تصور عموم مردم از فلسفه مطالب و تفسیرهای پی در پی و پیچیده است که از آن سر در نمی‌آورند و کتاب‌های قطوری که با خواندنشان سردرگم میشوند. اما فلسفه در مفهوم ساده، به معنای پرسیدن و با بیان استدلال‌ها به دنبال جواب پرسش‌ها بودن است. فلسفه در همه بخش‌های زندگی انسان وجود دارد و از آن گریزی نیست. اما مطالعه آکادمیک فلسفه به عنوان یک دانشجو داستان دیگری دارد. باید بدانید یک دانشجو یا فارغ‌التحصیلی فلسفه به چه ویژگی‌هایی نیاز دارد؟ باید در کدام رشته دبیرستان درس بخوانید؟ چه مشاغلی در انتظار شما خواهد بود؟ بنابراین آشنایی با رشته فلسفه و جزییات تحصیلی و کاری آن برای اطمینان از اینکه رشته مناسبی را انتخاب می‌کنید ضرورت دارد.
معرفی رشته فلسفه
رشته فلسفه از زیرشاخههای علوم انسانی مربوط میشود و موضوع اساسی در مطالعات فیلسوفان، هستی و آگاهی انسان از آنچه است که در دنیای ادراک اتفاق می‌افتد. فلسفه پلی بین منطق، ریاضیات، علم و علم انسانی محسوب میشود و حتی می‌توان آن را پایه ایجاد بسیاری از علوم تجربی دانست. دانشجویان این رشته به مطالعه تاریخچه مرتبط با اولین فیلسوفان و مسائل فلسفی، آشنایی با زبان فلسفه و دانش تحلیل و تفسیر می‌پردازند. هدف از این رشته تبیین مسائل اساسی جهان و انسان با استفاده از زبان منطق و تحلیل عمیق‌ترین و بزرگ‌ترین سوالات بنیادی بشر است.
توانایی‌های مورد نیاز برای رشته فلسفه
برخی تصور می‌کنند که فلسفه یکی از رشته‌های صرفا حفظی است که برای موفقیت در آن باید از حافظه بالایی برخوردار بود. اما پیشرفت در این رشته علاوه بر توانایی به خاطر سپردن اطلاعات متنوع، نیازمند یک ذهن قوی در تحلیل و تفسیر است. یک فیلسوف باید بتواند از ابعاد مختلف به مسائل نگاه کند، مسئله را بفهمد، برای درک بهتر سوالات اطلاعات لازم را شناسایی و جمع‌آوری کند و در نهایت با ذهن منطقی خود به پرسش‌های اساسی انسان پاسخ‌های قانع‌کننده بدهد. برای اینکه یک فارغ‌التحصیل فلسفه صرفا دایره المعارفی از اطلاعات نباشد، نیازمند حداقلی از توانمندی‌های ذهنی و مهارت‌های فردی است که در ادامه آورده‌ایم:
- تفکر نقادانه
- توانایی تجزیه و تحلیل
- تسلط به مهارت‌های نوشتاری زبان
- پرسشگری و کنجکاوی
- تفکر خلاق
- تفکر فضایی قوی
- درک بالای مفاهیم انتزاعی
- دانش ریاضیات و هندسه
- قدرت استدلال
- سخنور بودن و مهارت‌های کلامی
- دایره واژگان گسترده
- علاقه‌مند و توانا در تفکر و تعمق در مسائل
- مهارت ارتباطی خوب
- علاقه‌مند به مطالعه در حوزه‌های متنوع
- زبان انگلیسی قوی برای مطالعه به زبان اصلی
رشته فلسفه با کنکور و بدون کنکور
رشته فلسفه را باید از طریق انتخاب رشته نهم علوم انسانی و شرکت در کنکور انسانی ادامه دهید. همانطور که می‌دانید در کنکور ۱۴۰۲ به بعد دروس عمومی حذف شده‌اند و فقط از طریق تأثیر بر معدل امتحانات نهایی، بر تراز و رتبه کلی داوطلبان اثرگذار هستند. دروس اختصاصی کنکور علوم انسانی عبارتند از:
- ریاضی
- اقتصاد
- زبان و ادبیات فارسی
- زبان عربی
- تاریخ و جغرافیا
- علوم اجتماعی
- فلسفه و منطق
- روانشناسی
برخی از واحدهای دانشگاه آزاد، غیر انتفاعی و پیام نور در دو گرایش فلسفه و حکمت اسلامی و فلسفه و کلام اسلامی، بدون کنکور و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی پذیرش دارند. داوطلبان باید برای دوره‌های بدون کنکور جداگانه ثبت نام کرده و شهریه دوره کارشناسی را پرداخت کنند.
کارشناسی رشته فلسفه
دانشجویان لیسانس فلسفه باید ۱۳۴ واحد درسی را بگذرانند که معمولا ۴ سال (۸ ترم تحصیلی) طول می‌کشد. این واحدهای درسی مباحث مختلف روانشناسی، جامعه‌شناسی، فلسفه و عرفان را در بر می‌گیرند. دانشجویان سیر تاریخی فلسفه را از فلسفه یونان تا دوره معاصر مطالعه می‌کنند و با فلسفه دینی و اسلامی نیز آشنا میشوند.
دروس رشته فلسفه مقطع کارشناسی
واحدهای دوره لیسانس را می‌توان به چند دسته تقسیم‌بندی کرد:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه: ۱۸ واحد
- دروس اصلی و تخصصی: ۸۶ واحد
- دروس اختیاری: ۱۰ واحد
به جدول دروس کارشناسی رشته فلسفه که درا دامه آورده‌ایم هم نگاهی بیندازید تا با مباحثی که باید طی ۴ سال با آن‌ها در ارتباط باشید آشنا شوید.
| دروس عمومی | دو درس ازدروس مبانی نظری اسلام، یک درس از دروس اخلاق اسلامی، یک درس از دروس انقلاب اسلامی، یک درس ازدروس تاریخ وتمدن اسلامی، یک درس از دروس آشنایی با منابع اسلامی، ادبیات فارسی، زبان عمومی، تربیت بدنی |
| دروس پایه | روانشناسی، زبان، علم اصول، جامعه‌شناسی، زبان عربی، علم و تمدن در اسلام |
| دروس اصلی | منطق قدیم، منتخب متون کلامی و فلسفی، علم کلام، فلسفه اخلاق در تفکر غربی، عرفان نظری، تاریخ فلسفه قرون وسطی تا رنسانس، تاریخ فلسفه از کانت تا نیمه دوم قرن نوزدهم، فلسفه معاصر و مکاتب جدید قرن بیستم، متون فلسفی به زبان عربی، فلسفه علوم، منطق جدید، تاریخ فلسفه اسلامی، فلسفه اسلامی، اخلاق در تفکر اسلامی، تاریخ فلسفه یونان، تاریخ فلسفه از بیکن تا هیوم، تاریخ فلسفه جدید و معاصر، متون فلسفی به زبان خارجی، متافیزیک در غرب |
| دروس اختیاری | تاریخ علم، زیباشناسی و فلسفه هنر، فلسفه سیاست، تفکر در شرق آسیا، عربی، فلسفه تعلیم و تربیت، علم اصول، علم کلام، شناخت ادیان، فلسفه تاریخ، عرفان عملی، فلسفه تطبیقی، اصطلاح‌شناسی فلسفی، جامعه‌شناسی، منتخب متون و کلام فلسفی |
گرایش های رشته فلسفه
برای ادامه تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای رشته فلسفه می‌توانید بر حسب علایق خود یکی از گرایش‌های زیر را انتخاب کنید:
| گرایش های کارشناسی ارشد فلسفه | فلسفه، فلسفه تطبیقی، منطق، فلسفه دین، منطق فهم دین، اخلاق |
| گرایش های دکترای فلسفه | فلسفه دین، فلسفه هنر، فلسفه منطق، فلسفه اخلاق، فلسفه علم و فناوری، فلسفه، فلسفه فیزیک، فلسفه علوم اجتماعی |
دانشگاه های رشته فلسفه
رشته فلسفه برای نخستین بار در ایران در سال ۱۳۷۴ در گروه فلسفه دانشگاه صنعتی شریف اقدام به پذیرش دانشجو کرد. از بهترین دانشگاه های رشته ی فلسفه در ایران می‌توان موارد زیر را نام برد که مجموع ظرفیت پذیرش آن‌ها زیر ۲۰۰ نفر است:
- دانشگاه تهران
- دانشگاه شهید بهشتی
- دانشگاه تربیت مدرس
- پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
- دانشگاه علامه طباطبایی
- دانشگاه اصفهان
- دانشگاه شهید باهنر
- دانشگاه تبریز
- دانشگاه غیر انتفاعی مفید قم
- دانشگاه محقق اردبیلی
بازار کار رشته فلسفه
عمده مشاغل مربوط به فلسفه در حوزه تدریس، آموزش و پژوهش هستند. بنابراین توصیه می‌کنیم اگر به فکر ورود به فلسفه هستید، کارشناسی را پایان کار خود نبینید. برای اینکه بتوانید در دبیرستان‌ها، آموزشگاه‌ها، دانشگاه یا پژوهشگاه‌های علوم انسانی به تدریس و تحقیق بپردازید داشتن حداقل مدرک کارشناسی ارشد ضرورت دارد. فارغالتحصیلان می‌توانند از دانش خود در زمینه فلسفه برای کارهای متفاوتی مانند تولید محتوا، ترجمه، تألیف و نقد آثار حوزه فلسفه استفاده کنند. شاید بتوانید به عنوان یک کارشناس فلسفه در برخی از مراکز دولتی مانند صدا و سیما یا ساطمان‌های امور فرهنگی نیز مشغول به کار شوید هرچند نمی‌توان زیاد روی این بازار کاری حساب باز کرد. به طور کلی از جمله مراکزی که به صورت باالقوه امکان جذب فراغ‌التحصیلان فلسفه را دارند می‌توان موارد زیر را نام برد:
- موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه اسلامی
- سازمان صدا و سیما
- سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
می‌توانید در مطلب شغل های رشته انسانی، بازار کار سایر رشته‌های شاخه انسانی را هم مطالعه کنید و مقایسه‌ای بین آن‌ها داشته باشید.
سخن پایانی
همه جوامع برای رشد و توسعه نیازمند افراد متخصصی هستند که درباره پرسش‌های بنیادین زندگی بیندیشند و اهل تفکر، نقد و تحلیل مسائل باشند. چنین متفکرانی در رشته فلسفه تعلیم داده میشوند. فلسفه یکی از شاخه‌های علوم انسانی است که در ایران از مقطع کارشناسی تا دکترا در گرایش‌های مختلف ارائه میشود اما از رشته‌های پرطرفدار و پررقابت نیست. دانشجویان این رشته با فلسفه غرب و شرق، فلسفه علم، دین و عرفان از دوران باستان تا عصر حاضر آشنا میشوند. فارغالتحصیلان فلسفه باید توانمندی بالایی در درک، تفکر، تعمق و تحلیل مسائل انتزاعی داشته باشند و بتوانند با استفاده از قدرت بیان بالا آن‌ها را تشریح و تفسیر کنند. مشاغل رشته فلسفه در حوزه تألیف، ترجمه، تدریس و پژوهش هستند و نمی‌توان درآمد مشخصی برای آن در نظر گرفت چرا که کاملا به توانمندی فرد و تسلط او بر فلسفه بستگی دارد.
سوالات متداول
- برای انتخاب رشته فلسفه باید در کدام رشته دبیرستان درس بخوانیم؟
رشته فلسفه از زیرشاخههای گروه آزمایشی علوم انسانی محسوب میشود. - آیا بازار کار رشته فلسفه رضایت بخش است؟
بازار کار این رشته در مقطع کارشناسی تعریف چندانی ندارد اما با تحصیل در مقاطع بالاتر، اکثر فارغالتحصیلان وارد مشاغل دولتی در حوزه تألیف، ترجمه، تدریس و پژوهش میشوند. - رشته فلسفه بدون کنکور هم پذیرش دارد؟
بله، در برخی از واحدهای دانشگاه دولتی، آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی، این رشته به صورت بدون کنکور و صرفا بر اساس سوابق تحصیلی نیز پذیرش دارد.
