تا به حال به این فکر کرده‌اید که اطلاعات بیماری‌های مختلف، آمار واکسیناسیون و اثرگذاری یک دارو یا درمان خاص، چگونه باید بررسی شوند؟ این اطلاعات برای چه مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرند؟ و چگونه میتوان داده‌های عظیم علمی و پزشکی که تا امروز به وجود آمده‌اند را جمع‌آوری و از آن‌ها استفاده کرد؟ تمام این سوالات را میتوان با کمک رشته‌ای به نام مدارک پزشکی پاسخ داد. در این مطلب می‌خواهیم ببینیم اصلا دانشجویان رشته مدارک پزشکی چه دروسی می‌خوانند و چه بازار کاری و شغلی منتظر آن‌ها است؟ چگونه میتوان وارد این رشته شد و در آن ادامه تحصیل داد؟ پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
معرفي رشته مدارك پزشكي
رشته مدارک پزشکی یکی از رشته های پیراپزشکی و شاخه تجربی است که در حوزه جمع‌آوری و دسته‌بندی کاربردی داده‌های پزشکی، بهداشت و درمان فعالیت می‌کند. فارغ‌التحصیلان رشته مدارک پزشکی با بررسی آمار، اطلاعات و داده‌های علمی و نتایج پزشکی سر و کار دارند و این اطلاعات را کدگذاری، دسته‌بندی، ذخیره و بازیابی می‌کنند. این رشته با آمار، مدیریت اطلاعات، زبان تخصصی دروس پزشکی، استفاده از کامپیوتر و اصول بایگانی ارتباط اساسی دارد. اطلاعاتی که توسط کارشناسان مدارک پزشکی جمع‌آوری می‌شوند، نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های کلان نظام بهداشت، درمان و پزشکی کشور ایفا می‌کند. این رشته از مقطع کارشناسی تا دکترا پذیرش دارد.
پیشنهاد می‌کنیم راجع به شرایط تحصیل در رشته پزشکی نیز مطالعه کنید.
تاریخچه رشته مدارک پزشکی
ارائه رشته مدارک پزشکی برای اولین در سال ۱۳۵۱ و در دو مقطع کاردانی و کارشناسی، در انستیتو عالی علوم بیمارستانی آغاز شد و پس از انقلاب فرهنگی مجدداً از سال ۱۳۶۳ در دانشگاههای علوم پزشکی دوباره به جذب دانشجو در مقطع کاردانی این رشته شروع شد. پس از آن شورای عالی برنامه ریزی در سال ۱۳۶۸ پذیرش دوره کارشناسی ناپیوسته مدارک پزشکی را تصویب کرد.
توانايي‌هاي لازم برای رشته مدارک پزشکی
هر رشته‌ای در عین حال که زیبایی‌های خاص خود را دارد و داوطلبان بر اساس علاقه آن را انتخاب می‌کنند، چالش‌هایی دارد که با وجود توانمندی‌های خاص هر فرد، میتوان از آن‌ها عبور کرد و به موفقیت رسید.
توانایی درسی
دروس آمار، ریاضی و زیست نقش مهمی برای موفقیت در این رشته دارند چون بیشتر فعالیت‌های یک کارشناس مدارک پزشکی مربوط به جمع‌آوری داده‌های مرتبط با علوم پزشکی و زیستی، منظم کردن آن‌ها به شیوه‌ای معنادار است. از طرفی درس زبان انگلیسی نیز چه در دوره تحصیل چه در کار، یکی از نیازهای ضروری هر دانشجوی مدارک پزشکی محسوب میشود.
مهارت های فردی
وقتی شما با اطلاعات فراوانی سر و کار دارید، نیاز به دقت، توجه، جز‌ئی‌نگری نیز در رابطه با کار با داده اهمیت فراوای پیدا می‌کند. از طرفی باید بتوانید داده‌ها را به صورت یک کل ببینید و سپس بر اساس اصول موجود آن‌ها را دسته‌بندی کنید به طوری که بتوان از نتیجه این دسته‌بندی استفاده کرد.
ویژگی های شخصیتی
کلیت این رشته با نظم و ترتیب دادن به پرونده‌ها و اطلاعات ارتباط دارد. بنابراین باید به عنوان کارشناس مدارک پزشکی، نظم، مسئولیت‌پذیری، صبر و پشتکار و علاقه به کار با داده، باید از جمله علایق و توانمندی‌های شخصیتی فرد باشد. همچنین برای افرادی که بخواهند در زمینه‌های مدیریتی این رشته فعالیت کنند، بهره‌مندی از تفکر انتقادی، توانایی حل مسئله و ایفای نقش‌های چند بُعدی در راستای مدیریت و بهینه‌سازی اطلاعات بیماران بسیار مهم است.
توجه به اصول اخلاقی
با توجه به اینکه این رشته با کسب اطلاعات افراد حقوقی و پرونده پزشکی و خصوصی بیماران سر و کار دارد، توجه به اخلاق باید از ویژگی‌های متخصصان این رشته باشد. الزامات حرفه‌ای اخلاقی، قانونی و سازمانی از ضرورت‌های مشاغل مدارک پزشکی هستند.
تمایل به کار با تکنولوژی و فناوری های رایانه ای
امروزه دیگر لزوما اطلاعات روی کاغذ ثبت نمی‌شوند. بلکه استفاده از فناوری‌های کامپیوتری در جمع‌آوری و ثبت اطلاعات، پردازش داده‌ها و تحلیل شاخص‌های سلامت بر اساس این اطلاعات جمع‌آوری شده، اساس کار یک متخصص مدارک پزشکی هستند. بنابراین برای انتخاب این رشته باید کار با کامپیوتر و شاید نرم‌افزارهای مختلف را دوست داشته باشید.
کارشناسی مدارک پزشکی
در دوره کارشناسی پیوسته مدارک پزشکی دانشجویان باید ۱۳۰ واحد درسی را طی ۸ ترم (۴ سال) بگذرانند. طی این مدت دانشجویان به مطالعه دروس عمومی، پایه، تخصصی، اصلی و همچنین گذراندن دوره کارورزی می‌پردازند. فارغ التحصیلان این مقطع قادر خواهند بود که فعالیت و مدیریت بخش مدارک پزشکی را در کلیه موسسات ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به عهده بگیرند و در زمینه ایجاد و اداره سیستم‌های اطلاعات سلامت با استفاده از فناوری اطلاعات، ایفای نقش کنند.
دروس رشته مدارک پزشکی
دانسجویان دوره کارشناسی پیوسته به تفکیکی نوع، واحدهای زیر را می‌گذارنند:
- دروس عمومی: ۲۲ واحد
- دروس اختصاصی اجباری: ۹۲ واحد
- کارآموزی در عرصه: ۱۶ واحد
جدول دروس کارشناسی رشته مدارک پزشکی را در ادامه مشاهده می‌کنید. بررسی این دروس و حتی نگاهی اجمالی به آن‌ها، کمک می‌کند تا فضای این رشته را بهتر بشناسید.
| دروس پایه | بهداشت محیط بیمارستان، فیزیولوژی، آشنایی با باکتری، ویروس، قارچ و انگل، اخلاق و مقررات حرفه‌ای، روانشناسی مقدماتی و روابط انسانی، ریاضیات پایه، آناتومی |
| دروس اصلی | کلیات پزشکی، اصطلاحات پزشکی، زبان اختصاصی، اصول مدیریت بیمارستانی، مددکاری اجتماعی، کامپیوتر و کاربرد آن، ماشین‌نویسی عملی و نظری |
| دروس تخصصی | کد گذاری بیماری‌ها، مدارک پزشکی، آمار حیاتی مقدماتی، شاخص‌های بهداشتی و آمار بیمارستانی، اصول و روش‌های بایگانی، بایگانی پزشکی، کارآموزی در عرصه |
کاردانی و کارشناسی مدارک پزشکی
دانش‌آموزان علاقه‌مند به این رشته، باید در کنکور تجربی شرکت کنند.در ادامه دو نمونه کارنامه قبولی رشته مدارک پزشکی را مشاهده می‌کنید. البته توجه داشته باشید که از کنکور ۱۴۰۲ به بعد دیگر دروس عمومی نقشی در رتبه شما ندارند و اثرگذاری آن‌ها فقط از طریق سوابق تحصیلی خواهد بود.
دانشگاه های معتبر رشته مدارک پزشکی
گروه آموزشی مدارک پزشکی در اکثر دانشگاههای وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ارائه میشود. از مهمترین دانشگاه های رشته مدارک پزشکی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- دانشگاه علوم پزشکی تهران
- دانشگاه علوم پزشکی شیراز
- دانشگاه علوم پزشکی مشهد
- دانشگاه علوم پزشکی تبریز
- دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
رشته مدارک پزشکی بدون کنکور
رشته مدارک پزشکی بدون کنکور در دانشگاه آزاد و پردیس خودگردان پذیرش دارد که صرفا بر اساس سوابق تحصیلی و با پرداخت شهریه انجام میشود. شرایط و ظرفیت پذیرش بدون کنکور هر سال در دفترچه پذیرش بدون کنکور در سایت سازمان سنجش منتشر میشود.
وظایف تکنسین رشته مدارک پزشکی
هدف کلی از ایجاد این رشته عبارت است از تربیت افراد کارآمدی که بتوانند در زمینه های زیر فعالیت داشته باشند:
- مدیریت بخش مدارک پزشکی (جمع‌آوری، سازماندهی، طبقه‌بندی و بازیابی اطلاعات)
- تامین اطلاعات مورد نیاز جهت دفاع از حقوق بیمار، مراجعه کننده، موسسات و کارکنان بهداشتی درمانی از طریق حفظ مستندات پرونده پزشکی
- تامین اطلاعات مورد نیاز به منظور بهره برداریهای آموزشی، پژوهشی، خدماتی و آماری مرتبط به رشته‌های مختلف پزشکی
- استفاده از فناوری اطلاعات در حوزه مدیریت اطلاعات سلامت
- آموزش بیمار (فرد و جامعه) در مورد منشور حقوق بیمار
- آموزش کارکنان مرتبط با بخش مدارک پزشکی و سیستم اطلاعات بهداشتی درمانی
- آموزش کارکنان جدید در زمینه روند گردش امور در بخش مدارک پزشکی
- تنظیم، تکمیل و کدگذاری پرونده‌های پزشکی در مراکز بهداشتی درمانی دولتی و خصوصی و مطب‌ها
- کدگذاری مالی پرونده‌های پزشکی (تعرفه خدمات تشخیصی و درمانی) و تعیین مغایرت‌ها
- تحلیل شاخص‌های آمار بیمارستانی (مانند نرخ مرگ و میر، بیماری و مالی) و ارائه به مدیران مربوط و کاربران
- اجرای مصوبات مربوط به مدارک پزشکی
- مشارکت در امور مربوط به خدمات ماشینی مدارک پزشکی
- مدیریت بخش مدارک پزشکی
- مشارکت در طراحی فرم‌های مدارک پزشکی
- انجام پژوهش‌های کاربردی درحوزه سیستم‌های اطلاعاتی بهداشت و درمان
- مشارکت در طراحی و جمع‌آوری اطلاعات پژوهشی در حوزه بهداشت و درمان
بازار کار مدارک پزشکی
همانطور که در دوره کرونا شاهد بودیم، اطلاعات متعدد آماری مانند تعداد افراد مبتلا، اثرگذاری واکسن و تعداد افراد بهبود یافته به پزشکان، محققان و عموم مردم کمک کرد تا وضعیت همه‌گیری کرونا، میزان ابتلا و اثرات واکسن را بهتر درک کنند. تحلیل این داده‌ها است که به تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای پیشگیری، کنترل و جلوگیری از گسترش بیماری‌هایی مانند کرونا اهمیت دارد. کارشناسان مدارک پزشکی همان افرادی هستند که طی دوران تحصیل، روش کار با ابزارهای جمع‌آوری، جمع‌بندی، صحت‌سنجی و ارائه این ارقام و اطلاعات را آموزش می‌بینند.
با توجه به سرعت بالای تولید دانش و رشد علم پزشکی، دنیا نیازمند این متخصصین است تا با دانش خود بتوانند به ایجاد یک خروجی مناسب از تولیدات علمی و نتایج آماری بیماری‌ها، روش‌های درمانی و پیشگیری کمک کنند. بنابراین افراد کوشا در این حوزه، بازار کار رو به رشدی خواهند داشت هرچند شاید درامد رشته مدارک پزشکی به اندازه سایر رشته‌های پیراپزشکی نباشد. می‌توانید درباره رشته‌های تجربی و بازار کار آن‌ها مطلب شغل های رشته تجربی را مطالعه کنید و مقایسه‌ای بین رشته‌ها مختلف داشته باشید.
شغل های رشته مدارک پزشکی
موقعيت‌های شغلی رشته مدارک پزشکی در ایران به کار در مراکز خدماتی و درمانی محدود میشود که بخش مدارک پزشکی و بایگانی مدارک پزشکی دارند. از جمله مشاغل رشته مدارک پزشکی بنابر سطح تحصیلات و تجربه فرد، میتوان فعالیت‌های زیر را نام برد:
- تنظیم و تکمیل پرونده‌های پزشکی بیماران و بایگانی آن‌ها در مراکز درمانی
- مدیریت بخش‌های مدارک پزشکی در مراکز درمانی
- تحلیلگر در مراکز و موسسات پژوهشی بهداشت و درمان
- کار در واحد پذیرش مراکز درمانی
- کار در واحد بایگانی مدارک پزشکی در مراکز درمانی
- کار در بخش کدگذاری بیماری‌های مراکز درمانی
- کار در واحد آمار بیمارستانی و مراکز درمانی
سخن پایانی
علم پزشکی همواره احتیاج به ثبت مدارک و اطلاعات بیماران داشته است و گواه این مطلب آثار به جا مانده از قدیمی‌ترین اطبا بوده که به توسعه علم پزشکی و درمان بیماری‌ها کمک فراوانی کرده است. به مرور زمان ثبت داده‌های پزشکی و استفاده و تحلیل از آن‌ها شکل متفاوتی به خود گرفت و باعث پیدایش یک شاخه مجزای علمی به نام رشته مدارک پزشکی در دنیا شد. در این مطلب راجع به این رشته توضیح دادیم که جزو رشته‌ای پیراپزشکی محسوب میشود. با توجه به سرعت بالای رشد علم و دانش پزشکیو علاوه بر آن، نیاز روزافزون به استفاده از اطلاعات و داده‌های موجود برای ایجاد روش‌های جدید و موثر درمانی، پیگیری درمان افراد و بررسی روند بیماری‌ها، بازار کار و مشاغل این رشته نیز رو به رشد است. چگونگی ادامه مسیر شما به عنوان یک متخصص مدارک پزشکی، به سطح تلاش و علاقه‌مندی شما بستگی دارد.
سوالات متداول
- چه دانشگاه هایی رشته مدارک پزشکی دارند؟
از بهترین دانشگاههایی که این رشته را ارائه میدهند میتوان دانشگاههای علوم پزشکی تهران، شیراز، مشهد، تبریز و اصفهان را نام برد. - از کنکور چه رشته ای می توان مدارک پزشکی را انتخاب کرد؟
این رشته جزو شاخه پیراپزشکی و رشته تجربی است و برای ورود به دوره کاردانی یا کارشناسی پیوسته آن، در کنکور تجربی شرکت کنید. - آیا میتوان بدون کنکور رشته مدارک پزشکی را ادامه داد؟
بله، پذیرش در مقطع کاردانی و کارشناسی این رشته در برخی از واحدهای دانشگاه آزاد و پردیسهای خودگردان، بر اساس سوابق تحصیلی انجام میشود.
