بازی‌های حرکتی نقش بسیار مهمی در توسعه عملکرد فیزیکی و شناختی کودکان دارند. به‌ویژه در دنیای امروزی که کودکان به شکل فزاینده‌ای به دستگاه‌های الکترونیکی و فعالیت‌های ساکن وابسته می‌شوند. این وضعیت می‌تواند منجر به مشکلاتی همانند کاهش سلامت فیزیکی، ضعف در تعامل اجتماعی و حتی مشکلات شناختی شود.
از این رو در این مقاله به بررسی اهمیت، فواید و انواع بازی‌های حرکتی برای کودکان می‌پردازیم و همچنین نحوه استفاده از آنها در محیط‌های مختلف نظیر خانه، مدرسه و فضای باز را شرح می‌دهیم. با ادامه این مطلب همراه ما باشید.
اهمیت بازی‌های حرکتی برای کودکان
بازی‌های حرکتی بیش از آنکه صرفاً یک فعالیت سرگرم‌کننده باشند، به واسطه نقش عمیقی که در توسعه عملکرد کودکان دارند، اهمیت پیدا کرده‌اند. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا حرکات خود را بهتر کنترل کنند و توانایی‌های حرکتی خود را بهبود بخشند. علاوه بر این، بازی‌های حرکتی به شکل قابل توجهی مهارت‌های اجتماعی کودکان را تقویت می‌کنند و احساس اعتماد به نفس و توانمندی مدیریت ارتباط را در آنها پرورش می‌دهند.
این بازی‌ها به طور مستقیم بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند و به یادگیری بهتر موضوعات مختلف کمک می‌کند. بازی های حرکتی با فعال‌کردن قسمت‌های مختلف مغز، به توسعه مهارت‌های شناختی و حل مسئله کودکان نیز می‌انجامند. همچنین، بازی‌های حرکتی به بهبود سلامت فیزیکی کودکان منجر می‌شوند و از بروز مشکلات اسکلتی – عضلانی جلوگیری می‌کند. در نتیجه این بازی‌ها به شکل قابل‌توجهی بر عملکرد دوران بزرگسالی افراد اثرگذار هستند.
اولین نفری باشید که از اخبار و اطلاعیه‌های مرتبط با پایه تحصیلیتان باخبر می‌شود!
فواید بازی‌های حرکتی برای کودکان
بازی‌های حرکتی فواید زیادی دارند. در ادامه برخی از مهم‌ترین موارد را توضیح می‌دهیم.
توسعه حرکتی
این بازی‌ها نقش مهمی در توسعه مهارت‌های حرکتی اصلی و درشت مانند دویدن، پرش و پرتاب و حرکات ظریف مانند گرفتن اشیای کوچک دارند. با افزایش توانایی‌های حرکتی، کودکان به طور مؤثرتری می‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را اجرا کنند.
بهبود سلامتی فیزیکی
بازی حرکتی به کاهش وزن، بهبود عملکرد قلبی – عروقی و افزایش انرژی کودکان کمک می‌کند. این بازی‌ها موجب می‌شوند کودکان بیشتر فعالیت داشته باشند و از اثرات منفی طولانی‌مدت نشستن در یک مکان در امان بمانند. به‌ویژه در دوران کودکی که پایه‌های سلامت فیزیکی گذاشته می‌شود، این فعالیت‌ها نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.
تقویت مهارت‌های ارتباطی
بازی‌های حرکتی به کودکان کمک می‌کنند تا با دیگران به خوبی تعامل داشته باشند و مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود بخشند. این بازی‌ها آنها را به صبر، همکاری و کار تیمی هدایت می‌کنند و حتی مهارت‌هایی مانند رهبری را به آنها آموزش می‌دهند. همچنین تجربه‌های اجتماعی مثبت این بازی‌ها، باعث افزایش اعتماد به نفس کودکان می‌گردد. به‌ویژه در بازی‌هایی که نیازمند همکاری و تعامل با گروه هستند، کودکان یاد می‌گیرند که چگونه با دیگران کار کنند و به یک هدف مشترک دست یابند.
تقویت توجه و یادگیری
هرگونه فعالیت جسمانی به طور مستقیم بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد و به تقویت توجه، حافظه و حل مسئله کمک می‌کند. بازی‌های حرکتی کودکان را برای یادگیری مفاهیم جدید و پیچیده آماده می‌کنند و آنها را قادر می‌سازند تا بهتر با محیط اطراف تعامل داشته باشند. همچنین با دور کردن آنها از فضاهای دیجیتال و مجازی فضایی را برای بهبود توانایی تمرکز فراهم می‌کنند.
انواع بازی‌های حرکتی برای کودکان
به طور کلی بازی‌های حرکتی به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر یک از آنها ویژگی‌های خاصی دارند. در ادامه برخی از مهم‌ترین اشکال کلی بازی‌های حرکتی را توضیح می‌دهیم.
بازی‌های حرکتی خلاقیت محور
این نوع بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا حرکات خود را با الهام از تخیل و خلاقیت انجام دهند. از این بازی‌ها می‌توان به «بازی جنگل حیوانات» (کودکان باید حرکات حیوانات را شبیه‌سازی کنند) و «بازی حرکت آزاد» اشاره کرد. در این نوع بازی‌ها، کودکان فرصت دارند تا از دنیای تخیل خود استفاده کنند و حرکات خلاقانه‌ای را شکل دهند.
بازی‌های حرکتی ساختاریافته
این نوع بازی‌ها شامل فعالیت‌هایی با قوانین مشخص هستند که کودکان باید از آنها پیروی کنند. مثال‌هایی از این بازی‌ها شامل «دوچرخه‌سواری»، «پرتاب توپ» و «قایم باشک» می‌شوند. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا قوانین را یاد بگیرند و در یک چارچوب مشخص حرکت کنند.
بازی‌های حرکتی با تجهیزات
این نوع بازی‌ها با استفاده از ابزارهای مختلفی مانند توپ‌ها، خط‌کش‌ها، حلقه‌ها و تخته‌های تعادل انجام می‌شود. این بازی‌ها به توسعه مهارت‌های تعادلی کودکان کمک می‌کنند. به‌ویژه در این نوع بازی‌های حرکتی، استفاده از تجهیزات می‌تواند به کودکان کمک کند تا به طور دقیق‌تر حرکات بدن خود را مدیریت کنند.
بازی‌های حرکتی آزاد
این نوع بازی‌ها به کودکان اجازه می‌دهند تا بدون محدودیت‌های خاص دامنه حرکات خود را توسعه دهند و انرژی خود را تخلیه کنند. مثال‌هایی از این بازی‌ها شامل «دویدن آزاد در باغ» و «بپر، بپر» می‌شود. این بازی‌ها به کودکان کمک می‌کنند تا انرژی خود را به طور طبیعی و آزاد تخلیه کنند.
معرفی چند بازی حرکتی برای کودکان
در این بخش چند نمونه از بازی های حرکتی برای کودکان را معرفی می‌کنیم. این بازی‌ها را می‌توانید به صورت فردی ا گروهی اجرا کنید.
ایستادن روی یک پا
در این بازی ساده و بدون تجهیزات، کودک باید روی یک پا بایستد و تعادل خود را حفظ کند، سپس پا را عوض کند و این کار را تکرار کند. این بازی به بهبود تعادل، قدرت عضلانی و تمرکز کمک می‌کند.
چرخیدن دور خود
در این بازی کودک به آرامی دور خود می‌چرخد و پس از توقف، تعادل خود را بازیابی می‌کند. این فعالیت سیستم تعادلی بدن را تحریک می‌کند و هماهنگی حرکتی و ارتباط عصب و عضله را به مرور بهبود می‌بخشد.
حرکت آسیاب بادی
در این بازی کودک دست‌هایش را باز کرده و به صورت دایره‌ای از شانه‌ها می‌چرخاند، مانند پره‌های آسیاب بادی به دور خود تکان می‌دهد. این حرکت به افزایش انعطاف‌پذیری شانه‌ها و تقویت عضلات بالاتنه کمک می‌کند.
لمس انگشتان پا
در این بازی کودک بدون خم کردن زانوها به سمت جلو خم می‌شود تا انگشتان پای خود را لمس کند. این بازی برای کشش عضلات پشت پا و بهبود انعطاف‌پذیری ستون فقرات مفید است.
پریدن در جا
در این بازی کودک به طور مداوم در یک نقطه می‌پرد و سرعت یا ارتفاع پرش‌ها را تغییر می‌دهد. این فعالیت باعث افزایش استقامت قلبی – عروقی و تقویت عضلات پا می‌شود.
بازی لی لی
خانه‌های لی لی را با کمک گچ روی زمین بکشید. سپس چند نفری این بازی را اجرا کنید. اگر کودک دوست، خوهر یا برادری ندارد، می‌توانید به عنوان والدین او را در بازی همراهی کنید. معمولا این بازی در مدارس و مهدکودک‌ها اجرا می‌شود. اگر خانه شما حیاط ندارد، می‌توانید با استفاده از چسب کاغذی خانه‌های لی لی را روی سرامیک ایجاد کنید. این بازی مهارت‌های حرکتی، تعادل و دقت را تقویت می‌کند
حالت درخت در یوگا
در این بازی کودک یک پا را روی ران پای دیگر قرار داده و کف دست‌ها را به هم می‌چسباند و بالای سر می‌برد تا تعادل خود را حفظ کند. کودک باید وضعیت خود را برای چند ثانیه در این حالت برای حفظ کند. این وضعیت به بهبود تمرکز، تعادل و قدرت عضلات مرکزی کمک می‌کند.
بپر بپر
در این بازی کودک در حالی که دست‌ها و پاهایش را به طرفین باز می‌کند، به هوا می‌پرد و سپس به حالت اولیه باز می‌گردد. این حرکت برای گرم‌کردن بدن، افزایش ضربان قلب و تقویت استقامت مناسب است.
دویدن با پای بسته
این بازی به صورت دونفره انجام می‌شود. با یک روسری یا دستمال بلند پای چپ و پای راست دو بازیکن را به هم ببندید. حال از آنها بخواهید تا یک مسیر را با همکاری هم طی کنند. می‌توانید این بازی را به صورت گروهی و چند نفره اجرا کنید. نقطه شروع و پایان را مشخص کنید. هر گروه زودتر به نقطه پایان برسد، برنده می‌شود.
رقصیدن Dance it Out
رقصیدن هم می‌تواند جز بازی های حرکتی باشد.. این فعالیت به افزایش خلاقیت، هماهنگی بدن و افزایش سروتونین و شادی کمک می‌کند. آهنگ موردعلاقه کودک را پخش کنید و با هم برقصید!
تعادل روی نوارچسب
نوار چسبی را روی بخش سرامیکی یا سنگی زمین بچسبانید. می‌توانید دو یا سه متر چسب را روی زمین و در حالت‌های مختلف بچسبانید. سپس از کودک بخواهید تا با حفظ تعادل، فقط روی نوار چسب بپرد، لی لی برود، جفت پا بپرد و… . این بازی به بهبود تعادل، تمرکز و دقت حرکتی کمک می‌کند.
راه‌رفتن روی نوک پا
از کودک بخواهید تا مسیری را روی نوک پای خود راه برود. می‌توانید این بازی را به شکل گروهی اجرا کنید. نقطه شروع و پایان را مشخص کنید و هر کسی زودتر به نقطه پایان برسد، برنده می‌شود. این فعالیت عضلات ساق پا را تقویت می‌کند و مهارت‌های تعادلی را افزایش می‌دهد.
استفاده از نقاط تعادل
نقاطی از زمین را مشخص کنید. مثلا برخی از گل‌های فرش یا برخی از سرامیک‌ها را علامت‌گذاری کنید. سپس از کودک بخواهید تا فقط روی این نقاط حرکت کند یا بپرد. این بازی برای افزایش دقت، تعادل و قدرت عضلانی بسیار مؤثر است.
تخته‌های تعادل Balance boards
در این بازی کودکان روی تخته‌های تعادل می‌ایستند و سعی می‌کنند تعادل خود را حفظ کنند یا حرکات خاصی انجام دهند. این فعالیت سیستم تعادلی بدن را تقویت و به بهبود هماهنگی بینایی و حرکتی کمک می‌کند.
راه رفتن مانند حیوانات
کودکان را به 2 گروه تقسیم کنید. حال هر گروه باید از دیگری بخواهد تا نحوه راه رفتن یک حیوان را تقلید کند. مثلا گروه یک از گروه می‌خواهد تا راه رفتن اردک را تقلید کند. این بازی خلاقیت را افزایش داده و به تقویت عضلات درشت بدن کمک می‌کند.
غلت‌زدن
از کودک بخواهید تا از این سر اتاق تا آن سر اتاق غلت بزند. حتما این کار روی سطح نرم انجام شود تا بدن کودک آسیب نبیند. می‌توانید این بازی را چند نفره هم اجرا کنید. این حرکت حس تعادل و هماهنگی بدن را تقویت می‌کند و برای تخلیه انرژی مفید است.
مسابقات دو امدادی Relay races
دو میدانی و به طور کلی اجرای مسابقات دویدنی نیز می‌تواند یکی از مهیج‌ترین بازی‌های حرکتی باشد. این بازی به کار گروهی، سرعت و هماهنگی کمک می‌کند.
طناب‌بازی
یکی دیگر از محبوب‌ترین بازی های حرکتی، طناب بازی است. در این فعالیت جسمانی کودکان با طناب می‌پرند یا به صورت گروهی طناب را می‌چرخانند و از زیر آن عبور می‌کنند. این فعالیت استقامت بدنی، تعادل و هماهنگی حرکات را بهبود می‌بخشد.
نشستن روی توپ پیلاتس
برای اجرای این بازی به یک توپ پیلاتس یا جیم بال نیاز دارید. اندازه توپ باید برای سن کودک مناسب باشد. در این بازی کودکان روی توپ‌های پیلاتس که دسته دارند، می‌نشینند و با پرش به جلو حرکت می‌کنند. این بازی به تقویت عضلات پا و تعادل بدن کمک می‌کند.
عبور از مسیرهای مانع‌دار
از کوسن، بالشت و هر چیز دیگری برای ساخت مانع استفاده کنید. آنها را با فاصله در یک مسیر قرار دهید. حال کودک باید با رد کردن این موانع با نقطه پایان برسد. این فعالیت مهارت‌های حل مسئله، هماهنگی بدنی و انعطاف‌پذیری را تقویت می‌کند.
معلم میگه
در این بازی مربی دستورات حرکتی را می‌دهد و کودکان فقط زمانی که جمله با «معلم میگه» شروع شود، باید آن را انجام دهند. مثلاً زمانی که معلم می‌گوید دست بزنید، همه کودکان باید دست بزنند یا زمانی که معلم می‌گوید بدوید، همه باید سریعاً شروع به دویدن کنند. این بازی مهارت‌های شنیداری و تمرکز را بهبود می‌بخشد.
بازی هولاهوپ
در این بازی کودکان حلقه‌های هولا را دور کمر خود می‌چرخانند یا آنها را با پای خود روی زمین می‌غلتانند. این فعالیت برای تقویت مهارت‌های حرکتی درشت و هماهنگی دست و چشم بسیار مؤثر است.
بازی حفظ بادکنک در هوا
در این بازی کودکان باید سعی کنند بادکنک را با دست، پا یا سر در هوا نگه دارند و نگذارند به زمین بیفتد. این بازی مهارت‌های حرکتی ظریف و هماهنگی بینایی – حرکتی را تقویت می‌کند.
صندلی بازی
از دیگر بازی‌های حرکتی می‌توان به صندلی بازی اشاره کرد. این بازی به صورت گروهی انجام می‌شود. به این صورت که اگر تعداد بچه‌ها 5 نفر است، صندلی باید 4 تا باشد. سپس یک موسیقی پخش می‌شود. بچه‌ها باید دور صندلی‌ها بچرخند. به محض قطع شدن موسیقی، باید روی صندلی بشینند. هر کسی که نتواند روی صندلی بنشیند، از آن دور بازی حذف می‌شود. وقتی بازیکنی حذف شود، یک صندلی هم کم می‌شود. این بازی تا جایی ادامه پیدا می‌کند که تنها یک بازیکن باقی بماند.
شعرخوانی همراه با حرکت
در این بازی کودکان اشعار کودکانه را همراه با حرکات بدنی اجرا می‌کنند، مانند پریدن یا دست زدن. این فعالیت به تقویت حافظه و درک ریتم کمک می‌کند.
برقص، برقص و بایست
در این بازی گروهی موسیقی پخش می‌شود. حال کودکان باید در حین پخش موسیقی حرکات موزون اجرا کنند. مربی یا والدین هم باید کنترل موسیقی را در دست داشته باشند و آن را به طور ناگهانی متوقف کنند. به محض متوقف شدن موسیقی، کودکان باید بایستند و تکان نخورند. هر کسی تکان بخورد، از بازی حذف می‌شود. این بازی به تقویت خلاقیت و کنترل بدن کمک می‌کند.
نکات مهم در خصوص اجرای بازی‌های حرکتی
بازی‌های حرکتی باید با دقت انجام شوند، زیرا ممکن است به دلیل فعالیت فیزیکی بالا، خطر جراحت یا حادثه وجود داشته باشد؛ بنابراین، در زمان انجام این بازی‌ها، چند نکته مهم را در نظر داشته باشید:
توجه به محیط
محیط بازی باید بدون موانع و خطرات فیزیکی باشد. اطمینان حاصل کنید که فضای بازی گسترده باشد. فضای داخلی یا خارجی باید به نحوی باشد که به کودکان اجازه حرکت آزاد دهد.
پوشش مناسب
بهتر است برای اجرای برخی از بازی‌ها مانند بازی با توپ پیلاتس، بچه‌ها لباس و کفش ورزشی مناسب داشته باشند.
توجه به محدودیت‌های سنی
بازی‌ها باید طبق سن و توانایی فیزیکی و ذهنی کودکان طراحی شوند. بازی‌های پیچیده یا سخت برای کودکان کوچک می‌توانند منجر به اضطراب یا خستگی شوند.
مدیریت فضای بازی
برخی بازی‌های حرکتی رقابتی هستند. اهمیت دارد که کودکان یاد بگیرند رقابت را به صورت سالم و با احترام به دیگران اجرا کنند و تنها روی برنده شدن تمرکز نکنند؛ بنابراین مربی یا والدین باید به نحوی بازی را مدیریت کنند که کودکان دچار چالش نشوند.
تایم استراحت
در بازی‌هایی که نیاز به فعالیت فیزیکی زیاد دارند، وقفه‌های منظم برای استراحت ضروری است. در غیر این صورت، کودک دلزده می‌شود.
مدیریت فضای احساسی بازی
یکی از مهم‌ترین نکاتی که باید مد نظر داشته باشید این است که حتماً اطمینان حاصل کنید که همه کودکان در بازی شرکت می‌کنند و هیچ‌کس حس تبعیض یا رد شدن نداشته باشد.
توضیح قوانین
قبل از شروع بازی، قوانین و مراحل آن به صورت واضح توضیح داده شود تا کودکان بدانند چگونه باید بازی کنند و از اشتباهاتی که می‌تواند منجر به حوادث شود، جلوگیری گردد.
ایجاد محیط خلاقانه
استفاده از ابزارهای خلاقانه مانند موسیقی، تصاویر و داستان‌های تخیلی می‌تواند به کودکان کمک کند تا به طور فعال در بازی‌ها شرکت کنند.
نقش والدین و مربیان در تشویق به بازی های حرکتی
بسیاری از کودکان ترجیح می‌دهند به جای فعالیت جسمانی و ارتباط با همسالانشان زمان خود را پای تلویزیون یا سایر ابزارهای دیجیتال بگذرانند؛ بنابراین والدین و مربیان نقش مهمی در تشویق کودکان به بازی‌های حرکتی دارند. در ادامه مهم‌ترین نکاتی را که والدین و مربیان باید در این باره مد نظر قرار دهند، توضیح می‌دهیم.
- والدین و مربیان باید خودشان الگوهای خوبی برای فعالیت‌های فیزیکی باشند. کودکان همواره از بزرگسالان خود الگو می‌گیرند؛ بنابراین بد نیست خودتان پابه‌پای آنان فعالیت داشته باشید.
- فضا و فرصت‌های مناسب برای بازی‌های حرکتی فراهم کنید. اگرچه اغلب این بازی‌ها احتیاجی به ابزارهای خاص ندارند؛ اما با کمی خلاقیت می‌توانید فضای عالی را برای تشویق کودکان به بازی حرکتی فراهم کنید.
- کودک را تشویق کنید. این کار به کودکان کمک می‌کند تا استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی را کاهش دهند و به فعالیت‌های فیزیکی روی آورند.
جمع‌بندی
بازی‌های حرکتی نه تنها به بهبود سلامت جسمانی کودکان کمک می‌کند، بلکه نقش مهمی بر توسعه شناختی، اجتماعی و عاطفی آنها دارند. در این مقاله توضیح دادیم که انجام فعالیت‌های حرکتی به کودکان کمک می‌کند تا به طور مؤثرتر حرکت کنند، تعادل خود را حفظ کنند و در کل، احساس امنیت و آرامش بیشتری داشته باشند. با توجه به نقش حیاتی این بازی‌ها در زندگی کودکان، والدین، معلمان و برنامه‌ریزان باید تلاش کنند تا این فعالیت‌ها را در زندگی روزمره کودکان بگنجانند. نظر شما در رابطه با این بازی‌ها چیست؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
