همه ما در زندگی روزمره خود خریدهایی انجام می‌دهیم یا هزینه‌هایی می‌کنیم که ضروری نیستند و در اولویت قرار ندارند. چنین خریدهایی باعث می‌شوند پولی که می‌توانستیم پسانداز کنیم و برای خرید کالاهای ضروری نگه داریم، به‌راحتی هدر برود. برای جلوگیری از هدررفت پول و پس‌اندازمان، ترسیم یک جدول به‌نام جدول بودجه می‌تواند کمک‌کننده باشد. درواقع، جدول بودجه نقشه راه مناسبی برای مدیریت مالی پیش روی ما قرار می‌دهد و ما را از میزان درآمد، هزینه و پسانداز روزانه، هفتگی، ماهانه و حتی سالانه مطلع می‌کند. در ادامه به شما خواهیم گفت که جدول بودجه چیست و چگونه باید از آن استفاده کرد.
جدول بودجه چیست؟
یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل هزینهها و پسانداز، یادداشت کردن آن‌ها در یک جدول به‌نام جدول بودجه است. منظور از بودجه همان دخل و خرج یا به‌عبارتی، درآمد و هزینه است. جدول بودجه راهنمای خوبی برای مدیریت مالی محسوب می‌شود و از سه ستون شامل درآمد، هزینه و پسانداز تشکیل شده است.
ستون درآمد، مربوط به پول‌هایی است که از طریق کار کردن، پول‌توجیبی، هدیه دادن یا چیزهایی شبیه به آن بهدست آورده‌ایم. در ستون هزینه، پول‌هایی که برای خرید کالاهای موردنیاز خرج شده است، قرار می‌گیرد و در ستون پسانداز هم مقدار پولی که به‌عنوان پسانداز باقی مانده است، یادداشت می‌شود. اگر مقدار هزینه را از مقدار درآمد کم کنید، می‌توانید مقدار پولی که ذخیره می‌شود یعنی مقدار پسانداز را بهدست آورید.
در ادامه، نمونه ای از جدول بودجه درس اجتماعی کلاس چهارم را مشاهده می‌کنید. این جدول، میزان درآمد، هزینه و پسانداز هفتگی در طول یک ماه را نشان می‌دهد.
| هفته‌ها | درآمدیا پول‌توجیبی | هزینه(پولی که خرج می‌شود) | پسانداز(پولی که ذخیره می‌شود) |
| هفته اول | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۷۰۰۰۰ تومان | ۳۰۰۰۰ تومان |
| هفته دوم | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۶۵۰۰۰ تومان | ۳۵۰۰۰ تومان |
| هفته سوم | ۱۲۰۰۰۰ تومان | ۹۰۰۰۰ تومان | ۳۰۰۰۰ تومان |
| هفته چهارم | ۱۱۵۰۰۰ تومان | ۱۱۵۰۰۰ تومان | ۰ |
| درآمدهای دیگر | ۱۷۰۰۰۰ تومان | ۰ | ۱۷۰۰۰۰ تومان |
| جمع | ۶۰۵۰۰۰ تومان | ۳۴۰۰۰۰ تومان | ۲۶۵۰۰۰ تومان |
همان‌طور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، برای محاسبه میزان درآمد، هزینه و پسانداز در طول یک ماه، کافی‌ست مقادیر هر ستون را با هم جمع کنید. با این کار می‌توانید عملکرد مالی ماهانه خود را بهتر درک کنید. در حقیقت، جدول بودجه به شما کمک می‌کند، برنامه‌ریزی مناسبی برای خرید کالاهای موردنظرتان داشته باشید. در ادامه نمونه سؤالی از جدول بودجه کلاس چهارم دبستان را با هم بررسی می‌کنیم تا با کاربرد این جدول بیشتر آشنا شوید.
نمونه سؤال جدول بودجه چهارم
نرگس در یک مغازه اسباب‌بازی‌فروشی، عروسک موردعلاقه‌اش را پیدا می‌کند. قیمت این عروسک ۷۵۰ هزار تومان است. او می‌خواهد بداند آیا می‌تواند این عروسک را تا ده روز دیگر با پول پس‌اندازش بخرد یا نه. برای همین، یک جدول بودجه رسم می‌کند و مقدار تمام پول‌توجیبی‌ها (درآمدها)، هزینهها و پساندازهای روزانه خود را در طول ده روز یادداشت می‌کند. با توجه به جدول بودجه نرگس که در زیر نشان داده شده است، آیا او می‌تواند عروسک موردنظرش را خریداری کند یا خیر؟
| هفته‌ها | درآمدیا پول‌توجیبی | هزینه(پولی که خرج می‌شود) | پسانداز(پولی که ذخیره می‌شود) |
| ا آبان | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۲۵۰۰۰ تومان | ۷۵۰۰۰ تومان |
| ۲ آبان | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۲۵۰۰۰ تومان | ۷۵۰۰۰ تومان |
| ۳ آبان | ۹۵۰۰۰ تومان | ۲۰۰۰۰ تومان | ۷۵۰۰۰ تومان |
| ۴ آبان | ۱۱۵۰۰۰ تومان | ۳۰۰۰۰ تومان | ۸۵۰۰۰ تومان |
| ۵ آبان | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۲۰۰۰۰ تومان | ۸۰۰۰۰ تومان |
| ۶ آبان | ۱۰۰۰۰۰ تومان | ۲۰۰۰۰ تومان | ۸۰۰۰۰ تومان |
| ۷ آبان | ۱۱۰۰۰۰ تومان | ۲۵۰۰۰ تومان | ۸۵۰۰۰ تومان |
| ۸ آبان | ۹۰۰۰۰ تومان | ۲۰۰۰۰ تومان | ۷۰۰۰۰ تومان |
| ۹ آبان | ۱۰۵۰۰۰ تومان | ۲۵۰۰۰ تومان | ۸۰۰۰۰ تومان |
| ۱۰ آبان | ۹۵۰۰۰ تومان | ۳۰۰۰۰ تومان | ۶۵۰۰۰ تومان |
| جمع | ۱۰۱۰۰۰۰ تومان | ۲۴۰۰۰۰ تومان | ۷۷۰۰۰۰ تومان |
جواب: برای اینکه مشخص شود آیا نرگس می‌تواند عروسک موردعلاقه‌اش را با پول پس‌اندازش خریداری کند یا نه، باید مجموع پساندازهای او طی ده روز را بهدست آوریم. اگر مجموع پسانداز نرگس ۷۵۰ هزار تومان یا بیشتر باشد، می‌تواند عروسک را بخرد.
همان‌طور که در جدول بالا مشاهده می‌کنید، مجموع پسانداز نرگس ۷۷۰ هزار تومان است. بنابراین، او می‌تواند عروسک موردنظرش را خریداری کند. قدرت خرید نرگس با پول پس‌اندازش نشان می‌دهد که او به‌خوبی توانسته است هزینه‌هایش را مدیریت کند و برای خرید کالایی که دوست دارد، برنامه‌ریزی مناسبی داشته است.
راهکارهای مفید برای مدیریت هزینه ها
احتمالاْ وقتی صحبت از مدیریت هزینهها می‌شود، آن را وظیفه بزرگترها می‌دانید و تصور می‌کنید که این کار را باید آن‌ها انجام دهند. اما خوب است بدانید که توانایی کنترل هزینه و پسانداز کردن تنها مختص بزرگسالان نیست و شما نیز به‌عنوان دانش‌آموز می‌توانید با پول‌توجیبی‌ها و درآمدتان پسانداز داشته باشید و هزینه‌های خود را مدیریت کنید.
برای اینکه بتوانید هزینه‌هایتان را به‌خوبی کنترل کنید، در ادامه چند راهکار مفید به شما معرفی می‌کنیم.
جدول بودجه تهیه کنید
تهیه جدول بودجه تأثیر بسیار مهمی در مدیریت مالی شما دارد. این جدول به شما کمک می‌کند تا میزان هزینهها و پس‌اندازتان را به‌خوبی مدیریت کنید و برای خریدهایتان برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشید. نحوه تهیه جدول بودجه را در بخش‌های قبل آموزش دادیم.
نیازها و خواسته هایتان را از هم تفکیک کنید
نیاز شامل موارد ضروری زندگی است که بدون آن‌ها زندگی ما دچار مشکل می‌شود مانند خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت، آموزش و مانند اینها، اما خواسته موارد غیرضروری را شامل می‌شود. خواستهها معمولاً شخصی هستند و افراد مختلف می‌توانند خواسته‌های متفاوتی داشته باشند. برای مثال، داشتن پالتو یا بافت گرم برای پوشیدن در فصل زمستان یک نیاز است و اگر برطرف نشود، احساس سرما خواهیم کرد و ممکن است بیمار شویم. اما خواستن یک اسباب‌بازی که اگر دیرتر خریداری شود مشکلی پیش نمی‌آورد و به ما ضرری نمی‌رساند، یک خواسته شخصی است.
هدف از تفکیک نیازها و خواستهها این است که براساس جدول بودجه با مقدار پولی که داریم، ابتدا نیازها را برطرف کنیم و آن‌ها را در اولویت قرار دهیم، سپس، به خواسته‌های شخصی بپردازیم. اگر فقط به خواستهها توجه کنیم و نیازها را نادیده بگیریم، مقدار پول و پس‌اندازمان کمتر می‌شود و برای رفع نیازها به مشکل برمی‌خوریم.
یک راهکار مناسب برای جدا کردن نیازها و خواستهها این است که یک لیست از هر کدام تهیه کنید. ابتدا نیازها را در اولویت قرار دهید و برای آن‌ها هزینه کنید. سپس، خواسته‌هایتان را یادداشت کرده و آن‌هایی را که در اولویت قرار دارند، مشخص کنید. اولویت‌بندی خواستهها برای هر کسی متفاوت است.
بیایید یک نمونه از نیازها و خواسته‌های یک دانش‌آموز را با هم بررسی کنیم تا تفاوت نیازها و خواستهها را بهتر درک کنید. فرض کنید علی یک دانش‌آموز کلاس چهارم است. او می‌خواهد برای مدیریت هزینه‌هایش، نیازها و خواستهها را از هم جدا کند و خواسته‌هایش را اولویت‌بندی کند. نیازها و خواسته‌های او به‌صورت زیر است:
- نیازهای علی: یک جفت کفش ورزشی، یک بسته مدادرنگی، یک دفتر
- خواسته‌های علی: خرید یک توپ جدید، عوض کردن کیف
همان‌طور که می‌بینید، نیازهای علی کالاهایی است که ندارد و لازم است آن‌ها را بخرد، اما خواسته‌های او کالاهایی هستند که درحال‌حاضر آن‌ها را دارد ولی می‌خواهد عوض شوند پس اینها خواسته او هستند.
علی چون به مدرسه می‌رود، عوض کردن کیف را به خرید یک توپ جدید ترجیح می‌دهد و بعد از برطرف کردن نیازهایش، قصد دارد ابتدا کیفش را عوض کند سپس یک توپ جدید بخرد. بنابراین، لیست نیازها و خواسته‌هایش را به‌صورت زیر در یک جدول یادداشت می‌کند.
خرید عاقلانه داشته باشید
احتمالاً شما هم خریدهای ناگهانی و هیجانی زیادی را تجربه کرده‌اید. اینگونه خریدها به‌صورت ناگهانی و بدون فکر صورت می‌گیرند و باعث می‌شوند که نه‌تنها کالاهای غیرضروری را خریداری کنید، بلکه کنترل هزینه‌هایتان را هم از دست دهید. خوب است که قبل از خرید هر کالایی درمورد آن بیشتر فکر کنید تا انتخاب درستی داشته باشید. برای مثال، به این فکر کنید که آیا واقعاً به این کالا نیاز دارید و اصلاً هدف شما از خرید آن کالا چیست.
زمانی که می‌خواهید کالای موردنظرتان را خریداری کنید، بهتر است در چند مغازه و فروشگاه دیگر هم درمورد انواع آن کالا و قیمت آن تحقیق کنید تا درنهایت، بتوانید کالای مناسب خودتان را با قیمت خوب تهیه کنید. به‌عنوان مثال، اگر قصد خرید یک جفت کفش دارید، بهتر است از قبل نوع، رنگ، جنس و مدل آن کفش را مشخص کنید، به چند مغازه سر بزنید و قیمت‌ها را با هم مقایسه کنید، سپس با توجه به جدول بودجه خود برای خرید آن اقدام کنید.
از والدین و بزرگ ترها مشورت بگیرید
بزرگترها معمولاً تجربه‌های بیشتری در مدیریت پول و سرمایه‌گذاری دارند. زمانی که در مدیریت هزینهها با مشکل مواجه می‌شوید یا می‌خواهید سرمایه‌گذاری کنید، از آن‌ها مشورت بگیرید تا شما را راهنمایی کنند. امروزه، روشهای گوناگونی برای سرمایه‌گذاری و پسانداز وجود دارد که با کمک بزرگترها می‌توانید آن را به‌خوبی انجام دهید. سرمایه‌گذاری و پسانداز کردن به شما کمک می‌کند تا در آینده با مشکل مالی مواجه نشوید.
سخن پایانی
جدول بودجه یکی از بهترین راهکارها برای مدیریت هزینههاست. این جدول از سه ستون درآمد، هزینه و پسانداز تشکیل شده است. منظور از درآمد مجموع پول‌هایی است که از طریق کار کردن، سرمایه‌گذاری، پول‌توجیبی و مانند آن بهدست میآید. در ستون هزینهها، پول‌هایی که خرج می‌شوند قرار می‌گیرند و در ستون پسانداز هم پولی را که برایمان باقی میماند یادداشت می‌شود. مقدار پسانداز از اختلاف درآمد و هزینه بهدست میآید. به‌یاد داشته باشید که مهم نیست چقدر پول داشته باشید، مهم این است که با کمک راهکارهایی که بیان کردیم، به‌درستی هزینه کنید و بتوانید برای خود مقداری از درآمدتان را پسانداز کنید تا در آینده با مشکل مواجه نشوید.
سؤالات متداول
- بودجه یعنی چه؟
منظور از بودجه، دخل و خرج یا همان درآمد و هزینه است. - جدول بودجه چیست؟
جدول بودجه یک جدول برای کنترل هزینههاست که از سه ستون درآمد، هزینه و پسانداز تشکیل شده است. - منظور از درآمد، هزینه و پسانداز چیست؟
درآمد یعنی مجموع پولهای دریافتی از روشهای گوناگون و هزینه یعنی مجموع پولهای خرجشده. پسانداز هم میزان پولی است که برایمان باقی میماند و مقدار آن از اختلاف درآمد و هزینه بهدست میآید. - چه راهکارهایی برای مدیریت پول وجود دارد؟
برای مدیریت هزینهها راهکارهای زیادی وجود دارد، ازجمله تهیه جدول بودجه، تهیه لیست نیازها و خواستهها، خرید عاقلانه همراه با فکر و مشورت کردن با والدین و بزرگترها درصورت لزوم.
