برای آموزش جمع و تفریق به کودکان ابتدا باید خودمان را جای آن‌ها بگذاریم و ببینیم که دقیقا چه درکی از اعداد و کاربرد آن‌ها در ریاضی دارند. خبر بد اینکه ذهن کودکان کاملا عینی است و با مفاهیم انتزاعی ریاضی رابطه خوبی ندارد. علاوه‌براین، آن‌ها شاید بتوانند تا عدد ۱۰۰ هم بشمارند، اما درک ارزش ترتیبی اعداد، به مرور و با تجربه در ذهنشان می‌نشیند.
به همین دلیل، در آموزش جمع و تفریق به آن‌ها باید مراعات حالشان را بکنید تا دل‌شان از درس و مدرسه زده نشود. ما در این مقاله سعی می‌کنیم، با کودکان هم‌قدم شویم و نحوه آموزش جمع و تفریق به کودکان را با راهنمای گام‌به‌گام به شما عزیزان دغدغه‌مند بیازمویم.
پیشنهاد می‌کنم قبل از خواندن ادامه آموزش، حتما به مقاله روش های آموزش ریاضی به کودکان سر بزنید.
اولین و مهم‌ترین گام | آموزش ارزش ترتیبی اعداد
اگر بتوانید ارزش ترتیبی اعداد را در ذهن کودک جا بیندازید، در مراحل بعدی به مشکل چندانی نمی‌خورید. برای اینکه کودکان به‌خوبی ارزش ترتیبی اعداد را فرا بگیرند، طبق الگوی زیر عمل کنید:
1. بیان موزون اعداد با صدای بلند
اعداد ۱ تا ۱۰ و سپس ۱۰ تا ۲۰ را همراه فرزندتان بخوانید. با عدد ۱ شروع کنید و سپس از فرزندتان بخواهید بعد از شما تکرار کند. این تمرین را بارها و بارها مرور کنید تا گوش فرزندتان به آن‌ها عادت کند. در ادامه با عدد ۱۰ شروع کنید تا عدد ۲۰ پیش بروید. اعداد ۱۰ تا ۲۰ را نیز چندبار تمرین کنید تا فرزندتان آن‌ها را از بر شود. در پایان این مرحله، اعداد را به صورت خطی بنویسید تا کودک رابطه بین آن‌ها را بهتر ببیند.
۲. حدس عدد بعدی
در گام دوم، شما یک عدد را بیان کنید و از کودک بخواهید، عدد بعدی را حدس بزند.
برای مثال، بپرسید:
- «بعد از عدد ۱، چه عددی می‌آید؟»
حالا بین ۵ تا ۱۰ ثانیه منتظر بمانید و در نهایت اگر کودک به جواب نرسید، عدد مورد نظر را به او بگویید. بعد از کمی تمرین، دوباره اعداد را از ۱ تا ۱۰ و ۱۰ تا ۲۰ با هم مرور کنید. این فرآیند را تا جایی ادامه دهید که کودک بتواند به درستی عدد بعدی را حدس بزند.
۳. شمردن از یک عدد تا عددی دیگر
حالا به کودک کمک کنید تا از ۱ عدد شروع به شمارش کند و تا عددی دیگر ادامه دهد. این فرآيند را از کم به زیاد و از زیاد به کم تمرین کنید.
برای مثال:
- از کودک بخواهید از ۱ شروع کند و تا ۵ بشمارد (۱-۲-۳-۴-۵)
سپس
- به او بگویید از ۵ تا یک را بیان کند (۵-۴-۳-۲-۱)
اصلا به کودک عجله نکنید. فراموش نکنید که شما باید نقش مربی و حامی او را داشته باشید و با سرعت یادگیری‌اش همگام شوید.
۴. توضیح جمع و تفریق برای کودک
ابتدا مفهوم جمع را با بیان اینکه «وقتی عدد خاصی را به یک عدد اضافه می‌کنیم، در حال جمع هستیم» به کودک آموزش دهید.
حالا مثال بزنید؛ مثلا بگویید:
- «اگر عدد ۱ را با خودش جمع کنیم، به عدد ۲ می‌رسیم.»
این کار را با شمارش تا یک عدد خاص مقایسه کنید و به کودک نشان دهید که هر بار، ما عدد ۱ را به عدد قبلی اضافه می‌کنیم تا عدد بالاتری به دست آید. همین فرآیند را برای توضیح تفریق نیز در پیش بگیرید. سپس به کودک کمک کنید تا جمع و تفریق را با عدد ۲ و ۳ نیز تمرین کند.
در طول تمام این تمرین‌ها از کودک بخواهید که حاصل جمع و تفریق را با صدای بلند بیان کند و تا حد امکان نگذارید که از انگشتانش برای محاسبه کمک بگیرد. در واقع شما قرار است به او کمک کنید که عملیات ریاضی را در ذهنش انجام دهد.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
گام دوم: تمرین به کمک اشیا و فلش‌کارت‌ها
حالا که کودک را با مفاهیم پایه‌ای ریاضی در زمینه جمع و تفریق آشنا کردیم، وقت آن است که با تمرین‌های واقعی و عینی، آموخته‌های او را تحکیم ببخشیم. توجه به نکات زیر در این زمینه به شما کمک می‌کند:
۱. از اشیا یکسان، کوچک و قابل شمارش مانند چوب‌‌بستنی، لگو و مهرههای رنگی استفاده کنید.
۲. از فلش‌کارت‌های اعداد به عنوان راهنما کمک بگیرید. می‌توانید اعداد ۱ تا ۱۰ را روی فلش‌کارت‌ها بنویسید یا از فلش‌کارت‌های آماده استفاده کنید.
۳. یکی از اعداد روی فلش‌کارت را به کودک نشان دهید و از او بخواهید، به همان تعداد از یک شی خاص جدا کند؛ برای مثال، فلش‌کارت عدد ۵ را به کودک نشان دهید و از او بخواهید ۵ عدد از لگوها را بشمارد در یک گروه قرار دهد.
۴. برعکس روش بالا هم تمرین کنید؛ یعنی تعدادی شی خاص را جلوی کودک بچینید و از او بخواهید عدد متناسب با آن شی را از بین فلش‌کارت‌ها انتخاب کند.
۵. با استفاده از ۲ فلش‌کارت، عمل جمع و تفریق را تمرین کنید؛ به این صورت که ابتدا یکی از فلش‌کارت‌ها را به کودک نشان دهید تا به تعداد آن از شی خاصی مرتب کند و سپس عدد بزرگ‌تری جلوی او بگیرید و از او بپرسید: «چه تعداد دیگر باید به آن دسته اضافه کنیم تا به این عدد برسد». همین کار را به صورت معکوس برای آموزش تفریق هم تکرار کنید.
۶. فلش‌کارت‌های جدیدی درست کنید و جمع و تفریق‌های ساده مثل «۱+۱»، «۲+۲» و «۲-۱» را روی آن‌ها بنویسید. سپس از کودک بخواهید که این جمع و تفریق‌ها را به کمک اشیا به شما نشان دهند. به مرور و با توجه به پیشرفت کودک، سطح تمرین را افزایش دهید.
گام سوم: استفاده از کتاب‌های تصویری و کاربرگ‌ها
استفاده از کتاب‌های مصور آموزش مفاهیم ریاضی مانند جمع و تفریق که معمولا در کتابخانه‌های محلی وجود دارند، راه بسیار خوب دیگری برای آموزش جمع و تفریق به کودکان است. این کتاب‌ها معمولا از گیاهان، حیوانات یا شخصیت‌های جالب برای آموزش اعداد و جمع و تفریق بهره می‌برند. علاوه‌بر کتاب‌های مصور، کاربرگ‌های آموزشی و جذاب زیادی نیز برای آموزش جمع و تفریق به کودکان وجود دارد که اکثر کودکان به آن‌ها علاقه زیادی دارند.
پیشنهاد مطالعه: نرم افزار آموزش ریاضی برای دانش آموزان
گام چهارم: آموزش به کمک چرتکه
چرتکه‌های مناسب برای آموزش جمع و تفریق به کودکان را می‌توانید از فروشگاه‌های اسباب‌بازی تهیه کنید. این ابزار دارای ده ردیف و ۱۰۰ مهره رنگی است. در هر ردیف از چرتکه، ۱۰ مهره قرار دارد. چرتکه‌ای با مهرههای رنگی انتخاب کنید تا کودک بیشتر جذب آن شود. حالا به کمک چرتکه، تمرین‌های مراحل قبل را دوباره مرور کنید:
۱. همه مهرهها را یک سمت چرتکه بچینید و با انتقال آن‌ها به سمت دیگر، از ۱ تا ۱۰ بشمارید.
۲. از کودک بخواهید یکی از مهرهها را به سمت دیگر چرتکه منتقل کند و هم‌زمان، هر دو با هم بگویید «۱».
۳. مرحله قبل را برای اعداد بزرگ‌تر نیز تکرار کنید. یکی از ردیف‌ها را برای خودتان انتخاب کنید و ردیف دیگری را برای کودک در نظر بگیرید. سپس هم‌زمان با یکدیگر، مهرهها را جابه‌جا کنید و نام عدد مطابق با مهرههای رنگی را بگویید.
۴. به همراه کودک، دانه‌های باقی‌مانده در یک سمت چرتکه را بشمارید. مهرهها را از یک سمت چرتکه کم کنید و سپس، شروع به شمردن مهرههای باقی‌مانده کنید. این کار را تا جایی ادامه دهید که هیچ مهره‌ای در آن سوی چرتکه باقی نماند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم نحوه آموزش جمع و تفریق به کودکان را به صورت اصولی و گام‌به‌گام توضیح دهیم. فراموش نکنید که مهم‌ترین حلقه این آموزش‌ها، جا انداختن ارزش ترتیبی اعداد در ذهن کودکان است. بعد از آن، ابتدا به صورت ذهنی و سپس به صورت عملی و به کمک فلش‌کارت‌ها، اشیا، کتاب‌های مصور، کاربرگ‌ها و چرتکه‌ها، به یادگیری کودک عمق ببخشید. همچنین سعی کنید در حین آموزش خلاقیت به خرج دهید و از مثال‌های متنوع برای جذابیت‌بخشی به آموزش کمک بگیرید.
