد

بعد از قانون‌گذاری برای کودک، شما باید کاملا حواس‌تان جمع زمین بازی‌تان باشد. زمین بازی والدین، دخالت بیهوده و بی‌وقفه در کار‌و‌بار فرزندان نیست؛ زیرا با نیاز و فرآیند مستقل شدن کودک در تضاد است. مراقب باشید:

• اگر زیادی در کارهای فرزندتان دخالت کنید، لجبازی کودک گل می‌کند.
• به‌دلیل نیاز کودکان به توجه‌طلبی، توجه بیش‌ازحد به رفتار آن‌ها، امتیاز ویژه‌ای برای‌شان محسوب می‌شود و رفتار بدشان را تقویت می‌کند.

5. تشویق رفتار جایگزین عادت بد

گام سوم و چهارم هر دو به‌یک‌اندازه اهمیت دارند و جداسازی آن‌ها صرفا برای یادآوری اهمیت‌شان است. درکنار نادیده‌گیری عادت‌های بد، تشویق رفتارهای جایگزین‌ و مناسب باید در دستور کارتان باشد. مثلا:

1. هروقت فرزندتان به‌جای تف‌کردن در خانه یا به دیگران، این‌کار را در موقعیت‌های مناسبی مانند دست‌شویی انجام داد، او را تحسین کنید.

اگر به نکات و اصول تربیتی تشویق کودکان علاقه‌مندید، بد نیست نگاهی هم به مقاله روش صحیح جایزه دادن به کودکان بیندازید.

6. در ترک‌ عادت بد کودک عجول نباشید

عادت بد کودک معمولا مشکلی مانند کنارآیی با استرس، نیاز به توجه‌طلبی یا حتی مشکلی رشدی مانند دندان‌درآوردن او را حل می‌کند. پس نباید در حل‌وفصلش عجله کرد. علاوه‌براین، با سخت‌گرفتن به کودک و محدودسازی دامنه اختیاراتش، اضطراب او افزایش پیدا می‌کند. اضطراب هم توانایی سازگاری و تغییر را کاهش می‌دهد.

لیست عادت‌های بد کودکان

برخی از عادت‌های بد کودکان شیوع بالایی دارند. ما در ادامه این عادت‌ها را به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم و روش‌هایی را برای ترک هر کدام‌شان پیشنهاد می‌دهیم:

مکیدن انگشتان خصوصا انگشت شست

عادت به مکیدن انگشت در ماه‌های اولیه بعد از تولد شروع می‌شود، در حدود یک‌سالگی افزایش پیدا می‌کند و معمولا قبل از 5سالگی (زمان درآمدن دندان‌های دائمی) متوقف می‌شود. علاوه بر انگشت‌مکیدن، عادت به پستانک و مکیدن پارچه و پتو هم رایج است. حواس‌تان باشد که «مکیدن پستانک بهتر از مکیدن انگشت است. یعنی اگر راه دیگری برای ترک عادت بد فرزندتان نیافتید، از پستانک کمک بگیرید.

روش ترک عادت بد مکیدن انگشت

1. مکیدن انگشت آرامش‌بخش است، پس ابتدا از امنیت و آسودگی‌خاطر فرزندتان مطمئن شوید.
2. گهگاهی با اشاره به رفتار انگشت‌مکیدن کودک، او را نسبت به رفتارش آگاه کنید.
3. اگر به‌لحاظ سنی آنقدری بزرگ شده است که حرف‌تان را متوجه شود، درباره بدبودن عادت انگشت‌مکیدن برایش بگویید.
4. رفتارهای جایگزین‌ مانند بازی با کاغذ ارائه دهید که نیازمند استفاده از 2دست است و جلوی عادت انگشت‌مکیدن را می‌گیرد.
5. رفتارهای جایگزین عادت انگشت‌مکیدن را تشویق کنید.

کوبیدن سر به جای سفت

برخی کودکان 1تا2ساله، سر خود را به جایی سفت می‌کوبند. جالب اینکه معمولا هم دردی احساس نمی‌کنند و تازه لذت هم می‌برند! در کل نگران نباشید، زیرا کودک آستانه تحمل خود را می‌داند و جوری ضربه نمی‌زند که به آسیب منجر شود. عادت به کوبیدن سر معمولا خود را به‌ اشکال زیر نشان می‌دهد:

• در حالت درازکش، بارها و بارها سرخود را به تشک می‌کوبند.
• سر خود را با 2دست، محکم فشار می‌دهند و گاهی به آن ضربه می‌زنند.
• درحالت نشسته، بارها و بارها سرخود را به میله تخت پشت‌سرشان می‌زنند.
• حالت چهار‌دست‌وپا می‌گیرند و با عقب‌وجلورفتن، سر خود را به زمین می‌کوبند.
• با دست و از روبه‌رو به پیشانی خود می‌زنند (عادتی که ما هرازگاهی از ما بزرگسالان هم سر می‌زند).

روش ترک عادت بد ضربه زدن به سر

• اگر مشکل توجه‌طلبی است، بیشتر به او توجه کنید اما در زمان‌هایی غیر از ضربه‌زدن به سر.
• فعالیت بدنی مناسب برای کودک و تخلیه انرژی در خانه، بخشی از انرژی عصبی منتَج به کوبیدن سر را می‌سوزاند.
• اگر دلیل کوبیدن سر به‌خاطر علاقه کودک به ضرب‌آهنگ آن است، از ابزارهایی مانند مترونوم برای جبران این کمبود کمک بگیرید.
• فضای قبل از خواب را با انجام کارهایی مانند لالایی‌خواندن، دوش آب گرم، ماساژدادن و پخش آهنگ ملایم، برای آرامش قبل از خواب آماده کنید.
• تمام اقدامات لازم مانند سفت‌‌بودن پیچ‌های تخت و پوشانده‌بودن جاهای نوک‌تیز را برای جلوگیری از آسیب‌زا بودن این ضربه‌ها انجام دهید.
• اگر احساس کردید که این ضربه‌زدن‌ها با تاخیر رشدی کودک همراه است یا شدت ضربه‌ها زیاد و آسیب‌زا است، حتما از متخصصان کمک بگیرید.

دندان قروچه

طبق آمارها، بین 20 تا 30درصد کودکان عادت به دندان قروچه (Bruxism) دارند. این عادت معمولا در زمان خواب، استرس‌های محیطی، دوران دندان‌درآوردن (هم دندان‌های شیری و هم دندان‌های دائمی)، ناهماهنگی فک بالا و پایین و افزایش درد جسمانی شدت می‌گیرد. دندان‌قروچه هم مثل اغلب دیگر عادات بد کودکان نشانه‌ای از رشد طبیعی است، اما اگر از حالت معمول دیگر همسالان بیشتر باشد، حتما باید از دندان‌پزشک کمک گرفت.

روش ترک عادت بد دندان قروچه

• قبل از هرگونه اقدامی برای ترک عادت، به‌‌دنبال علتش بگردید.
• اگر دلیلش دندان‌درآوردن است، پس موقتی است و نگرانی خاصی ندارد.
• استرس باعث تشدید دندان‌قروچه می‌شود، پس حتما اضطراب‌های محیطی را مدیریت کنید.
• با آموزش احساسات به کودکان، فرزندتان را تشویق به بیان نگرانی‌هایش کنید. ابراز احساسات در مدیریت استرس موثر است.
• اگر دندان‌قروچه درست قبل از خواب شروع می‌شود یا در طول خواب شدت می‌گیرد، با انجام کارهایی مانند قصه‌خوانی و دوش آب گرم برایش آرامش بیافرینید.

ناخن جویدن

شیوع ناخن‌جویدن بیش‌ از هر عادت بد کودکانه‌ی دیگری است: چیزی درحدود 30 تا 60درصد کودکان به این مشکل دچارند. برای ناخن‌جویدن علت پزشکی خاصی مطرح نشده است و تمام نظریه‌های پیرامون این مسئله بر استرس و اضطراب تاکید دارند. کسلی و بی‌حوصلگی ناشی از سرگرمی‌نداشتن، از دیگر دلایل مهم عادت به ناخن‌جویدن است.

روش ترک عادت بد ناخن جویدن

• اگر استرس محیطی یا ذهنی خاصی در پسِ ناخن‌جویدن کودک است، ابتدا برای حل‌وفصل آن وارد عمل شوید؛
• اما اگر استرسی در کار نیست، پس سر (ببخشید، دست!) فرزندتان را بندِ فعالیت‌هایی مانند اوریگامی و بازی با کاغذ کنید.
• اگر فرزندتان متوجه حرف‌های‌تان می‌شود، با او درباره پیامدهای منفی ناخن‌جویدن و چرایی ترک آن به صحبت بنشینید.
• وقتی کودک برای ترک عادت ناخن‌جویدن قدم‌هایی هرچند کوچک برمی‌دارد، تشویق و تحسین‌ فراموش‌تان نشود.

مکیدن و گزیدن لب

یکی از دلایل ترک‌خوردگی و پوست‌انداختن لب‌ها، عادت به مکیدن و گزیدن لب است. خشکی لب‌ها، استرس‌های محیطی، نامنظمی دندان‌ها و خرگوشی‌بودن دندان‌های بالا از مهم‌ترین علل این مسئله هستند.

روش ترک عادت بد مکیدن و گزیدن لب

• برای خشکی دهان و لب‌ها از کرم‌های نرم‌کننده (مرطوب‌کننده) استفاده کنید.
• برای کاهش استرس‌های ناشی از تغییرات و مشکلات محیطی از تکنیک‌های آرام‌سازی کمک بگیرید.
• از کودک بخواهید آب بیشتری بنوشد تا خشکی لبانش کمتر شود.
• هر راهکار بدونِ ‌خطری مانند مصرف آب‌نبات‌های غیرقندی که مخالف عادت لب‌مکیدن هست را پیاده کنید.

دست‌کردن در بینی

دست‌کردن در بینی به‌دلیل وجهه اجتماعی منفی‌اش یکی از آزاردهنده‌ترین عادت‌های بد کودکان برای والدین به‌ حساب می‌آید. عاد‌ت فروکردن دست در بینی معمولا بعد از التهاب بینی و سرماخوردگی شروع می‌شود و خشکی بینی تشدیدش می‌کند. انگشت‌کردن در بینی باعث حساسیت بیشتر مویرگ‌های آن می‌شود و حساسیت هم باعث افزایش این رفتار غلط می‌شود.

روش ترک عادت بد دست‌کردن در بینی

• اولین و مهم‌ترین اقدام مراجعه به متخصص گوش‌، حلق‌ و بینی برای حل مشکلات احتمالی مانند خشکی بینی است.
• باملایمت و ملاطفت، درباره‌ی وجهه اجتماعی منفی این عادت با فرزندتان گفت‌وگو کنید.
• ارائه راهکارهای جایگزین مانند استفاده از دستمال و فین‌کردن در دست‌شویی فراموش‌تان نشود.
• هنگام انگشت‌کردن در بینی، باملایمت از کودک بخواهید دست‌هایش را بشوید (قدرت بازدارندگی خوبی دارد).
• برای جلوگیری از عفونت و خونریزی بینی، ناخن‌هایش را مرتب بچینید. گرفتن‌ ناخن‌ها میل به دست‌کردن در بینی را هم کاهش می‌دهد.
• دست‌شان را مشغول انجام سرگرمی‌های دستی مانند خمیربازی برای کودکان کنید.

چرخاندن و کشیدن مو

اگرچه چندان رایج نیست، اما عادت به چرخاندن و کشیدن موها یکی دیگر از رفتارهایی است که کودکان برای خودآرام‌سازی از آن کمک می‌‌گیرند. وقتی کودک بی‌حوصله، کسل، خسته و مضطرب است، بازی با موها ذهنش را از مسئله اصلی منحرف می‌کند و آرامش می‌سازد.

روش ترک عادت بد چرخاندن و کشیدن مو

• مثل اکثر دیگر عادت‌های بد دوران کودکی، اولین قدم، حذف عوامل استرس‌زای محیطی و روانی است.
• بلندبودن موها این عادت را تقویت می‌کنند، پس تاحدامکان موهای فرزندتان را کوتاه نگه دارید.
• با معرفی بازی های حسی برای کودکان، از سررفتن حوصله و آزادبودن دست‌شان بکاهید.
• از تاثیر کلمات و اهمیت گفت‌وگو در اقناع‌سازی کودک غافل نشوید.

دست زدن به اندام تناسلی

بیشتر کودکان (چه پسر و چه دختر)، در بازه سنی 5 تا 6سالگی، عادت به وررفتن با اندام تناسلی خود دارند. این دست‌زدن به اندام‌های تناسلی جنبه جنسی ندارد بلکه از سر کنجکاوی است. اگرچه باید از شکل‌گیری این عادت بد جلوگیری کرد، اما حساسیت و سخت‌گیری زیاد باعث افزایش استرس می‌شود. منظور اینکه قضیه را بزرگ نکنید و از سرزنش‌ و ایجاد احساس گناه در کودک اجتناب کنید.

روش ترک عادت بد لمس اندام‌های خصوصی

• ابتدا از نبود عفونت در این اندام‌ها مطمئن شوید، زیرا بروز عفونت و خارش باعث تشدید عادت بد لمس اندام‌های تناسلی می‌شود.
• مثل دیگر عادت‌های بد، دست‌شان را مشغول کنید تا کمتر فرصت انجام این کار را داشته باشند.
• باتوجه به سطح درک فرزندتان، درباره حریم و اندام‌های خصوصی برایش توضیح دهید.
• لباس‌هایی تن‌شان کنید که امکان لمس اندام‌های تناسلی را کاهش دهد.
• چون مسئله حساس است و سرزنش کودک باعث تخریب عزت‌نفسش می‌شود، از فنون مذاکره با کودک برای توضیح بدبودن این عادت کمک بگیرید.

تماشای بیش‌ازحد تلویزیون و چسبیدن به بازی‌های کامپیوتری

دلیل بدعادتی کودکان به فضای مجازی و رسانه‌های دیجیتال، بیشتر از همه خود ما هستیم. امروزه بیش‌ از هر زمان دیگری اوقات فراغت‌مان را با تماشای تلویزیون و گشت‌وگذار در رسانه‌های اجتماعی پر می‌کنیم. علاوه‌براین، برخی والدین از علاقه کودکان به بازی‌های کامپیوتری، برای از سر واکندن‌ فرزند یا رشوه‌دادن به او در ازای غذاخوردن و انجام وظایف استفاده می‌کنند؛ درحالی‌که براساس نظرات متخصصان، سن خرید گوشی برای کودکان خیلی بالاتر است. شما لطفا این کار را نکنید!

90درصد رشد نورون‌ها و ارتباط‌های عصبی تا قبل از 5سالگی است. در این بازه سنی، باید محیطی غنی‌ برای اکتشاف و ارضای نیاز به کنجکاوی کودک فراهم کنید.

روش ترک عادت بد استفاده زیاد از لوازم دیجیتال

• با جذابیت‌بخشی به دیگر سرگرمی‌ها و بازی‌ها، اولویت‌شان را تغییر دهید.
• مقاله قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان را بخوانید و برای‌شان محدودیت بگذارید.
• اگرچه امروزه دیگر استفاده از فضای مجازی مثل نان‌ شب واجب شده است، ولی سعی کنید الگوی خوبی برای فرزندتان باشید.

بدغذایی و بازیگوشی هنگام صرف غذا

بدغذایی کودکان حداقل در برهه‌ای از زمان (مخصوصا سنین پیش‌دبستانی)، شایع است. عادت بدِ غذایی به نخوردن وعده‌های غذایی، حذف صبحانه و مصرف زیاد خوردنی‌های شیرین و میان‌وعده‌های ناسالمی مثل شکلات و اشتیاق به مصرف بستنی در کودکان اشاره دارد. مراقب باشید، زیرا مصرف غذاهای ناسالم به بروز مشکلاتی مانند چاقی در کودکان دامن می‌زند.

روش ترک عادت‌های بد غذاخوردن کودک

• اگر فرزندتان به غذا یا وعده غذایی خاصی علاقه ندارد، دیگر غذاهای سالم برای کودکان که موردعلاقه‌شان هم هست را در قالب میان‌وعده جایگزین کنید.
• تنوع غذایی را افزایش دهید تا کودک حق انتخاب داشته باشد. از علاقمند کردن کودکان به میوه‌ ها و سبزیجات غافل نشوید.
• از زور و تهدید و اجبار برای غذادادن به کودک خودداری کنید، زیرا نتیجه معکوس دارد و بی اشتهایی کودک دامن می‌زند.
• کودک را به زمان‌بندی وعده‌های غذایی عادت دهید و در خارج از زمان مشخص‌شده به کودک خوراکی ندهید.
• کودک را تشویق به فعالیت جسمانی کنید تا کالری بیشتری بسوزاند.

بددهنی و حاضرجوابی

کلمات زشت‌ و فحش‌ها را کودکان معمولا از بزرگسالان یا در مهدکودک و مدرسه از همسالان یاد می‌گیرند. باتوجه به میل زیاد کودکان به تقلید، الگوبرداری و کنجکاوی، این کلمات سر زبان‌شان می‌افتد تا واکنش‌های اطرافیان را ببینند. گاهی هم واکنش‌های تند اطرافیان باعث لجبازی‌ و تکرار بیشتر این حرف‌ها می‌شود. ما در مقاله بددهنی کودکان با جزئیات کامل درباره این مسئله و نحوه ترک آن صحبت کرده‌ایم.

پیشنهاد مطالعه: از دست بزن داشتن کودک تا کتک خوردن والدین

پرخاشگری و تکانشگری کودک

پرخاشگری کودکان خصوصا در سنین پیش‌دبستانی شایع است. آن‌ها هنوز توان مدیریت هیجانات‌شان را به دست نیاورده‌اند و گاهی دچار علائم تکانشگری کودکان می‌شوند. به‌همین‌دلیل، آموزش کنترل هیجانات به کودکان باید در اولویت برنامه‌های تربیتی‌تان باشد.

حواسپرتی و اهمال‌کاری

حواسپرتی کودکان طبیعی است اما باید راهکارهایی برای افزایش تمرکز کودکان با بازی و تمرین پیدا کرد. بی‌علاقگی به انجام برخی کارها، بازیگوشی و تنبلی از علل رایج این مشکل هستند. یکی از مواردی که در حل اهمال‌کاری و بازیگوشی کودکان تاثیر زیادی دارد، افزایش مسئولیت پذیری در کودکان است.

گریه و بهانه گیری

بهانه‌گیری یکی دیگر از عادت‌های بد رایج، خصوصا در سنین پیش‌دبستانی است. آن‌ها سعی می‌کنند با توسل به روش‌هایی مانند گریه کودک، شما را وادار به قبول درخواست‌های‌شان کنید. اما مطمئن باشید که با قبول درخواست‌های‌شان، مشکل به‌جای کاهش، افزایش می‌یابد. ما نحوه برخورد درست با این مسئله را به‌صورت کامل در مقاله بهانه‌ گیری کودکان توضیح داده‌ایم.

روش‌های اشتباه برای ترک عادت‌های بد کودکان

هرچند مسلما خودتان با این موارد آشنا هستید، اما بد نیست اشاره‌ای به آن‌ها داشته باشیم:

1. هرگز از زور، اجبار، تهدید، تنبیه و راهکارهایی مانند قهر والدین با کودکان برای ترک عادت‌های بد کودکان استفاده نکنید.
2. برای حل عادت‌هایی مانند ناخن‌جویدن از روش‌هایی مانند فلفل‌پاشیدن روی ناخن‌ها استفاده نکنید. کودکان از این عادت‌های بد برای کنترل استرس‌شان کمک می‌گیرند. پس منصفانه نیست که دست کودک را به‌یکباره از این‌ عادت‌ها کوتاه کنیم.
3. اصلا عجله نکنید. به‌خاطر داشته باشید که اکثر این عادت‌ها اقتضای طبیعی و سنی کودک هستند و به‌مرور از بین می‌روند.

پیشنهاد مطالعه: اختلال تیک و سندروم توره در کودکان | راهنمای والدین

سخن پایانی

اگرچه اکثر عادت‌های بد کودکان خودبه‌خود می‌آیند و می‌روند، اما نباید از مزمن‌شدن‌شان غافل شد. نقش والدین در ترک این عادت‌های بد، بیش‌ از مداخله‌گری، حمایت و پیشنهاد راهکار یا همان رفتارهای جایگزین است. وارد دنیای کودک شوید و علت‌ این عادت‌های بد از جمله استرس‌های محیطی را کشف و رفع کنید. سپس سراغ خود عادت بروید. بازخوردهای مناسب درباره بدبودن این عادت‌ها به فرزندتان بدهید و برای رفعش دنبال راهکار و رفتار جایگزین بگردید. از اشتباهات رایج در فرزندپروری مانند تهدید، اجبار و عجله هم خودداری کنید.

سوالات متداول

1. برای ترک عادت بد کودک چه کنیم؟
   درک دنیای کودک و همدلی با او، شناسایی علل زیربنایی شکل‌گیری عادت، ارائه رفتارهای جایگزین، نادیده‌گیری عادت بد تاحدامکان، تشویق رفتارهای مثبت و صبوری پیشه‌کردن، گام‌های درمان عادت بد کودکان هستند.
   
2. عادت‌های بد رایج در کودکی چه هستند؟
   مکیدن انگشتان، کوبیدن سر به اشیای سفت، دندان‌قروچه، جویدن ناخن‌‌ها، مکیدن‌ و گزیدن لب، دست‌کردن در بینی، کشیدن و چرخاندن موها، دست‌زدن به اندام‌های خصوصی، بدغذایی، وابستگی به گوشی و بازی‌های کامپیوتری و بددهنی از مهم‌ترین عادت‌های بد کودکان هستند.
   
3. علت عادت‌های بد دوران کودکی چیست؟
   کنترل استرس‌های روان‌شناختی و محیطی، جلب‌توجه دیگران، احساس بی‌حوصلگی و کسلی، کاربردپذیری عادت برای حل مشکلی خاص، الگوبرداری از والدین و همسالان و بروز مشکلات پزشکی و روان‌شناختی از مهم‌ترین دلایل تشدید عادت‌های بد کودکان هستند.