کودک را به‌حال خودش هم که بگذارید، رفته‌رفته با الگوبرداری از دیگران و دست‌وپاشکسته دوچرخهسواری را یاد می‌گیرد. اما شبیه هر مهارت دیگری، فرآیند یادگیری با آموزش اصولی سریع‌تر پیش می‌رود. آموزش صحیح مهارت دوچرخهسواری به کودکان تحت‌تاثیر یادگیری مهارتهای مقدماتی مثل چگونگی حفظ تعادل و نحوهی صحیح رکابزدن قرار دارد. برای تبدیل فرزندتان به دوچرخهسواری حرفه‌ای، باید روی پرورش این مهارتهای مقدماتی کار کنید.
بهترین سن آموزش دوچرخهسواری به کودکان
سن مناسب آموزش دوچرخهسواری به فرزندان، یکی از سوالات پرتکرار والدین است. طبق تجربه، 4 تا 6سالگی بهترین زمان است. در این بازه‌ی سنی، کودک مهارتهای حرکتی لازم برای حفظ تعادل و چابکی مناسب برای رکابزدن سریع را دارد. البته نباید از تفاوت‌های فردی در هوش حرکتی جنبشی کودکان غافل شد:
- برخی کودکان 3ساله به هماهنگی حرکتی خوبی می‌رسند و برخی‌دیگر در 6سالگی بر مهارتهای ابتدایی دوچرخهسواری مسلط می‌شوند.
مزایا دوچرخه سواری برای کودکان
دوچرخهسواری ترکیبی از بازی و فعالیت بدنی مناسب برای کودکان است و فواید زیادی دارد:
- تقویت مهارتهای اجتماعی: دوچرخهسواری در محله، پارک و فضاهای باز، دوست‌یابی و معاشرت با دیگر هم‌سالان را در کودکان تقویت می‌کند.
- بهبود سلامت جسمانی: ورزش با دوچرخه باعث تناسب اندام، تقویت ماهیچه‌های بدن و افزایش مهارتهای حسی-حرکتی می‌شود.
- کاهش چسبیدن کودک به موبایل و بازی‌های مجازی. دراین‌باره، نگاهی هم به مقاله قوانین استفاده از موبایل برای کودکان و نوجوانان بیندازید.
- تخلیه استرس‌های محیطی و روانی
- تخلیه انرژی کودکان با بازی
- تقویت اعتمادبهنفس کودک
- افزایش تراکم استخوان‌ها
آمادگی‌های پیش از آموزش دوچرخهسواری به کودک
بعد از خرید دوچرخه به‌عنوان کادو یا جایزه برای کودک، حالا وقت هدیه‌ی دوم (آموزش کودک) است. نکته‌های زیر به شما در آموزش و به فرزندتان در یادگیری کمک می‌کند:
سبک‌بودن وزن دوچرخه
هرچه وزن دوچرخه کمتر باشد، حفظ تعادل آن آسان‌تر است. حتی می‌توانید دوچرخه‌های بدون پایه‌دانِ و سبک به‌خصوصی که برای آموزش دوچرخهسواری به کودکان طراحی شدهاند را برای فرزندتان بخرید.
بازکردن کمکی‌های دوچرخه
اکثر والدین ترجیح‌شان بر خرید دوچرخه‌های با چرخهای کمکی است تا فرزندشان ابتدا پایه‌دان‌زدن را بیاموزد. اما از این نکته غافل می‌شوند که:
- اولین اصل در دوچرخهسواری، حفظ تعادل است.
علاوه‌براین، وقتی کودک به چرخهای کمکی عادت کند، سخت می‌تواند آموخته‌های قبلی (راحتی دوچرخهسواری با چرخهای اضافی) را به دست فراموشی بسپارد. درنتیجه، روند آموزشش کند می‌شود.
تنظیم باد لاستیک‌ها
زیادی و کمیِ باد لاستیک‌ها دردسرساز است و علاوه‌بر، افزایش و کاهش بیش‌ازحد سرعت دوچرخه، حفظ تعادل آن را سخت‌تر می‌کند. پس باد لاستیک‌ها را برای حفظ امنیت کودک و بهبود فرآیند یادگیری، طبق استانداردهای توصیه‌شده تنظیم کنید.
تکرار مراحل تا رسیدن کودک به تسلط
هیچ‌کدام از مراحل را سَرسَری نگیرید و تا تسلط کامل کودک بر آن، سراغ مرحله‌ی بعدش نروید. شاید مرحله‌ای 2دقیقه تا رسیدن به تسلط وقت بخواهد و مرحله‌ای دیگر چند روز؛ به‌هرحال، فرزندتان برای یادگیری اصولی دوچرخهسواری نیازشان دارد.
صبوری‌کردن
برای بعضی بچه‌ها یادگیری دوچرخهسواری تنها چنددقیقه زمان می‌برد و برای برخی‌دیگر چندروز و هفته و شاید هم ماه! طول می‌کشد. عواملی مانند اعتمادبهنفس در مواجهه با کارهای جدید و استعداد ورزشی در این زمینه موثر هستند. به‌هرحال، فرزندتان را تحت‌فشار نگذارید و سرعت آموزش‌ها را با سرعت یادگیری او برابر کنید.
جذاب‌سازی آموزش
از نقش بازی در رشد کودکان و تسریع فرآیند یادگیری غافل نشوید. هرچه فضای آموزش سرگرم‌کننده‌تر باشد، فرزندتان بیشتر دل به کار می‌دهد و سریع‌تر راه می‌افتد.
مراحل یاد دادن دوچرخه سواری به کودک
از مقدمات که بگذریم، به مراحل می‌رسیم. آموزش مهارت دوچرخهسواری مثل هر آموزش دیگری فرآیندی مرحله‌ای و گام‌به‌گام است. هرکدام از این گام‌ها حاکی از مهارتی ضروری برای رسیدن به مهارت در دوچرخه‌راندن مستقل فرزندتان است. پس هیچ‌کدام را از قلم نیندازید و طبق آن‌ها عمل کنید:
1. جداسازی پدال‌ها از دوچرخه
حفظ تعادل مهمترین و اولین مهارت در دوچرخهسواری است. پس:
- رکابزدن را برای بعد بگذارید و پایه‌دان‌ها را در آورید. اگر هم دوچرخه‌ی بدون پایه‌دان برای فرزندتان بگیرید که چه بهتر!
درآوردن میله‌های متصل به زنجیر کار سختی است و ضرورتی هم ندارد. آن‌ها معمولا مزاحمتی برای کودک ایجاد نمی‌کنند؛ پس از خیر بازکردن‌شان بگذرید.
2. تنظیم ارتفاع دوچرخه
صندلی دوچرخه را طوری تنظیم کنید که کف پاهای کودک به زمین برسد. ارتفاع دوچرخه را تاحدی پایین بیاورید که زانوهای کودک کمی (تنها کمی) خم شوند؛ زیرا اگر صندلی را زیادی پایین بیاورید، کودک نمی‌تواند به‌خوبی از پاها برای حفظ تعادل کمک بگیرد. فرزندتان باید بتواند:
- با پاهایش به زمین ضربه بزند و خود را به جلو براند.
- همچنین برای نگه‌داشتن دوچرخه، به‌راحتی از پاها کمک بگیرد.
3. نشاندن کودک روی صندلی برای تمرین ذهنی تعادل
از فرزندتان بخواهید روی صندلی دوچرخه بنشیند و سپس:
- شما چرخ عقب را بین پاهای‌تان قفل کنید.
- از کودک بخواهید پاهایش را از زمین جدا کند و به جلو خیره شود.
این تمرین را تاجایی ادامه دهید که حس تازگی‌اش برای فرزندتان بیفتد و از شما درخواست رهاکردن دوچرخه را داشته باشد.
4. هُل‌دادن دوچرخه به‌کمک پاها
حالا به کودک بگویید:
- وزن خود را کاملا روی صندلی بیندازد و مثل قدم‌زدن، با پاهایش دوچرخه را به جلو براند.
5. آموزش ترمزگرفتن
نحوهی استفاده‌ی صحیح از ترمزهای جلو و عقب را به کودک بیاموزید؛ زیرا در مرحله‌ی بعد به آن‌ها نیاز پیدا می‌کند. یادش بدهید که:
- ترمز را با طمانینه فشار دهد تا مبادا ترمز محکم باعث برهم‌خوردن تعادلش شود.
6. سراندن (هُل‌دادن) کودک
- به کودک بگویید محکم خود را به صندلی بچسباند و نگاهش را به جلو بدوزد.
- با فشار دست، دوچرخه را به جلو هُل دهید.
- از سرعت کم شروع کنید و کم‌کم سرعت را بالا ببرید.
همچنین برای کودک توضیح توضیح دهید که درصورت نیاز ترمز بگیرد و از پاهایش برای حفظ تعادل و پیشگیری از زمین‌خوردن استفاده کند.
7. اسکوتر یا اسکیت‌سواری
حالا نوبتش رسیده است که خودِ فرزندتان با هر دو پاهایش به زمین ضربه بزند و شبیه اسکوترسوارها، خود را به جلو پرتاب کند. مثل مرحله‌ی قبل، از فرزندتان بخواهید کار را با سرعت کم بیاغازد و رفته‌رفته آن را افزایش دهد.
8. تمرین در سراشیبی
فراموش نکنید که هنوز در مرحله‌ی حفظ تعادل هستیم. تمرین در سراشیبی فرصت خوبی برای افزایش سرعت و تمرکز کودک بر حفظ تعادل فراهم می‌کند. از سطح‌های کم‌شیب شروع و رفته‌رفته سطح شیب را بیشتر کنید.
9. برگرداندن پایه‌دان‌ها
با انجام تمرین‌های قبلی، فرزندتان به تسلطی نسبی بر مهارتهای تعادلی در سواری با دوچرخه دست یافته است. پس:
- پایه‌دان‌ها را به‌جایِ خود برگردانید و به‌سراغ آموزش رکاب‌زنی بروید.
10. افزایش ارتفاع صندلی
ارتفاع صندلی را مقداری افزایش دهید. اگر خاطرتان باشد، در مرحله‌ی 2 از شما خواستیم که صندلی را جوری تنظیم کنید تا زانوهای کودک کمی خم شود و بتواند به زمین ضربه بزند و خود را به جلو براند. اما الان که پایه‌دان‌ها به‌جایِ خود برگشته‌اند، فقط کافی است پای کودک به زمین برسد و جلوی سقوط او از روی دوچرخه را بگیرد. بنابراین:
- ارتفاع صندلی را تاجایی بالا ببرید که خمِ زانوهای کودک برطرف شود اما هنوز هم کف پاهایش کاملا زمین را لمس کند.
این‌کار به فرزندتان کمک می‌کند تا راحت‌تر رکاب بزند. وقتی کودک در رکابزدن به مهارتی نسبی رسید، ارتفاع صندلی را بازهم کمی بالاتر ببرید؛ به‌گونه‌ای که فقط نوک انگشتان کودک زمین را لمس کنند.
11. شتاب‌گیریِ اولیه به کمک پاها
اولین رکاب‌زدن‌ها برای کودک سخت است. برای آسان‌سازی این بخش از آموزش، از کودک بخواهید ابتدا از پاها برای شتاب‌گیری اولیه کمک بگیرد و سپس رکاب بزند.
12. تمرین حفظ تعادل در حین رکابزدن
کودک حالا هم حفظ تعادل بلد است و هم رکابزدن را. اما هنگام انجام همزمان هردوی آن‌ها مشکل دارد؛ مثلا به پایین خم می‌شود تا پدال‌زدن خود را تنظیم کند و درنتیجه، تعادلش را از دست می‌دهد. اگر به این چالش برخوردید:
- دست‌های‌تان را اطراف کتف‌های کودک نگه دارید و پشت‌به‌پشت او حرکت کنید تا به انجام همزمان این 2مهارت عادت کند.
- دوچرخه‌ها با افزایش سرعت متعادل‌تر می‌شوند. اگر فرزندتان به‌هردلیلی زیادی آرام حرکت می‌کند، هُلِ نرمی به او بدهید و سرعتش را بیشتر کنید.
تمرین‌هایی برای حل چالش رکابزدن کودک
اکثر بچه‌ها در اولین تجربه‌های دوچرخهسواری روبه‌عقب پایه‌دان می‌زنند. بخشی از این مسئله به سختی پدال‌زدن روبه‌جلو بر می‌گردد و بخشی‌دیگر به نابلدی کودک. برای حل این چالش راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌کنیم:
استفاده از ترینر دوچرخه
ترینرها یا غلتک‌ها با بالانگه‌داشتن چرخ عقب دوچرخه، فرصت خوبی را برای تمرین رکابزدن روبه‌جلو و عادت‌کردن به آن مهیا می‌کنند. ترینرهای دوچرخه، کودک بدون نگرانی از سفتی پایه‌دان‌ها و حفظ تعادل، فقط روی رکابزدن تمرکز می‌کند. ضرورتی هم ندارد که حتما ترینرهای حرفه‌ای بگیرید، بلکه می‌توانید:
- پایه‌ی نگه‌دارنده‌ی چرخ بگیرید
- یا زیر چرخهای کمکی دوچرخه آجر بگذارید و لاستیک را از زمین جدا کنید.
بهترین روش یادگیری دوچرخه سواری در کودکان
هر کودکی به‌شیوه‌ی خاص خودش بهتر یاد می‌گیرد و به روشهای آموزشی خاصی بهتر جواب می‌دهد. هماهنگ‌سازی تمرین‌ها و آموزش‌ها با نحوهی یادگیری کودکان، بهترین روش آموزش دوچرخهسواری به آن‌ها است. پس ببینید چه روش یا روش‌هایی بهتر روی فرزندتان کار می‌کند و آموزش‌های‌تان را با آن‌ها هماهنگ کنید.
نکات ایمنی در یادگیری دوچرخه برای بچه‌ها
فرقی ندارد در خانه هستید یا در پارک یا خیابان، کلاه ایمنی حتما در حین دوچرخهسواری باید بسته شود. برای درست‌بستن کلاه ایمنی، حواس‌تان به نکات زیر باشد:
- کلاه ایمنی باید در وسط پیشانی کودک قرار بگیرد.
- تسمه‌های کناری را جوری ببندید که شکلی «Vمانند» تشکیل شود (یکی از تسمه‌ها پشت گوش می‌افتد و دیگری جلوی آن).
- بند چانه را تاحدی محکم کنید که 1 یا نهایتا 2انگشت بتواند از آن رد شود (کلاه ایمنی نباید به جلو و عقب تکان بخورد).
استفاده از دستکش، زانوبند، آرنجبند، ساقبند و مچبند هم به افزایش ایمنی در حین دوچرخهسواری کمک می‌کند. بندِ کفش‌های کودک را محکم کنید تا درحین رانندگی مزاحمش نشوند. از فرزندتان بخواهید که شلوار و جوراب بلند بپوشد، زیرا پایه‌دان‌ها و میله‌ی عقبی ممکن است به مچ پا گیر کند و آسیب بزند.
پیشنهاد مطالعه: ایمن سازی خانه برای کودکان
محل‌های مناسب آموزش دوچرخه سواری به کودک
محیط‌های کاملا مسطح، هموار و بزرگ مانند سالن فوتبال، زمین تنیس یا حیاط‌های عقبی خانه‌های قدیمی برای آموزش دوچرخهسواری به کودک مناسب هستند.
سنگ‌فرش‌ها یا پیاده‌روهای باریک کنار خیابان ایمن نیستند، پس از آن‌ها استفاده نکنید. مناطقی مانند چمن‌زارها هم باوجود ایمنی بالا، اما اجازه‌ی شتاب‌گیری به دوچرخه نمی‌دهند و گزینه‌ی مناسبی نیستند.
سخن پایانی
کودکان برای یادگیری دوچرخهسواری باید به 2مهارت «حفظ تعادل» و «رکابزدن» مسلط شوند. آموزش نحوهی حفظ تعادل بر رکابزدن مقدم است، زیرا تا کودک نتواند تعادل خود را حفظ کند، رکابزدن به کارش نمی‌آید. پس اول تمرین‌های تعادلی را با فرزندتان کار کنید و سپس به‌سراغ تکنیک‌های آموزش رکاب‌زنی بروید. از امنیت کودک در حین رانندگی، خصوصا پوشیدن کلاه ایمنی غافل نشوید و محیطی استاندارد برای آموزش پیدا کنید.
سوالات متداول
- چگونه دوچرخهسواری را به کودک آموزش دهیم؟
ابتدای روی مهارتهای تعادلی کودک کار کنید و سپس نحوهی صحیح رکابزدن را به او بیاموزید. آموزش باید طبق مراحل خاصی صورت بگیرد که در متن مقاله بهصورت کامل بیان شدهاند. - آموزش دوچرخهسواری بدون کمکی بهتر است یا با کمکی؟
مهمترین مهارت در دوچرخهسواری حفظ تعادل است. بنابراین چرخهای کمکی را باز کنید و بااستفاده روشهای تعادلی، به کودک در تسلط بر مهارت تعادلیابی روی دوچرخه کمک کنید. - هنگام آموزش دوچرخهسواری به کودکان رعایت چه نکات ایمنیای ضروری هستند؟
کلاه ایمنی را حتما قبل از شروع تمرین سرِ کودک کنید و بندهایش را محکم ببندید. مچبند، ساقبند، آرنجبند، دستکش و زانوبند از دیگر لوازم محافظتی هستند. همچنین از کودک بخواهید بندِ کفشها را محکم و شلوار و جورابِ بلند تن کند.
