در تمام کشورها برای مراقبت از سلامتی جامعه، خدمات بهداشتی و درمانی در سه سطح شامل رعایت بهداشت عمومی، درمان و بازتوانی، به مردم ارائه می‌شوند. کاردرمانی در هر سه مرحله یعنی پیشگیری از شدت گرفتن مشکلات، درمان و کنترل بیماری و آثار ناشی از مشکلات سلامت، بسیار کمک کننده است. اگر شما هم در خود روحیه کمک به بیماران و تلاش در بهبود سلامتی جامعه را می‌بینید، شاید این شاخه از رشته تجربی برایتان جذاب باشد. در این مقاله می‌خواهیم با معرفی رشته کاردرمانی، دروس دانشگاهی و بازار کار آن، به شما در انتخاب آگاهانه‌تر رشته و شغل آینده‌تان کمک کنیم.
رشته کاردرمانی چیست؟
کاردرمانی یکی از رشته های تجربی و یکی از ۶ رشته اصلی توانبخشی محسوب میشود که به معالجه و بازتوانی مشکلات روحی و جسمی ناشی از اختلالات مختلف میپردازد. متخصصان این رشته با افرادی کار میکنند که به دلیل محدودیت‌های جسمی، ذهنی یا روحی نیاز به تمرین‌های مداوم دارند تا به حداکثر عملکرد خود برسند. در کاردرمانی در کنار تمرین‌های فیزیکی، از روش‌ها و تجهیزات مختلفی مانند انواع بازی فکری و توپ برای بهبود وضعیت بیماران استفاده میشود. در واقع هدف رشته کاردرمانی به حدکاثر رساندن استقلال بیماران و افراد کم‌توان، برای انجام کارهای روزمره و فعالیت‌های اجتماعی است. این رشته تا مقطع دکترا امکان ادامه تحصیل دارد.
تفاوت‌های کار درمانی با فیزیوتراپی
هر دوی این رشته‌ها از شاخه توانبخشی هستند و در مقطع کارشناسی پیوسته ارائه می‌شوند. حتی برخی دروس آن‌ها مشترک است و گاهی محیط کاری مشابهی دارند. هرچند هدف از هر دو رشته بهبود سلامت بیماران است اما رشته فیزیوتراپی صرفا بر جنبه سلامت فیزیکی تأکید دارد، از دستگاهها و تجهیزات پیشرفته استفاده می‌کند و کمی تخصصی‌تر از کاردرمانی است. از طرفی کاردرمانگران با بسیاری از بیماران و شرایط خاصی مثل اوتیسم، کمتوانی ذهنی، فراموشی یا سایر اختلالات کار میکنند و اینجا است که تفاوت‌های این دو رشته مشخص میشود.
توانایی های لازم یک کاردرمانگر
قبل از هرچیز باید بتوانید تا سال دوازدهم از یکی از پایه‌های تحصیلی وارد رشته علوم تجربی شوید که شرایط خاص خودش را از نظر حد نصاب نمرات و معدل دارد. اما ویژگی های لازم برای یک کاردرمانگر به جز علاقه‌‌مندی به رشته تجربی و حیطه کاردرمانی، شامل موارد زیر است:
- اخلاق‌مداری در برخورد با افرادی که دچار کمتوانی یا معلولیت هستند.
- قدرت حل مسئله و تفکر خلاق برای مواجهه با مشکلات جسمی و روحی متنوع بیماران ضرورت دارد.
- پشتکار و صبوری زیادی می‌طلبد تا کاردرمانی طی مدت طولانی، اثرگذاری کافی روی مشکلات بیمار داشته باشد.
- توان فیزیکی بالا و مداومت در ورزش و حفظ سلامت کمک می‌کند از پس کارهای درمانی بربیایید.
- از آنجایی که با افراد مختلف در سنین متفاوت کار می‌کنید، باید در ارتباط اجتماعی قوی باشید.
- کاردرمانی فعالیتی مشترک بین درمانگر و بیمار است بنابراین باید علاوه بر صبوری، قدرت انتقال مفاهیم و آموزش داشته باشید.
- ممکن است جلسات توانبخشی برای بسیاری از بیماران خشک، خسته‌کننده و طولانی باشد، بنابراین خلاقیت و مهربانی درمانگر نقش مهمی ایفا می‌کند.
- علوم مرتبط با سلامت و پزشکی هر روز در حال پیشرفت هستند، بنابراین مطالعه علم روز دنیا و به روز بودن از الزامات کار درمانی هستند.
- توانایی تجزیه و تحلیل کمک می‌کند تا درمانگر تمام جنبه‌های موثر دردرمان را برای تعیین روش و رویکرد درمای مناسب در نظر بگیرد.
- بسیاری از مراجعان با روحیه ضعیف وارد درمان می‌شوند و این وظیفه کاردرمانگر است که با انگیزه و امید بالا بتواند روحیه خود و بیمار را حفظ کند.
قبولی در رشته کاردرمانی با کنکور و بدون کنکور
همانطور که گفتیم برای ورود به این رشته باید در کنکور تجربی شرکت کنید بنابراین توصیه می‌کنیم نگاهی هم به مطلب برای رشته تجربی چه درس هایی مهم است بیندازید. از طرفی امکان تحصیل بدون کنکور در رشته کاردرمانی نیز در برخی از واحدهای دانشگاه آزاد پردیس خودگردان وجود دارد که پذیرش در آن‌ها صرفا بر اساس سوابق تحصیلی انجام میشود و نیاز به پرداخت شهریه دارند.
دانشگاه های رشته کاردرمانی
این رشته در دانشکده توانبخشی دانشگاه‌های علوم پزشکی ارائه میشود. از بهترین دانشگاه های رشته کاردرمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه علوم پزشکی ایران
- دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
- دانشگاه علوم پزشکی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز
- دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
- دانشگاه علوم پزشکی تبریز
- دانشگاه علوم پزشکی شیراز
کارشناسی رشته کاردرمانی
این رشته در مقطع کارشناسی تا دکترا ارائه میشود. دانشجویان دوره کارشناسی باید ۱۲۸واحد را طی ۸ ترم تحصیلی (۴ سال) بگذرانند که این دروس به چند دسته زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
- دروس عمومی: ۲۰ واحد
- دروس پایه: ۲۸ واحد
- دروس تخصصی ۵۶ واحد
- دروس کارآموزی: ۲۴ واحد
دروس رشته کاردرمانی
از آنجایی که افراد در همه سنین از زمان تولد تا سالمندی ممکن است با مشکلات جسمی و ناتوانی مواجه شوند، دروس مختلفی برای یادگیری کاردرمانی در کودکان، کاردرمانی در بزرگسالان و سالمندان را می‌گذارنند و بخش مهمی از دوره تحصیلی آن‌ها کارورزی است. کاردرمانگران معمولا از ترم ۴ در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها زیر نظر اساتید آموزش می‌بینند و تمرین میکنند. در جدول زیر اسامی دروس کاردرمانی در مقطع کارشناسی را مشاهده می‌کنید.
| دروس پایه | فیزیولوژی عمومی، آناتومی اندام‌ها، آناتومی سیستم اعصاب، روانشناسی رشد، مقدمه‌ای بر روانپزشکی، مقدمه ای بر ارتوپدی، نورولوژی، کمک‌های اولیه، آمار، فیزیولوژی اعصاب، آناتومی سر و گردن و تنه، آناتومی سطحی، روانشناسی مرضی، مقدمه‌ای بر روانپزشکی کودک، بیماریهای داخلی، آشنایی با مبانی آزمایشات پاراکلینیک |
| دروس اختصاصی | زبان تخصصی، مبانی کاردرمانی و توانبخشی، تئوری فعالیت، کینزیولوژی و بیومکانیک، ارزشیابی عضلانی و اندازه‌گیری دامنه حرکتی مفاصل، کاردرمانی در بیماریهای کودکان، کاردرمانی در اختلالات روانی اجتماعی، کاردرمانی در عقب ماندگی ذهنی، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در کاردرمانی، مشاوره در کاردرمانی، ساخت انواع اسپلینت، سمینار، مدیریت کاردرمانی، فعالیت‌های روزمره زندگی، فعالیت‌های هدفمند و تجزیه و تحلیل آن‌ها، رشد کودک، وسایل کمکی و اعضای مصنوعی در کاردرمانی، بازی و تفریح در کاردرمانی، جامعه‌شناسی در کاردرمانی، تکنیکهای حرکت درمانی، گروه و روابط بین فردی |
| کارآموزی | کارآموزی در عرصه (مشاهده بالینی روانی)، کارآموزی در عرصه روان، کارآموزی در عرصه مستقل، کارآموزی در عرصه (مشاهده بالینی جسمانی)، کارآموزی در عرصه جسمانی |
بازارکار رشته کار درمانی
با توجه به طیف وسیع فعالیتی در رشته کاردرمانی، بازار کار این رشته بسیار متنوع است. فراخوان‌های استخدامی خوبی برای رشته کاردرمانی وجود دارد و موقعیت‌های شغلی آن زیاد هستند. بر اساس میزان تحصیلات، علاقه و پشتکار، میزان دانش و توانمندی که فارغ‌التحصیلان دارند، میتوانند از درآمد خوبی برخوردار شوند.
وظایف کاردرمانگر
- وضعیت بیمار و نیازهای درمانی را ارزیابی می‌کند.
- برنامه درمانی برای بیمار تدوین می‌کند.
- به بیماران کمک می‌کند تا وظایف روزانه و مراقبت از خود را انجام دهند.
- در مورد تجهیزات روزمره زندگی، بیماران را راهنمایی می‌کند.
- فعالیت‌ها، تمرین‌ها و آموزش‌های لازم را طی جلسات منظم برای مراجع انجام می‌دهد.
- پیشرفت بیمار را ثبت و ارزیابی می‌کند.
- خانه و محل کار بیمار را برای شناسایی پیشرفت‌های احتمالی ارزیابی می‌کند.
- اعضای خانواده، مراقبان و سایر ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی را راهنمایی می‌کند تا از برنامه درمانی بیمار پشتیبانی کنند.
فرصت های شغلی رشته کار درمانی
خدمات کاردرمانی با هدف ارتقای سلامت، و بهزیستی، و برای کسانی که دچار یا در خطر بیماری، ضایعه، اختلال، عارضه، نقص، ناتوانی، محدودیت فعالیت هستند، ارائه داده میشود. بنابراین کاردرمانگران بر اساس علاقه و توانمندی خود میتوانند در محیط‌های کاری مختلفی مانند موارد زیر فعالیت کنند:
- بخش کاردرمانی بیمارستان‌ها
- کلینیک‌های خصصی بازتوانی یا توانبخشی
- مراکز توانبخشی سازمان بهزیستی
- مراکز سالمندان
- مراکز توانبخشی معلولین جسمی حرکتی آموزش و پرورش استثنایی
- زندان‌ها
- مراکز ترک اعتیاد و بازپروری
- مراکز توانبخشی معلولین ذهنی
- مراکز ارائه‌دهنده خدمات سلامت ذهن
- مراکز تحقیقاتی و موسسات پژوهشی
- انجمن‌های مردم نهاد و موسسات خیریه
در چه مواردی باید به کاردرمانگر مراجعه کرد؟
در مواردی که بیماری، اختلال یا آسیب‌دیدگی روانی و جسمی بر توانایی بیمار برای انجام امور روزانه تاثیر گذاشته باشد، کاردرمانگر به بهبود علائم و مشکلات کمک کرده و بیمار و خانواده او را برای بهبود شرایط محیط زندگی و کار راهنمایی می‌کند. برخی از کاربردهای کاردرمانی عبارت‌اند از موارد زیر:
- بهبودی پس از آسیب یا عمل جراحی
- کنترل و بهبود دردهای جسمی
- بهبود علائم ناشی از اختلالات عصبی مانند ام اس، فلج مغزی
- بهبود عملکرد فیزیکی پس از سکته مغزی
- بیماریهای مفصل از قبیل استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید
- بیماریهای مرتبط با دست از قبیل انگشت ماشه‌ای و سندروم تونل کارپال
- اختلالات رشدی مثل اختلال طیف اوتیسم، اختلالات یادگیری و ناتوانیهای ذهنی
- اختلالات روانشناختی از قبیل اضطراب و افسردگی
- بیماری آلزایمر
سخن پایانی
کاردرمانی یکی از شغل های رشته تجربی و از شاخه مشاغل توانبخشی است که به بهبود یا رفع مشکلات ناشی از بیماریهای جسمی و روحی، اختلالات رشدی و مغزی و ناتوانیهای ژنتیکی کمک می‌کند. کاردرمانگران کمک میکنند تا افراد کم‌توان بتوانند به شرایط عادی زندگی برگردند و استقلال خود برای انجام کارهای روزمره را به دست بیاورند. بنابراین برای موفقیت در بازار کار رشته کاردرمانی دلسوزی، انگیزه بالا، پشتکار و علاقه و همت در کمک به دیگران از الزامات هستند.
سوالات متداول
- کار درمانگر کیست؟
کاردرمانگران با استفاده از ابزارها و تکنیکهای مختلف، به درمان مشکلات جسمانی و روانی بیمارانی میپردازند که در اثر اختلالات، بیماریها یا حوادث مختلف دچار ناتوانی یا کمتوانی در عملکرد روزانه خود شدهاند. - کاردرمانگران کجا کار میکنند؟
کاردرمانگران میتوانند در مراکز درمانی مانند بیمارستانهای خصوصی و دولتی، در مراکز توانبخشی، مراکز مراقبت از سالمندان، معلولین و جانبازان و مراکز آموزش استثنایی فعالیت کنند. - تفاوت رشته کاردرمانی و فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی بیشتر به کار در حوزه جسمی و استفاده از دستگاهها و ابزارهای تخصصی برای رفع مشکلات و ناتوانیهای جسمی در جلاست محدود میپردازد در حالیکه در کار درمانی روی هر دو جنبه روانی و جسمی در بیماران، طی جلساتی معمولا طولانیتر کار بازتوانی انجام میشود.
